Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ચૂળનિદ્દેસપાળિ • Cūḷaniddesapāḷi

    ૧૭. પારાયનત્થુતિગાથાનિદ્દેસો

    17. Pārāyanatthutigāthāniddeso

    ૯૩. ઇદમવોચ ભગવા મગધેસુ વિહરન્તો પાસાણકે ચેતિયે, પરિચારકસોળસાનં 1 બ્રાહ્મણાનં અજ્ઝિટ્ઠો પુટ્ઠો પુટ્ઠો પઞ્હં બ્યાકાસિ.

    93.Idamavocabhagavā magadhesu viharanto pāsāṇake cetiye, paricārakasoḷasānaṃ2brāhmaṇānaṃ ajjhiṭṭho puṭṭho puṭṭho pañhaṃ byākāsi.

    ઇદમવોચ ભગવાતિ ઇદં પારાયનં અવોચ. ભગવાતિ ગારવાધિવચનમેતં…પે॰… સચ્છિકા પઞ્ઞત્તિ, યદિદં ભગવાતિ – ઇદમવોચ ભગવા. મગધેસુ વિહરન્તોતિ મગધનામકે જનપદે વિહરન્તો ઇરિયન્તો વત્તેન્તો પાલેન્તો યપેન્તો યાપેન્તો. પાસાણકે ચેતિયેતિ પાસાણકચેતિયં વુચ્ચતિ બુદ્ધાસનન્તિ – મગધેસુ વિહરન્તો પાસાણકે ચેતિયે. પરિચારકસોળસાનં બ્રાહ્મણાનન્તિ પિઙ્ગિયો 3 બ્રાહ્મણો બાવરિસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ પદ્ધો પદ્ધચરો પરિચારકો 4 સિસ્સો. પિઙ્ગિયેન 5 તે સોળસાતિ – એવમ્પિ પરિચારકસોળસાનં બ્રાહ્મણાનં. અથ વા, તે સોળસ બ્રાહ્મણા બુદ્ધસ્સ ભગવતો પદ્ધા પદ્ધચરા પરિચારકા સિસ્સાતિ – એવમ્પિ પરિચારકસોળસાનં બ્રાહ્મણાનં.

    Idamavoca bhagavāti idaṃ pārāyanaṃ avoca. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – idamavoca bhagavā. Magadhesu viharantoti magadhanāmake janapade viharanto iriyanto vattento pālento yapento yāpento. Pāsāṇake cetiyeti pāsāṇakacetiyaṃ vuccati buddhāsananti – magadhesu viharanto pāsāṇake cetiye. Paricārakasoḷasānaṃ brāhmaṇānanti piṅgiyo 6 brāhmaṇo bāvarissa brāhmaṇassa paddho paddhacaro paricārako 7 sisso. Piṅgiyena 8 te soḷasāti – evampi paricārakasoḷasānaṃ brāhmaṇānaṃ. Atha vā, te soḷasa brāhmaṇā buddhassa bhagavato paddhā paddhacarā paricārakā sissāti – evampi paricārakasoḷasānaṃ brāhmaṇānaṃ.

    અજ્ઝિટ્ઠો પુટ્ઠો પુટ્ઠો પઞ્હં બ્યાકાસીતિ. અજ્ઝિટ્ઠોતિ અજ્ઝિટ્ઠો અજ્ઝેસિતો. પુટ્ઠો પુટ્ઠોતિ પુટ્ઠો પુટ્ઠો પુચ્છિતો પુચ્છિતો યાચિતો યાચિતો અજ્ઝેસિતો અજ્ઝેસિતો પસાદિતો પસાદિતો. પઞ્હં બ્યાકાસીતિ પઞ્હં બ્યાકાસિ આચિક્ખિ દેસેસિ પઞ્ઞપેસિ પટ્ઠપેસિ વિવરિ વિભજિ ઉત્તાનીઆકાસિ પકાસેસીતિ – અજ્ઝિટ્ઠો પુટ્ઠો પુટ્ઠો પઞ્હં બ્યાકાસિ. તેનેતં વુચ્ચતિ –

    Ajjhiṭṭho puṭṭho puṭṭho pañhaṃ byākāsīti. Ajjhiṭṭhoti ajjhiṭṭho ajjhesito. Puṭṭho puṭṭhoti puṭṭho puṭṭho pucchito pucchito yācito yācito ajjhesito ajjhesito pasādito pasādito. Pañhaṃ byākāsīti pañhaṃ byākāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīākāsi pakāsesīti – ajjhiṭṭho puṭṭho puṭṭho pañhaṃ byākāsi. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘ઇદમવોચ ભગવા મગધેસુ વિહરન્તો પાસાણકે ચેતિયે, પરિચારકસોળસાનં બ્રાહ્મણાનં અજ્ઝિટ્ઠો પુટ્ઠો પુટ્ઠો પઞ્હં બ્યાકાસી’’તિ.

    ‘‘Idamavoca bhagavā magadhesu viharanto pāsāṇake cetiye, paricārakasoḷasānaṃ brāhmaṇānaṃ ajjhiṭṭho puṭṭho puṭṭho pañhaṃ byākāsī’’ti.

    ૯૪. એકમેકસ્સ ચેપિ પઞ્હસ્સ અત્થમઞ્ઞાય ધમ્મમઞ્ઞાય ધમ્માનુધમ્મં પટિપજ્જેય્ય, ગચ્છેય્યેવ જરામરણસ્સ પારં. પારઙ્ગમનીયા ઇમે ધમ્માતિ. તસ્મા ઇમસ્સ ધમ્મપરિયાયસ્સ ‘‘પારાયન’’ન્તેવ અધિવચનં.

    94.Ekamekassacepi pañhassa atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammaṃ paṭipajjeyya, gaccheyyeva jarāmaraṇassa pāraṃ. Pāraṅgamanīyā ime dhammāti. Tasmā imassa dhammapariyāyassa ‘‘pārāyana’’nteva adhivacanaṃ.

    એકમેકસ્સ ચેપિ પઞ્હસ્સાતિ એકમેકસ્સ ચેપિ અજિતપઞ્હસ્સ, એકમેકસ્સ ચેપિ તિસ્સમેત્તેય્યપઞ્હસ્સ, એકમેકસ્સ ચેપિ પુણ્ણકપઞ્હસ્સ, એકમેકસ્સ ચેપિ મેત્તગૂપઞ્હસ્સ, એકમેકસ્સ ચેપિ ધોતકપઞ્હસ્સ, એકમેકસ્સ ચેપિ ઉપસીવપઞ્હસ્સ, એકમેકસ્સ ચેપિ નન્દકપઞ્હસ્સ, એકમેકસ્સ ચેપિ હેમકપઞ્હસ્સ, એકમેકસ્સ ચેપિ તોદેય્યપઞ્હસ્સ, એકમેકસ્સ ચેપિ કપ્પપઞ્હસ્સ, એકમેકસ્સ ચેપિ જતુકણ્ણિપઞ્હસ્સ, એકમેકસ્સ ચેપિ ભદ્રાવુધપઞ્હસ્સ, એકમેકસ્સ ચેપિ ઉદયપઞ્હસ્સ, એકમેકસ્સ ચેપિ પોસાલપઞ્હસ્સ, એકમેકસ્સ ચેપિ મોઘરાજપઞ્હસ્સ, એકમેકસ્સ ચેપિ પિઙ્ગિયપઞ્હસ્સાતિ – એકમેકસ્સ ચેપિ પઞ્હસ્સ.

    Ekamekassa cepi pañhassāti ekamekassa cepi ajitapañhassa, ekamekassa cepi tissametteyyapañhassa, ekamekassa cepi puṇṇakapañhassa, ekamekassa cepi mettagūpañhassa, ekamekassa cepi dhotakapañhassa, ekamekassa cepi upasīvapañhassa, ekamekassa cepi nandakapañhassa, ekamekassa cepi hemakapañhassa, ekamekassa cepi todeyyapañhassa, ekamekassa cepi kappapañhassa, ekamekassa cepi jatukaṇṇipañhassa, ekamekassa cepi bhadrāvudhapañhassa, ekamekassa cepi udayapañhassa, ekamekassa cepi posālapañhassa, ekamekassa cepi mogharājapañhassa, ekamekassa cepi piṅgiyapañhassāti – ekamekassa cepi pañhassa.

    અત્થમઞ્ઞાય ધમ્મમઞ્ઞાયાતિ સ્વેવ પઞ્હો ધમ્મો, વિસજ્જનં 9 અત્થોતિ અત્થં અઞ્ઞાય જાનિત્વા તુલયિત્વા તીરયિત્વા વિભાવયિત્વા વિભૂતં કત્વાતિ – અત્થમઞ્ઞાય. ધમ્મમઞ્ઞાયાતિ ધમ્મં અઞ્ઞાય જાનિત્વા તુલયિત્વા તીરયિત્વા વિભાવયિત્વા વિભૂતં કત્વાતિ – ધમ્મમઞ્ઞાયાતિ – અત્થમઞ્ઞાય ધમ્મમઞ્ઞાય. ધમ્માનુધમ્મં પટિપજ્જેય્યાતિ સમ્માપટિપદં અનુલોમપટિપદં અપચ્ચનીકપટિપદં અન્વત્થપટિપદં ધમ્માનુધમ્મપટિપદં પટિપજ્જેય્યાતિ – ધમ્માનુધમ્મં પટિપજ્જેય્ય. ગચ્છેય્યેવ જરામરણસ્સ પારન્તિ જરામરણસ્સ પારં વુચ્ચતિ અમતં નિબ્બાનં. યો સો સબ્બસઙ્ખારસમથો સબ્બૂપધિપ્પટિનિસ્સગ્ગો તણ્હક્ખયો વિરાગો નિરોધો નિબ્બાનં. ગચ્છેય્યેવ જરામરણસ્સ પારન્તિ જરામરણસ્સ પારં ગચ્છેય્ય, પારં અધિગચ્છેય્ય, પારં અધિફસ્સેય્ય, પારં સચ્છિકરેય્યાતિ – ગચ્છેય્યેવ જરામરણસ્સ પારં. પારઙ્ગમનીયા ઇમે ધમ્માતિ ઇમે ધમ્મા પારઙ્ગમનીયા. પારં પાપેન્તિ પારં સમ્પાપેન્તિ પારં સમનુપાપેન્તિ, જરામણસ્સ તરણાય 10 સંવત્તન્તીતિ – પારઙ્ગમનીયા ઇમે ધમ્માતિ.

    Atthamaññāya dhammamaññāyāti sveva pañho dhammo, visajjanaṃ 11 atthoti atthaṃ aññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – atthamaññāya. Dhammamaññāyāti dhammaṃ aññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – dhammamaññāyāti – atthamaññāya dhammamaññāya. Dhammānudhammaṃ paṭipajjeyyāti sammāpaṭipadaṃ anulomapaṭipadaṃ apaccanīkapaṭipadaṃ anvatthapaṭipadaṃ dhammānudhammapaṭipadaṃ paṭipajjeyyāti – dhammānudhammaṃ paṭipajjeyya. Gaccheyyeva jarāmaraṇassa pāranti jarāmaraṇassa pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ. Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhippaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Gaccheyyeva jarāmaraṇassa pāranti jarāmaraṇassa pāraṃ gaccheyya, pāraṃ adhigaccheyya, pāraṃ adhiphasseyya, pāraṃ sacchikareyyāti – gaccheyyeva jarāmaraṇassa pāraṃ. Pāraṅgamanīyā ime dhammāti ime dhammā pāraṅgamanīyā. Pāraṃ pāpenti pāraṃ sampāpenti pāraṃ samanupāpenti, jarāmaṇassa taraṇāya 12 saṃvattantīti – pāraṅgamanīyā ime dhammāti.

    તસ્મા ઇમસ્સ ધમ્મપરિયાયસ્સાતિ. તસ્માતિ તસ્મા તંકારણા તંહેતુ તપ્પચ્ચયા તંનિદાનાતિ – તસ્મા. ઇમસ્સ ધમ્મપરિયાયસ્સાતિ ઇમસ્સ પારાયનસ્સાતિ – તસ્મા ઇમસ્સ ધમ્મપરિયાયસ્સ. પારાયનન્તેવ અધિવચનન્તિ પારં વુચ્ચતિ અમતં નિબ્બાનં…પે॰… નિરોધો નિબ્બાનં. અયનં વુચ્ચતિ મગ્ગો, સેય્યથિદં – સમ્માદિટ્ઠિ…પે॰… સમ્માસમાધિ. અધિવચનન્તિ સઙ્ખા સમઞ્ઞા પઞ્ઞત્તિ વોહારો નામં નામકમ્મં નામધેય્યં નિરુત્તિ બ્યઞ્જનં અભિલાપોતિ – પારાયનન્તેવ અધિવચનં. તેનેતં વુચ્ચતિ –

    Tasmā imassa dhammapariyāyassāti. Tasmāti tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānāti – tasmā. Imassa dhammapariyāyassāti imassa pārāyanassāti – tasmā imassa dhammapariyāyassa. Pārāyananteva adhivacananti pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ…pe… nirodho nibbānaṃ. Ayanaṃ vuccati maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi. Adhivacananti saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpoti – pārāyananteva adhivacanaṃ. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘એકમેકસ્સ ચેપિ પઞ્હસ્સ અત્થમઞ્ઞાય ધમ્મમઞ્ઞાય ધમ્માનુધમ્મં પટિપજ્જેય્ય, ગચ્છેય્યેવ જરામરણસ્સ પારં. પારઙ્ગમનીયા ઇમે ધમ્માતિ. તસ્મા ઇમસ્સ ધમ્મપરિયાયસ્સ ‘પારાયન’ન્તેવ અધિવચન’’ન્તિ.

    ‘‘Ekamekassa cepi pañhassa atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammaṃ paṭipajjeyya, gaccheyyeva jarāmaraṇassa pāraṃ. Pāraṅgamanīyā ime dhammāti. Tasmā imassa dhammapariyāyassa ‘pārāyana’nteva adhivacana’’nti.

    ૯૫.

    95.

    અજિતો તિસ્સમેત્તેય્યો, પુણ્ણકો અથ મેત્તગૂ;

    Ajito tissametteyyo, puṇṇako atha mettagū;

    ધોતકો ઉપસીવો ચ, નન્દો ચ અથ હેમકો.

    Dhotako upasīvo ca, nando ca atha hemako.

    ૯૬.

    96.

    તોદેય્યકપ્પા દુભયો, જતુકણ્ણી ચ પણ્ડિતો;

    Todeyyakappā dubhayo, jatukaṇṇī ca paṇḍito;

    ભદ્રાવુધો ઉદયો ચ, પોસાલો ચાપિ બ્રાહ્મણો;

    Bhadrāvudho udayo ca, posālo cāpi brāhmaṇo;

    મોઘરાજા ચ મેધાવી, પિઙ્ગિયો ચ મહાઇસિ.

    Mogharājā ca medhāvī, piṅgiyo ca mahāisi.

    ૯૭.

    97.

    એતે બુદ્ધં ઉપાગચ્છું, સમ્પન્નચરણં ઇસિં;

    Ete buddhaṃ upāgacchuṃ, sampannacaraṇaṃ isiṃ;

    પુચ્છન્તા નિપુણે પઞ્હે, બુદ્ધસેટ્ઠં ઉપાગમું.

    Pucchantā nipuṇe pañhe, buddhaseṭṭhaṃ upāgamuṃ.

    એતે બુદ્ધં ઉપાગચ્છુન્તિ. એતેતિ સોળસ પારાયનિયા બ્રાહ્મણા. બુદ્ધોતિ યો સો ભગવા સયમ્ભૂ અનાચરિયકો પુબ્બે અનનુસ્સુતેસુ ધમ્મેસુ સામં સચ્ચાનિ અભિસમ્બુજ્ઝિ, તત્થ ચ સબ્બઞ્ઞુતં પત્તો બલેસુ ચ વસીભાવં. બુદ્ધોતિ કેનટ્ઠેન બુદ્ધો? બુજ્ઝિતા સચ્ચાનીતિ બુદ્ધો, બોધેતા પજાયાતિ બુદ્ધો, સબ્બઞ્ઞુતાય બુદ્ધો, સબ્બદસ્સાવિતાય બુદ્ધો, અભિઞ્ઞેય્યતાય બુદ્ધો, વિસવિતાય બુદ્ધો, ખીણાસવસઙ્ખાતેન બુદ્ધો, નિરુપલેપસઙ્ખાતેન બુદ્ધો, એકન્તવીતરાગોતિ બુદ્ધો, એકન્તવીતદોસોતિ બુદ્ધો, એકન્તવીતમોહોતિ બુદ્ધો, એકન્તનિક્કિલેસોતિ બુદ્ધો, એકાયનમગ્ગં ગતોતિ બુદ્ધો, એકો અનુત્તરં સમ્માસમ્બોધિં અભિસમ્બુદ્ધોતિ બુદ્ધો, અબુદ્ધિવિહતત્તા બુદ્ધિપટિલાભાતિ બુદ્ધો. બુદ્ધોતિ નેતં નામં માતરા કતં ન પિતરા કતં ન ભાતરા કતં ન ભગિનિયા કતં ન મિત્તામચ્ચેહિ કતં ન ઞાતિસાલોહિતેહિ કતં ન સમણબ્રાહ્મણેહિ કતં ન દેવતાહિ કતં. વિમોક્ખન્તિકમેતં બુદ્ધાનં ભગવન્તાનં બોધિયા મૂલે સહ સબ્બઞ્ઞુતઞાણસ્સ પટિલાભા સચ્છિકા પઞ્ઞત્તિ , યદિદં બુદ્ધોતિ. એતે બુદ્ધં ઉપાગચ્છુન્તિ એતે બુદ્ધં ઉપાગમિંસુ ઉપસઙ્કમિંસુ પયિરુપાસિંસુ પરિપુચ્છિંસુ પરિપઞ્હિંસૂતિ – એતે બુદ્ધં ઉપાગચ્છું.

    Ete buddhaṃ upāgacchunti. Eteti soḷasa pārāyaniyā brāhmaṇā. Buddhoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ. Buddhoti kenaṭṭhena buddho? Bujjhitā saccānīti buddho, bodhetā pajāyāti buddho, sabbaññutāya buddho, sabbadassāvitāya buddho, abhiññeyyatāya buddho, visavitāya buddho, khīṇāsavasaṅkhātena buddho, nirupalepasaṅkhātena buddho, ekantavītarāgoti buddho, ekantavītadosoti buddho, ekantavītamohoti buddho, ekantanikkilesoti buddho, ekāyanamaggaṃ gatoti buddho, eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti buddho, abuddhivihatattā buddhipaṭilābhāti buddho. Buddhoti netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ na pitarā kataṃ na bhātarā kataṃ na bhaginiyā kataṃ na mittāmaccehi kataṃ na ñātisālohitehi kataṃ na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ na devatāhi kataṃ. Vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutañāṇassa paṭilābhā sacchikā paññatti , yadidaṃ buddhoti. Ete buddhaṃ upāgacchunti ete buddhaṃ upāgamiṃsu upasaṅkamiṃsu payirupāsiṃsu paripucchiṃsu paripañhiṃsūti – ete buddhaṃ upāgacchuṃ.

    સમ્પન્નચરણં ઇસિન્તિ ચરણં વુચ્ચતિ સીલાચારનિબ્બત્તિ. સીલસંવરોપિ ચરણં, ઇન્દ્રિયસંવરોપિ ચરણં, ભોજને મત્તઞ્ઞુતાપિ ચરણં, જાગરિયાનુયોગોપિ ચરણં, સત્તપિ સદ્ધમ્મા ચરણં, ચત્તારિપિ ઝાનાનિ ચરણં. સમ્પન્નચરણન્તિ સમ્પન્નચરણં સેટ્ઠચરણં વિસેટ્ઠચરણં 13 પામોક્ખચરણં ઉત્તમચરણં પવરચરણં. ઇસીતિ ઇસિ ભગવા મહન્તં સીલક્ખન્ધં એસી ગવેસી પરિયેસીતિ ઇસિ…પે॰… મહેસક્ખેહિ વા સત્તેહિ એસિતો ગવેસિતો પરિયેસિતો – ‘‘કહં બુદ્ધો, કહં ભગવા, કહં દેવદેવો કહં નરાસભો’’તિ – ઇસીતિ – સમ્પન્નચરણં ઇસિં.

    Sampannacaraṇaṃisinti caraṇaṃ vuccati sīlācāranibbatti. Sīlasaṃvaropi caraṇaṃ, indriyasaṃvaropi caraṇaṃ, bhojane mattaññutāpi caraṇaṃ, jāgariyānuyogopi caraṇaṃ, sattapi saddhammā caraṇaṃ, cattāripi jhānāni caraṇaṃ. Sampannacaraṇanti sampannacaraṇaṃ seṭṭhacaraṇaṃ viseṭṭhacaraṇaṃ 14 pāmokkhacaraṇaṃ uttamacaraṇaṃ pavaracaraṇaṃ. Isīti isi bhagavā mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī pariyesīti isi…pe… mahesakkhehi vā sattehi esito gavesito pariyesito – ‘‘kahaṃ buddho, kahaṃ bhagavā, kahaṃ devadevo kahaṃ narāsabho’’ti – isīti – sampannacaraṇaṃ isiṃ.

    પુચ્છન્તા નિપુણે પઞ્હેતિ. પુચ્છન્તાતિ પુચ્છન્તા યાચન્તા અજ્ઝેસન્તા પસાદેન્તા. નિપુણે પઞ્હેતિ ગમ્ભીરે દુદ્દસે દુરનુબોધે સન્તે પણીતે અતક્કાવચરે નિપુણે પણ્ડિતવેદનીયે પઞ્હેતિ – પુચ્છન્તા નિપુણે પઞ્હે.

    Pucchantā nipuṇe pañheti. Pucchantāti pucchantā yācantā ajjhesantā pasādentā. Nipuṇe pañheti gambhīre duddase duranubodhe sante paṇīte atakkāvacare nipuṇe paṇḍitavedanīye pañheti – pucchantā nipuṇe pañhe.

    બુદ્ધસેટ્ઠં ઉપાગમુન્તિ. બુદ્ધોતિ યો સો ભગવા…પે॰… સચ્છિકા પઞ્ઞત્તિ, યદિદં બુદ્ધોતિ. સેટ્ઠન્તિ અગ્ગં સેટ્ઠં વિસેટ્ઠં પામોક્ખં ઉત્તમં પવરં બુદ્ધં ઉપાગમું ઉપાગમિંસુ ઉપસઙ્કમિંસુ પયિરુપાસિંસુ પરિપુચ્છિંસુ પરિપઞ્હિંસૂતિ – બુદ્ધસેટ્ઠં ઉપાગમું. તેનેતં વુચ્ચતિ –

    Buddhaseṭṭhaṃ upāgamunti. Buddhoti yo so bhagavā…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti. Seṭṭhanti aggaṃ seṭṭhaṃ viseṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaraṃ buddhaṃ upāgamuṃ upāgamiṃsu upasaṅkamiṃsu payirupāsiṃsu paripucchiṃsu paripañhiṃsūti – buddhaseṭṭhaṃ upāgamuṃ. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘એતે બુદ્ધં ઉપાગચ્છું, સમ્પન્નચરણં ઇસિં;

    ‘‘Ete buddhaṃ upāgacchuṃ, sampannacaraṇaṃ isiṃ;

    પુચ્છન્તા નિપુણે પઞ્હે, બુદ્ધસેટ્ઠં ઉપાગમુ’’ન્તિ.

    Pucchantā nipuṇe pañhe, buddhaseṭṭhaṃ upāgamu’’nti.

    ૯૮.

    98.

    તેસં બુદ્ધો પબ્યાકાસિ, પઞ્હં પુટ્ઠો યથાતથં;

    Tesaṃ buddho pabyākāsi, pañhaṃ puṭṭho yathātathaṃ;

    પઞ્હાનં વેય્યાકરણેન, તોસેસિ બ્રાહ્મણે મુનિ.

    Pañhānaṃ veyyākaraṇena, tosesi brāhmaṇe muni.

    તેસં બુદ્ધો પબ્યાકાસીતિ. તેસન્તિ સોળસાનં પારાયનિયાનં બ્રાહ્મણાનં. બુદ્ધોતિ યો સો ભગવા…પે॰… સચ્છિકા પઞ્ઞત્તિ, યદિદં બુદ્ધોતિ. પબ્યાકાસીતિ તેસં બુદ્ધો પબ્યાકાસિ આચિક્ખિ દેસેસિ પઞ્ઞપેસિ પટ્ઠપેસિ વિવરિ વિભજિ ઉત્તાનીઅકાસિ પકાસેસીતિ – તેસં બુદ્ધો પબ્યાકાસિ.

    Tesaṃ buddho pabyākāsīti. Tesanti soḷasānaṃ pārāyaniyānaṃ brāhmaṇānaṃ. Buddhoti yo so bhagavā…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti. Pabyākāsīti tesaṃ buddho pabyākāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīakāsi pakāsesīti – tesaṃ buddho pabyākāsi.

    પઞ્હં પુટ્ઠો યથાતથન્તિ. પઞ્હં પુટ્ઠોતિ પઞ્હં પુટ્ઠો પુચ્છિતો યાચિતો અજ્ઝેસિતો પસાદિતો. યથાતથન્તિ યથા આચિક્ખિતબ્બં તથા આચિક્ખિ , યથા દેસિતબ્બં તથા દેસેસિ, યથા પઞ્ઞપેતબ્બં તથા પઞ્ઞપેસિ, યથા પટ્ઠપેતબ્બં તથા પટ્ઠપેસિ, યથા વિવરિતબ્બં તથા વિવરિ , યથા વિભજિતબ્બં તથા વિભજિ, યથા ઉત્તાનીકાતબ્બં તથા ઉત્તાનીઅકાસિ, યથા પકાસિતબ્બં તથા પકાસેસીતિ – પઞ્હં પુટ્ઠો યથાતથં.

    Pañhaṃ puṭṭho yathātathanti. Pañhaṃ puṭṭhoti pañhaṃ puṭṭho pucchito yācito ajjhesito pasādito. Yathātathanti yathā ācikkhitabbaṃ tathā ācikkhi , yathā desitabbaṃ tathā desesi, yathā paññapetabbaṃ tathā paññapesi, yathā paṭṭhapetabbaṃ tathā paṭṭhapesi, yathā vivaritabbaṃ tathā vivari , yathā vibhajitabbaṃ tathā vibhaji, yathā uttānīkātabbaṃ tathā uttānīakāsi, yathā pakāsitabbaṃ tathā pakāsesīti – pañhaṃ puṭṭho yathātathaṃ.

    પઞ્હાનં વેય્યાકરણેનાતિ પઞ્હાનં વેય્યાકરણેન આચિક્ખનેન દેસનેન પઞ્ઞપનેન પટ્ઠપનેન વિવરણેન વિભજનેન ઉત્તાનીકમ્મેન પકાસનેનાતિ – પઞ્હાનં વેય્યાકરણેન.

    Pañhānaṃ veyyākaraṇenāti pañhānaṃ veyyākaraṇena ācikkhanena desanena paññapanena paṭṭhapanena vivaraṇena vibhajanena uttānīkammena pakāsanenāti – pañhānaṃ veyyākaraṇena.

    તોસેસિ બ્રાહ્મણે મુનીતિ. તોસેસીતિ તોસેસિ વિતોસેસિ પસાદેસિ આરાધેસિ અત્તમને અકાસિ. બ્રાહ્મણેતિ સોળસ પારાયનિયે બ્રાહ્મણે. મુનીતિ મોનં વુચ્ચતિ ઞાણં…પે॰… સઙ્ગજાલમતિચ્ચ સો મુનીતિ – તોસેસિ બ્રાહ્મણે મુનિ. તેનેતં વુચ્ચતિ –

    Tosesi brāhmaṇe munīti. Tosesīti tosesi vitosesi pasādesi ārādhesi attamane akāsi. Brāhmaṇeti soḷasa pārāyaniye brāhmaṇe. Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so munīti – tosesi brāhmaṇe muni. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘તેસં બુદ્ધો પબ્યાકાસિ, પઞ્હં પુટ્ઠો યથાતથં;

    ‘‘Tesaṃ buddho pabyākāsi, pañhaṃ puṭṭho yathātathaṃ;

    પઞ્હાનં વેય્યાકરણેન, તોસેસિ બ્રાહ્મણે મુની’’તિ.

    Pañhānaṃ veyyākaraṇena, tosesi brāhmaṇe munī’’ti.

    ૯૯.

    99.

    તે તોસિતા ચક્ખુમતા, બુદ્ધેનાદિચ્ચબન્ધુના;

    Te tositā cakkhumatā, buddhenādiccabandhunā;

    બ્રહ્મચરિયમચરિંસુ, વરપઞ્ઞસ્સ સન્તિકે.

    Brahmacariyamacariṃsu, varapaññassa santike.

    તે તોસિતા ચક્ખુમતાતિ. તેતિ સોળસ પારાયનિયા બ્રાહ્મણા. તોસિતાતિ તોસિતા વિતોસિતા પસાદિતા આરાધિતા અત્તમના કતાતિ – તે તોસિતા. ચક્ખુમતાતિ ભગવા પઞ્ચહિ ચક્ખૂહિ ચક્ખુમા – મંસચક્ખુનાપિ ચક્ખુમા, દિબ્બચક્ખુનાપિ ચક્ખુમા, પઞ્ઞાચક્ખુનાપિ ચક્ખુમા, બુદ્ધચક્ખુનાપિ ચક્ખુમા, સમન્તચક્ખુનાપિ ચક્ખુમા. કથં ભગવા મંસચક્ખુનાપિ ચક્ખુમા…પે॰… એવં ભગવા સમન્તચક્ખુનાપિ ચક્ખુમાતિ – તે તોસિતા ચક્ખુમતા.

    Te tositā cakkhumatāti. Teti soḷasa pārāyaniyā brāhmaṇā. Tositāti tositā vitositā pasāditā ārādhitā attamanā katāti – te tositā. Cakkhumatāti bhagavā pañcahi cakkhūhi cakkhumā – maṃsacakkhunāpi cakkhumā, dibbacakkhunāpi cakkhumā, paññācakkhunāpi cakkhumā, buddhacakkhunāpi cakkhumā, samantacakkhunāpi cakkhumā. Kathaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi cakkhumā…pe… evaṃ bhagavā samantacakkhunāpi cakkhumāti – te tositā cakkhumatā.

    બુદ્ધેનાદિચ્ચબન્ધુનાતિ. બુદ્ધોતિ યો સો ભગવા…પે॰… સચ્છિકા પઞ્ઞત્તિ, યદિદં બુદ્ધોતિ. આદિચ્ચબન્ધુનાતિ આદિચ્ચો વુચ્ચતિ સૂરિયો. સો ગોતમો ગોત્તેન, ભગવાપિ ગોતમો ગોત્તેન, ભગવા સૂરિયસ્સ ગોત્તઞાતકો ગોત્તબન્ધુ. તસ્મા બુદ્ધો આદિચ્ચબન્ધૂતિ – બુદ્ધેનાદિચ્ચબન્ધુના.

    Buddhenādiccabandhunāti. Buddhoti yo so bhagavā…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti. Ādiccabandhunāti ādicco vuccati sūriyo. So gotamo gottena, bhagavāpi gotamo gottena, bhagavā sūriyassa gottañātako gottabandhu. Tasmā buddho ādiccabandhūti – buddhenādiccabandhunā.

    બ્રહ્મચરિયમચરિંસૂતિ બ્રહ્મચરિયં વુચ્ચતિ અસદ્ધમ્મસમાપત્તિયા આરતિ વિરતિ પટિવિરતિ વેરમણી વિરમણં અકિરિયા અકરણં અનજ્ઝાપત્તિ વેલાઅનતિક્કમો સેતુઘાતો. અપિ ચ, નિપ્પરિયાયવસેન બ્રહ્મચરિયં વુચ્ચતિ અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો, સેય્યથિદં – સમ્માદિટ્ઠિ, સમ્માસઙ્કપ્પો, સમ્માવાચા, સમ્માકમ્મન્તો, સમ્માઆજીવો, સમ્માવાયામો, સમ્માસતિ, સમ્માસમાધિ. બ્રહ્મચરિયમચરિંસૂતિ બ્રહ્મચરિયં ચરિંસુ અચરિંસુ સમાદાય વત્તિંસૂતિ – બ્રહ્મચરિયમચરિંસુ.

    Brahmacariyamacariṃsūti brahmacariyaṃ vuccati asaddhammasamāpattiyā ārati virati paṭivirati veramaṇī viramaṇaṃ akiriyā akaraṇaṃ anajjhāpatti velāanatikkamo setughāto. Api ca, nippariyāyavasena brahmacariyaṃ vuccati ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi. Brahmacariyamacariṃsūti brahmacariyaṃ cariṃsu acariṃsu samādāya vattiṃsūti – brahmacariyamacariṃsu.

    વરપઞ્ઞસ્સ સન્તિકેતિ વરપઞ્ઞસ્સ અગ્ગપઞ્ઞસ્સ સેટ્ઠપઞ્ઞસ્સ વિસેટ્ઠપઞ્ઞસ્સ પામોક્ખપઞ્ઞસ્સ ઉત્તમપઞ્ઞસ્સ પવરપઞ્ઞસ્સ. સન્તિકેતિ સન્તિકે સામન્તા આસન્ને અવિદૂરે ઉપકટ્ઠેતિ – વરપઞ્ઞસ્સ સન્તિકે. તેનેતં વુચ્ચતિ –

    Varapaññassa santiketi varapaññassa aggapaññassa seṭṭhapaññassa viseṭṭhapaññassa pāmokkhapaññassa uttamapaññassa pavarapaññassa. Santiketi santike sāmantā āsanne avidūre upakaṭṭheti – varapaññassa santike. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘તે તોસિતા ચક્ખુમતા, બુદ્ધેનાદિચ્ચબન્ધુના;

    ‘‘Te tositā cakkhumatā, buddhenādiccabandhunā;

    બ્રહ્મચરિયમચરિંસુ, વરપઞ્ઞસ્સ સન્તિકે’’તિ.

    Brahmacariyamacariṃsu, varapaññassa santike’’ti.

    ૧૦૦.

    100.

    એકમેકસ્સ પઞ્હસ્સ, યથા બુદ્ધેન દેસિતં;

    Ekamekassa pañhassa, yathā buddhena desitaṃ;

    તથા યો પટિપજ્જેય્ય, ગચ્છે પારં અપારતો.

    Tathāyo paṭipajjeyya, gacche pāraṃ apārato.

    એકમેકસ્સ પઞ્હસ્સાતિ એકમેકસ્સ અજિતપઞ્હસ્સ, એકમેકસ્સ તિસ્સમેત્તેય્યપઞ્હસ્સ…પે॰… એકમેકસ્સ પિઙ્ગિયપઞ્હસ્સાતિ – એકમેકસ્સ પઞ્હસ્સ.

    Ekamekassa pañhassāti ekamekassa ajitapañhassa, ekamekassa tissametteyyapañhassa…pe… ekamekassa piṅgiyapañhassāti – ekamekassa pañhassa.

    યથા બુદ્ધેન દેસિતન્તિ. બુદ્ધોતિ યો સો ભગવા સયમ્ભૂ…પે॰… સચ્છિકા પઞ્ઞત્તિ, યદિદં બુદ્ધોતિ. યથા બુદ્ધેન દેસિતન્તિ યથા બુદ્ધેન આચિક્ખિતં દેસિતં પઞ્ઞપિતં પટ્ઠપિતં વિવરિતં વિભજિતં 15 ઉત્તાનીકતં પકાસિતન્તિ – યથા બુદ્ધેન દેસિતં.

    Yathā buddhena desitanti. Buddhoti yo so bhagavā sayambhū…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ buddhoti. Yathā buddhena desitanti yathā buddhena ācikkhitaṃ desitaṃ paññapitaṃ paṭṭhapitaṃ vivaritaṃ vibhajitaṃ 16 uttānīkataṃ pakāsitanti – yathā buddhena desitaṃ.

    તથા યો પટિપજ્જેય્યાતિ સમ્માપટિપદં અનુલોમપટિપદં અપચ્ચનીકપટિપદં અન્વત્થપટિપદં ધમ્માનુધમ્મપટિપદં પટિપજ્જેય્યાતિ – તથા યો પટિપજ્જેય્ય.

    Tathā yo paṭipajjeyyāti sammāpaṭipadaṃ anulomapaṭipadaṃ apaccanīkapaṭipadaṃ anvatthapaṭipadaṃ dhammānudhammapaṭipadaṃ paṭipajjeyyāti – tathā yo paṭipajjeyya.

    ગચ્છે પારં અપારતોતિ પારં વુચ્ચતિ અમતં નિબ્બાનં…પે॰… નિરોધો નિબ્બાનં; અપારં વુચ્ચન્તિ કિલેસા ચ ખન્ધા ચ અભિસઙ્ખારા ચ. ગચ્છે પારં અપારતોતિ અપારતો પારં ગચ્છેય્ય, પારં અધિગચ્છેય્ય, પારં ફસ્સેય્ય, પારં સચ્છિકરેય્યાતિ – ગચ્છે પારં અપારતો. તેનેતં વુચ્ચતિ –

    Gacche pāraṃ apāratoti pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ…pe… nirodho nibbānaṃ; apāraṃ vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Gacche pāraṃ apāratoti apārato pāraṃ gaccheyya, pāraṃ adhigaccheyya, pāraṃ phasseyya, pāraṃ sacchikareyyāti – gacche pāraṃ apārato. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘એકમેકસ્સ પઞ્હસ્સ, યથા બુદ્ધેન દેસિતં;

    ‘‘Ekamekassa pañhassa, yathā buddhena desitaṃ;

    તથા યો પટિપજ્જેય્ય, ગચ્છે પારં અપારતો’’તિ.

    Tathā yo paṭipajjeyya, gacche pāraṃ apārato’’ti.

    ૧૦૧.

    101.

    અપારા પારં ગચ્છેય્ય, ભાવેન્તો મગ્ગમુત્તમં;

    Apārā pāraṃ gaccheyya, bhāvento maggamuttamaṃ;

    મગ્ગો સો પારં ગમનાય, તસ્મા પારાયનં ઇતિ.

    Maggoso pāraṃ gamanāya, tasmā pārāyanaṃ iti.

    અપારા પારં ગચ્છેય્યાતિ અપારં વુચ્ચન્તિ કિલેસા ચ ખન્ધા ચ અભિસઙ્ખારા ચ; પારં વુચ્ચતિ અમતં નિબ્બાનં…પે॰… તણ્હક્ખયો વિરાગો નિરોધો નિબ્બાનં. અપારા પારં ગચ્છેય્યાતિ અપારા પારં ગચ્છેય્ય, પારં અધિગચ્છેય્ય, પારં ફસ્સેય્ય, પારં સચ્છિકરેય્યાતિ – અપારા પારં ગચ્છેય્ય.

    Apārā pāraṃ gaccheyyāti apāraṃ vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca; pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ…pe… taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Apārā pāraṃ gaccheyyāti apārā pāraṃ gaccheyya, pāraṃ adhigaccheyya, pāraṃ phasseyya, pāraṃ sacchikareyyāti – apārā pāraṃ gaccheyya.

    ભાવેન્તો મગ્ગમુત્તમન્તિ મગ્ગમુત્તમં વુચ્ચતિ અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો, સેય્યથિદં – સમ્માદિટ્ઠિ…પે॰… સમ્માસમાધિ. મગ્ગમુત્તમન્તિ મગ્ગં અગ્ગં સેટ્ઠં વિસેટ્ઠં પામોક્ખં ઉત્તમં પવરં. ભાવેન્તોતિ ભાવેન્તો આસેવન્તો બહુલીકરોન્તોતિ – ભાવેન્તો મગ્ગમુત્તમં.

    Bhāvento maggamuttamanti maggamuttamaṃ vuccati ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi. Maggamuttamanti maggaṃ aggaṃ seṭṭhaṃ viseṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaraṃ. Bhāventoti bhāvento āsevanto bahulīkarontoti – bhāvento maggamuttamaṃ.

    મગ્ગો સો પારં ગમનાયાતિ –

    Maggo so pāraṃ gamanāyāti –

    મગ્ગો પન્થો પથો પજ્જો 17, અઞ્જસં વટુમાયનં;

    Maggo pantho patho pajjo 18, añjasaṃ vaṭumāyanaṃ;

    નાવા ઉત્તરસેતુ ચ, કુલ્લો ચ ભિસિ સઙ્કમો 19.

    Nāvā uttarasetu ca, kullo ca bhisi saṅkamo 20.

    પારં ગમનાયાતિ પારં ગમનાય પારં સમ્પાપનાય પારં સમનુપાપનાય જરામરણસ્સ તરણાયાતિ – મગ્ગો સો પારં ગમનાય.

    Pāraṃ gamanāyāti pāraṃ gamanāya pāraṃ sampāpanāya pāraṃ samanupāpanāya jarāmaraṇassa taraṇāyāti – maggo so pāraṃ gamanāya.

    તસ્મા પારાયનં ઇતીતિ. તસ્માતિ તસ્મા તંકારણા તંહેતુ તપ્પચ્ચયા તંનિદાના. પારં વુચ્ચતિ અમતં નિબ્બાનં…પે॰… નિરોધો નિબ્બાનં. અયનં વુચ્ચતિ મગ્ગો. ઇતીતિ પદસન્ધિ…પે॰… પદાનુપુબ્બતાપેતં ઇતીતિ – તસ્મા પારાયનં ઇતિ. તેનેતં વુચ્ચતિ –

    Tasmā pārāyanaṃ itīti. Tasmāti tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā. Pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ…pe… nirodho nibbānaṃ. Ayanaṃ vuccati maggo. Itīti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ itīti – tasmā pārāyanaṃ iti. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘અપારા પારં ગચ્છેય્ય, ભાવેન્તો મગ્ગમુત્તમં;

    ‘‘Apārā pāraṃ gaccheyya, bhāvento maggamuttamaṃ;

    મગ્ગો સો પારં ગમનાય, તસ્મા પારાયનં ઇતી’’તિ.

    Maggo so pāraṃ gamanāya, tasmā pārāyanaṃ itī’’ti.

    પારાયનત્થુતિગાથાનિદ્દેસો સત્તરસમો.

    Pārāyanatthutigāthāniddeso sattarasamo.







    Footnotes:
    1. પરિચારિતસોળસન્નં (સ્યા॰ ક॰)
    2. paricāritasoḷasannaṃ (syā. ka.)
    3. સિઙ્ગિયો (ક॰)
    4. પરિચારિકો (સ્યા॰ ક॰)
    5. તેન (ક॰)
    6. siṅgiyo (ka.)
    7. paricāriko (syā. ka.)
    8. tena (ka.)
    9. વિસ્સજ્જનં (ક॰)
    10. તારણાય (સ્યા॰)
    11. vissajjanaṃ (ka.)
    12. tāraṇāya (syā.)
    13. વિસિટ્ઠચરણં (ક॰)
    14. visiṭṭhacaraṇaṃ (ka.)
    15. વિભત્તં (સ્યા॰)
    16. vibhattaṃ (syā.)
    17. અદ્ધો (ક॰)
    18. addho (ka.)
    19. સઙ્ગમો (સ્યા॰ ક॰) પસ્સ-ધાતુમાલાયં મગ્ગધાતુવણ્ણનાયં
    20. saṅgamo (syā. ka.) passa-dhātumālāyaṃ maggadhātuvaṇṇanāyaṃ



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ખુદ્દકનિકાય (અટ્ઠકથા) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ચૂળનિદ્દેસ-અટ્ઠકથા • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / ૧૭. પારાયનત્થુતિગાથાનિદ્દેસવણ્ણના • 17. Pārāyanatthutigāthāniddesavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact