Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā |
૬. ભેસજ્જક્ખન્ધકં
6. Bhesajjakkhandhakaṃ
પઞ્ચભેસજ્જાદિકથા
Pañcabhesajjādikathā
૨૬૦. ભેસજ્જક્ખન્ધકે – સારદિકેન આબાધેનાતિ સરદકાલે ઉપ્પન્નેન પિત્તાબાધેન, તસ્મિઞ્હિ કાલે વસ્સોદકેનપિ તેમેન્તિ, કદ્દમમ્પિ મદ્દન્તિ, અન્તરન્તરા આતપોપિ ખરો હોતિ, તેન તેસં પિત્તં કોટ્ઠબ્ભન્તરગતં હોતિ. આહારત્થઞ્ચ ફરેય્યાતિ આહારત્થં સાધેય્ય.
260. Bhesajjakkhandhake – sāradikena ābādhenāti saradakāle uppannena pittābādhena, tasmiñhi kāle vassodakenapi tementi, kaddamampi maddanti, antarantarā ātapopi kharo hoti, tena tesaṃ pittaṃ koṭṭhabbhantaragataṃ hoti. Āhāratthañca phareyyāti āhāratthaṃ sādheyya.
૨૬૧. નચ્છાદેન્તીતિ ન જિરન્તિ, ન વાતરોગં પટિપ્પસ્સમ્ભેતું સક્કોન્તિ. સેનેસિતાનીતિ સિનિદ્ધાનિ. ભત્તાચ્છાદકેનાતિ ભત્તં અરોચિકેન.
261.Nacchādentīti na jiranti, na vātarogaṃ paṭippassambhetuṃ sakkonti. Senesitānīti siniddhāni. Bhattācchādakenāti bhattaṃ arocikena.
૨૬૨. અચ્છવસન્તિઆદીસુ નિસ્સગ્ગિયવણ્ણનાયં વુત્તનયેનેવ વિનિચ્છયો વેદિતબ્બો. કાલે પટિગ્ગહિતન્તિઆદીસુ મજ્ઝન્હિકે અવીતિવત્તે પટિગ્ગહેત્વા પચિત્વા પરિસ્સાવેત્વા ચાતિ અત્થો. તેલપરિભોગેન પરિભુઞ્જિતુન્તિ સત્તાહકાલિકતેલપરિભોગેન પરિભુઞ્જિતું.
262.Acchavasantiādīsu nissaggiyavaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva vinicchayo veditabbo. Kāle paṭiggahitantiādīsu majjhanhike avītivatte paṭiggahetvā pacitvā parissāvetvā cāti attho. Telaparibhogenaparibhuñjitunti sattāhakālikatelaparibhogena paribhuñjituṃ.
૨૬૩. મૂલભેસજ્જાદિ વિનિચ્છયોપિ ખુદ્દકવણ્ણનાયં વુત્તોયેવ. તસ્મા ઇધ યં યં પુબ્બે અવુત્તં તં તદેવ વણ્ણયિસ્સામ. વચત્તન્તિ સેતવચં. નિસદં નિસદપોતકન્તિ પિસનસિલા ચ પિસનપોતો ચ. ફગ્ગવન્તિ લતાજાતિ. નત્તમાલન્તિ કરઞ્જં. હિઙ્ગુહિઙ્ગુજતુહિઙ્ગુસિપાટિકા હિઙ્ગુજાતિયોયેવ. તકતકપત્તિતકપણ્ણિયો લાખાજાતિયો.
263.Mūlabhesajjādi vinicchayopi khuddakavaṇṇanāyaṃ vuttoyeva. Tasmā idha yaṃ yaṃ pubbe avuttaṃ taṃ tadeva vaṇṇayissāma. Vacattanti setavacaṃ. Nisadaṃ nisadapotakanti pisanasilā ca pisanapoto ca. Phaggavanti latājāti. Nattamālanti karañjaṃ. Hiṅguhiṅgujatuhiṅgusipāṭikā hiṅgujātiyoyeva. Takatakapattitakapaṇṇiyo lākhājātiyo.
સામુદ્દન્તિ સમુદ્દતીરે વાલુકા વિય સન્તિટ્ઠતિ. કાળલોણન્તિ પકતિલોણં. સિન્ધવન્તિ સેતવણ્ણં પબ્બતે ઉટ્ઠહતિ. ઉબ્ભિદન્તિ ભૂમિતો અઙ્કુરં ઉટ્ઠહતિ. બિલન્તિ દબ્બસમ્ભારેહિ સદ્ધિં પચિતં, તં રત્તવણ્ણં.
Sāmuddanti samuddatīre vālukā viya santiṭṭhati. Kāḷaloṇanti pakatiloṇaṃ. Sindhavanti setavaṇṇaṃ pabbate uṭṭhahati. Ubbhidanti bhūmito aṅkuraṃ uṭṭhahati. Bilanti dabbasambhārehi saddhiṃ pacitaṃ, taṃ rattavaṇṇaṃ.
૨૬૪-૬. કાયો વા દુગ્ગન્ધોતિ કસ્સચિ અસ્સાદીનં વિય કાયગન્ધો હોતિ, તસ્સાપિ સિરીસકોસુમ્બાદિચુણ્ણાનિ વા ગન્ધચુણ્ણાનિ વા સબ્બાનિ વટ્ટન્તિ. છકણન્તિ ગોમયં. રજનનિપ્પક્કન્તિ રજનકસટં. પાકતિકચુણ્ણમ્પિ કોટ્ટેત્વા ઉદકેન તેમેત્વા ન્હાયિતું વટ્ટતિ; એતમ્પિ રજનનિપ્પક્કસઙ્ખેપમેવ ગચ્છતિ.
264-6.Kāyo vā duggandhoti kassaci assādīnaṃ viya kāyagandho hoti, tassāpi sirīsakosumbādicuṇṇāni vā gandhacuṇṇāni vā sabbāni vaṭṭanti. Chakaṇanti gomayaṃ. Rajananippakkanti rajanakasaṭaṃ. Pākatikacuṇṇampi koṭṭetvā udakena temetvā nhāyituṃ vaṭṭati; etampi rajananippakkasaṅkhepameva gacchati.
આમકમંસઞ્ચ ખાદિ આમકલોહિતઞ્ચ પિવીતિ ન તં ભિક્ખુ ખાદિ ન પિવિ, અમનુસ્સો ખાદિત્વા ચ પિવિત્વા ચ પક્કન્તો, તેન વુત્તં – ‘‘તસ્સ સો અમનુસ્સિકાબાધો પટિપ્પસ્સમ્ભી’’તિ.
Āmakamaṃsañcakhādi āmakalohitañca pivīti na taṃ bhikkhu khādi na pivi, amanusso khāditvā ca pivitvā ca pakkanto, tena vuttaṃ – ‘‘tassa so amanussikābādho paṭippassambhī’’ti.
અઞ્જનન્તિ સબ્બસઙ્ગાહિકવચનમેતં. કાળ્ઞ્જનન્તિ એકા અઞ્જનજાતિ. રસઞ્જનં નાનાસમ્ભારેહિ કતં. સોતઞ્જનન્તિ નદીસોતાદીસુ ઉપ્પજ્જનકં અઞ્જનં. ગેરુકો નામ સુવણ્ણગેરુકો. કપલ્લન્તિ દીપસિખતો ગહિતમસિ. અઞ્જનૂપપિંસનેહીતિ અઞ્જનેન સદ્ધિં એકતો પિંસિતબ્બેહિ, ન હિ કિઞ્ચિ અઞ્ઞનૂપપિંસનં ન વટ્ટતિ. ચન્દનન્તિ લોહિતચન્દનાદિકં યંકિઞ્ચિ. તગરાદીનિ પાકટાનિ, અઞ્ઞાનિપિ નીલુપ્પલાદીનિ વટ્ટન્તિયેવ.
Añjananti sabbasaṅgāhikavacanametaṃ. Kāḷñjananti ekā añjanajāti. Rasañjanaṃ nānāsambhārehi kataṃ. Sotañjananti nadīsotādīsu uppajjanakaṃ añjanaṃ. Geruko nāma suvaṇṇageruko. Kapallanti dīpasikhato gahitamasi. Añjanūpapiṃsanehīti añjanena saddhiṃ ekato piṃsitabbehi, na hi kiñci aññanūpapiṃsanaṃ na vaṭṭati. Candananti lohitacandanādikaṃ yaṃkiñci. Tagarādīni pākaṭāni, aññānipi nīluppalādīni vaṭṭantiyeva.
અટ્ઠિમયન્તિ મનુસ્સટ્ઠિં ઠપેત્વા અવસેસઅટ્ઠિમયં. દન્તમયન્તિ હત્થિદન્તાદિસબ્બદન્તમયં. વિસાણમયેપિ અકપ્પિયં નામ નત્થિ, નળમયાદયો એકન્તકપ્પિયાયેવ. સલાકટ્ઠાનિયન્તિ યત્થ સલાકં ઓદહન્તિ, તં સુસિરદણ્ડકં વા થવિકં વા અનુજાનામીતિ અત્થો. અંસબદ્ધકોતિ અઞ્જનિત્થવિકાય અંસબદ્ધકો. યમકનત્થુકરણિન્તિ સમસોતાહિ દ્વીહિ પનાળિકાહિ એકં નત્થુકરણિં.
Aṭṭhimayanti manussaṭṭhiṃ ṭhapetvā avasesaaṭṭhimayaṃ. Dantamayanti hatthidantādisabbadantamayaṃ. Visāṇamayepi akappiyaṃ nāma natthi, naḷamayādayo ekantakappiyāyeva. Salākaṭṭhāniyanti yattha salākaṃ odahanti, taṃ susiradaṇḍakaṃ vā thavikaṃ vā anujānāmīti attho. Aṃsabaddhakoti añjanitthavikāya aṃsabaddhako. Yamakanatthukaraṇinti samasotāhi dvīhi panāḷikāhi ekaṃ natthukaraṇiṃ.
૨૬૭. અનુજાનામિ ભિક્ખવે તેલપાકન્તિ યંકિઞ્ચિ ભેસજ્જપક્ખિત્તં સબ્બં અનુઞ્ઞાતમેવ હોતિ. અતિપક્ખિત્તમજ્જાનીતિ અતિવિય ખિત્તમજ્જાનિ; બહું મજ્જં પક્ખિપિત્વા યોજિતાનીતિ અત્થો.
267.Anujānāmi bhikkhave telapākanti yaṃkiñci bhesajjapakkhittaṃ sabbaṃ anuññātameva hoti. Atipakkhittamajjānīti ativiya khittamajjāni; bahuṃ majjaṃ pakkhipitvā yojitānīti attho.
અઙ્ગવાતોતિ હત્થપાદે વાતો. સમ્ભારસેદન્તિ નાનાવિધપણ્ણભઙ્ગસેદં. મહાસેદન્તિ મહન્તં સેદં; પોરિસપ્પમાણં આવાટં અઙ્ગારાનં પૂરેત્વા પંસુવાલિકાદીહિ પિદહિત્વા તત્થ નાનાવિધાનિ વાતહરણપણ્ણાનિ સન્થરિત્વા તેલમક્ખિતેન ગત્તેન તત્થ નિપજ્જિત્વા સમ્પરિવત્તન્તેન સરીરં સેદેતું અનુજાનામીતિ અત્થો. ભઙ્ગોદકન્તિ નાનાપણ્ણભઙ્ગકુથિતં ઉદકં; તેહિ પણ્ણેહિ ચ ઉદકેન ચ સિઞ્ચિત્વા સિઞ્ચિત્વા સેદેતબ્બો. ઉદકકોટ્ઠકન્તિ ઉદકકોટ્ઠે ચાટિં વા દોણિં વા ઉણ્હોદકસ્સ પૂરેત્વા તત્થ પવિસિત્વા સેદકમ્મકરણં અનુજાનામીતિ અત્થો.
Aṅgavātoti hatthapāde vāto. Sambhārasedanti nānāvidhapaṇṇabhaṅgasedaṃ. Mahāsedanti mahantaṃ sedaṃ; porisappamāṇaṃ āvāṭaṃ aṅgārānaṃ pūretvā paṃsuvālikādīhi pidahitvā tattha nānāvidhāni vātaharaṇapaṇṇāni santharitvā telamakkhitena gattena tattha nipajjitvā samparivattantena sarīraṃ sedetuṃ anujānāmīti attho. Bhaṅgodakanti nānāpaṇṇabhaṅgakuthitaṃ udakaṃ; tehi paṇṇehi ca udakena ca siñcitvā siñcitvā sedetabbo. Udakakoṭṭhakanti udakakoṭṭhe cāṭiṃ vā doṇiṃ vā uṇhodakassa pūretvā tattha pavisitvā sedakammakaraṇaṃ anujānāmīti attho.
પબ્બવાતો હોતીતિ પબ્બે પબ્બે વાતો વિજ્ઝતિ. લોહિતં મોચેતુન્તિ સત્થકેન લોહિતં મોચેતું. પજ્જં અભિસઙ્ખરિતુન્તિ યેન ફાલિતપાદા પાકતિકા હોન્તિ; તં નાળિકેરાદીસુ નાનાભેસજ્જાનિ પક્ખિપિત્વા પજ્જં અભિસઙ્ખરિતું; પાદાનં સપ્પાયભેસજ્જં પચિતુન્તિ અત્થો. તિલકક્કેન અત્થોતિ પિટ્ઠેહિ તિલેહિ અત્થો. કબળિકન્તિ વણમુખે સત્તુપિણ્ડં પક્ખિપિતું. સાસપકુડ્ડેનાતિ સાસપપિટ્ઠેન. વડ્ઢમંસન્તિ અધિકમંસં આણિ વિય ઉટ્ઠહતિ. લોણસક્ખરિકાય છિન્દિતુન્તિ ખુરેન છિન્દિતું. વિકાસિકન્તિ તેલરુન્ધનપિલોતિકં. સબ્બં વણપટિકમ્મન્તિ યંકિઞ્ચિ વણપરિકમ્મં નામ અત્થિ; સબ્બં અનુજાનામીતિ અત્થો.
Pabbavātohotīti pabbe pabbe vāto vijjhati. Lohitaṃ mocetunti satthakena lohitaṃ mocetuṃ. Pajjaṃ abhisaṅkharitunti yena phālitapādā pākatikā honti; taṃ nāḷikerādīsu nānābhesajjāni pakkhipitvā pajjaṃ abhisaṅkharituṃ; pādānaṃ sappāyabhesajjaṃ pacitunti attho. Tilakakkena atthoti piṭṭhehi tilehi attho. Kabaḷikanti vaṇamukhe sattupiṇḍaṃ pakkhipituṃ. Sāsapakuḍḍenāti sāsapapiṭṭhena. Vaḍḍhamaṃsanti adhikamaṃsaṃ āṇi viya uṭṭhahati. Loṇasakkharikāya chinditunti khurena chindituṃ. Vikāsikanti telarundhanapilotikaṃ. Sabbaṃ vaṇapaṭikammanti yaṃkiñci vaṇaparikammaṃ nāma atthi; sabbaṃ anujānāmīti attho.
૨૬૮. સામં ગહેત્વાતિ ઇદં ન કેવલં સપ્પદટ્ઠસ્સેવ, અઞ્ઞસ્મિમ્પિ દટ્ઠવિસે સતિ સામં ગહેત્વા પરિભુઞ્જિતબ્બં; અઞ્ઞેસુ પન કારણેસુ પટિગ્ગહિતમેવ વટ્ટતિ. કતો ન પુન પટિગ્ગહેતબ્બોતિ સચે ભૂમિપ્પત્તો, પટિગ્ગહેતબ્બો; અપ્પત્તં પન ગહેતું વટ્ટતિ.
268.Sāmaṃ gahetvāti idaṃ na kevalaṃ sappadaṭṭhasseva, aññasmimpi daṭṭhavise sati sāmaṃ gahetvā paribhuñjitabbaṃ; aññesu pana kāraṇesu paṭiggahitameva vaṭṭati. Kato na puna paṭiggahetabboti sace bhūmippatto, paṭiggahetabbo; appattaṃ pana gahetuṃ vaṭṭati.
૨૬૯. ઘરદિન્નકાબાધોતિ વસીકરણપાનકસમુટ્ઠિતરોગો. સીતાલોળિન્તિ નઙ્ગલેન કસન્તસ્સ ફાલે લગ્ગમત્તિકં ઉદકેન આલોળેત્વા પાયેતું અનુજાનામીતિ અત્થો.
269.Gharadinnakābādhoti vasīkaraṇapānakasamuṭṭhitarogo. Sītāloḷinti naṅgalena kasantassa phāle laggamattikaṃ udakena āloḷetvā pāyetuṃ anujānāmīti attho.
દુટ્ઠગહણિકોતિ વિપન્નગહણિકો; કિચ્છેન ઉચ્ચારો નિક્ખમતીતિ અત્થો. આમિસખારન્તિ સુક્ખોદનં ઝાપેત્વા તાય છારિકાય પગ્ઘરિતં ખારોદકં. મુત્તહરીતકન્તિ ગોમુત્તપરિભાવિતં હરીતકં. અભિસન્નકાયોતિ ઉસ્સન્નદોસકાયો. અચ્છકઞ્જિયન્તિ તણ્ડુલોદકમણ્ડો. અકટયુસન્તિ અસિનિદ્ધો મુગ્ગપચિતપાનીયો. કટાકટન્તિ સોવ ધોતસિનિદ્ધો. પટિચ્છાદનીયેનાતિ મંસરસેન.
Duṭṭhagahaṇikoti vipannagahaṇiko; kicchena uccāro nikkhamatīti attho. Āmisakhāranti sukkhodanaṃ jhāpetvā tāya chārikāya paggharitaṃ khārodakaṃ. Muttaharītakanti gomuttaparibhāvitaṃ harītakaṃ. Abhisannakāyoti ussannadosakāyo. Acchakañjiyanti taṇḍulodakamaṇḍo. Akaṭayusanti asiniddho muggapacitapānīyo. Kaṭākaṭanti sova dhotasiniddho. Paṭicchādanīyenāti maṃsarasena.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi
૧૬૦. પઞ્ચભેસજ્જકથા • 160. Pañcabhesajjakathā
૧૬૧. મૂલાદિભેસજ્જકથા • 161. Mūlādibhesajjakathā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / પઞ્ચભેસજ્જાદિકથાવણ્ણના • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / પઞ્ચભેસજ્જાદિકથાવણ્ણના • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / પઞ્ચભેસજ્જાદિકથાવણ્ણના • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi
૧૬૦. પઞ્ચભેસજ્જાદિકથા • 160. Pañcabhesajjādikathā
૧૬૧. મૂલાદિભેસજ્જકથા • 161. Mūlādibhesajjakathā