| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
૧૦. પથવીખણનસિક્ખાપદવણ્ણના
10. Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā
૮૪-૮૬. દસમે એકિન્દ્રિયન્તિ ‘‘કાયિન્દ્રિયં અત્થી’’તિ મઞ્ઞમાના વદન્તિ. મુટ્ઠિપ્પમાણાતિ મુટ્ઠિના સઙ્ગહેતબ્બપ્પમાણા. એત્થ કિઞ્ચાપિ યેભુય્યપંસું અપ્પપંસુઞ્ચ પથવિં વત્વા ઉપડ્ઢપંસુકા પથવી ન વુત્તા, તથાપિ પણ્ણત્તિવજ્જસિક્ખાપદેસુ સાવસેસપઞ્ઞત્તિયાપિ સમ્ભવતો ઉપડ્ઢપંસુકાયપિ પથવિયા પાચિત્તિયમેવાતિ ગહેતબ્બં. કેચિ પન ‘‘સબ્બચ્છન્નાદીસુ ઉપડ્ઢે દુક્કટસ્સ વુત્તત્તા ઇધાપિ દુક્કટં યુત્ત’’ન્તિ વદન્તિ, તં ન યુત્તં પાચિત્તિયવત્થુકઞ્ચ અનાપત્તિવત્થુકઞ્ચ દુવિધં પથવિં ઠપેત્વા અઞ્ઞિસ્સા દુક્કટવત્થુકાય તતિયાય પથવિયા અભાવતો. દ્વેયેવ હિ પથવિયો વુત્તા ‘‘જાતા ચ પથવી અજાતા ચ પથવી’’તિ. તસ્મા દ્વીસુ અઞ્ઞતરાય પથવિયા ભવિતબ્બં, વિનયવિનિચ્છયે ચ સમ્પત્તે ગરુકેયેવ ઠાતબ્બત્તા ન સક્કા એત્થ અનાપત્તિયા ભવિતું. સબ્બચ્છન્નાદીસુ પન ઉપડ્ઢે દુક્કટં યુત્તં તત્થ તાદિસસ્સ દુક્કટવત્થુનો સબ્ભાવા.
84-86. Dasame ekindriyanti ‘‘kāyindriyaṃ atthī’’ti maññamānā vadanti. Muṭṭhippamāṇāti muṭṭhinā saṅgahetabbappamāṇā. Ettha kiñcāpi yebhuyyapaṃsuṃ appapaṃsuñca pathaviṃ vatvā upaḍḍhapaṃsukā pathavī na vuttā, tathāpi paṇṇattivajjasikkhāpadesu sāvasesapaññattiyāpi sambhavato upaḍḍhapaṃsukāyapi pathaviyā pācittiyamevāti gahetabbaṃ. Keci pana ‘‘sabbacchannādīsu upaḍḍhe dukkaṭassa vuttattā idhāpi dukkaṭaṃ yutta’’nti vadanti, taṃ na yuttaṃ pācittiyavatthukañca anāpattivatthukañca duvidhaṃ pathaviṃ ṭhapetvā aññissā dukkaṭavatthukāya tatiyāya pathaviyā abhāvato. Dveyeva hi pathaviyo vuttā ‘‘jātā ca pathavī ajātā ca pathavī’’ti. Tasmā dvīsu aññatarāya pathaviyā bhavitabbaṃ, vinayavinicchaye ca sampatte garukeyeva ṭhātabbattā na sakkā ettha anāpattiyā bhavituṃ. Sabbacchannādīsu pana upaḍḍhe dukkaṭaṃ yuttaṃ tattha tādisassa dukkaṭavatthuno sabbhāvā.
‘‘પોક્ખરણિં ખણા’’તિ વદતિ, વટ્ટતીતિ ‘‘ઇમસ્મિં ઓકાસે’’તિ અનિયમેત્વા વુત્તત્તા વટ્ટતિ. ‘‘ઇમં વલ્લિં ખણા’’તિ વુત્તેપિ પથવીખણનં સન્ધાય પવત્તવોહારત્તા ઇમિનાવ સિક્ખાપદેન આપત્તિ, ન ભૂતગામપાતબ્યતાય. કુટેહીતિ ઘટેહિ. તનુકકદ્દમોતિ ઉદકમિસ્સકકદ્દમો. સો ચ ઉદકગતિકત્તા વટ્ટતિ. ઓમકચાતુમાસન્તિ ઊનચાતુમાસં. ઓવટ્ઠન્તિ દેવેન ઓવટ્ઠં. અકતપબ્ભારેતિ અવળઞ્જનટ્ઠાનદસ્સનત્થં વુત્તં. તાદિસે હિ વમ્મિકસ્સ સબ્ભાવોતિ. મૂસિકુક્કુરં નામ મૂસિકાહિ ખણિત્વા બહિ કતપંસુરાસિ. એસેવ નયોતિ ઓમકચાતુમાસઓવટ્ઠોયેવ વટ્ટતીતિ અત્થો.
‘‘Pokkharaṇiṃ khaṇā’’ti vadati, vaṭṭatīti ‘‘imasmiṃ okāse’’ti aniyametvā vuttattā vaṭṭati. ‘‘Imaṃ valliṃ khaṇā’’ti vuttepi pathavīkhaṇanaṃ sandhāya pavattavohārattā imināva sikkhāpadena āpatti, na bhūtagāmapātabyatāya. Kuṭehīti ghaṭehi. Tanukakaddamoti udakamissakakaddamo. So ca udakagatikattā vaṭṭati. Omakacātumāsanti ūnacātumāsaṃ. Ovaṭṭhanti devena ovaṭṭhaṃ. Akatapabbhāreti avaḷañjanaṭṭhānadassanatthaṃ vuttaṃ. Tādise hi vammikassa sabbhāvoti. Mūsikukkuraṃ nāma mūsikāhi khaṇitvā bahi katapaṃsurāsi. Eseva nayoti omakacātumāsaovaṭṭhoyeva vaṭṭatīti attho.
એકદિવસમ્પિ ન વટ્ટતીતિ ઓવટ્ઠએકદિવસાતિક્કન્તોપિ વિકોપેતું ન વટ્ટતિ. ‘‘હેટ્ઠાભૂમિસમ્બન્ધેપિ ચ ગોકણ્ટકે ભૂમિતો છિન્દિત્વા ઉદ્ધં ઠિતત્તા અચ્ચુગ્ગતમત્થકતો છિન્દિત્વા ગહેતું વટ્ટતી’’તિ વદન્તિ. સકટ્ઠાને અતિટ્ઠમાનં કત્વા પાદેહિ મદ્દિત્વા છિન્દિત્વા આલોળિતકદ્દમમ્પિ ગહેતું વટ્ટતિ. તતોતિ તતો પુરાણસેનાસનતો. ઇટ્ઠકં ગણ્હામીતિઆદિ સુદ્ધચિત્તં સન્ધાય વુત્તં. ઉદકેનાતિ ઉજુકં આકાસતોયેવ પતનકઉદકેન. ‘‘સચે પન અઞ્ઞત્થ પહરિત્વા પતિતેન ઉદકેન તેમિતં હોતિ, વટ્ટતી’’તિ વદન્તિ. ઉચ્ચાલેત્વાતિ ઉક્ખિપિત્વા. તેન અપદેસેનાતિ તેન લેસેન.
Ekadivasampi na vaṭṭatīti ovaṭṭhaekadivasātikkantopi vikopetuṃ na vaṭṭati. ‘‘Heṭṭhābhūmisambandhepi ca gokaṇṭake bhūmito chinditvā uddhaṃ ṭhitattā accuggatamatthakato chinditvā gahetuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti. Sakaṭṭhāne atiṭṭhamānaṃ katvā pādehi madditvā chinditvā āloḷitakaddamampi gahetuṃ vaṭṭati. Tatoti tato purāṇasenāsanato. Iṭṭhakaṃ gaṇhāmītiādi suddhacittaṃ sandhāya vuttaṃ. Udakenāti ujukaṃ ākāsatoyeva patanakaudakena. ‘‘Sace pana aññattha paharitvā patitena udakena temitaṃ hoti, vaṭṭatī’’ti vadanti. Uccāletvāti ukkhipitvā. Tena apadesenāti tena lesena.
૮૭-૮૮. અવિસયત્તા અનાપત્તીતિ એત્થ સચેપિ નિબ્બાપેતું સક્કા હોતિ, પઠમં સુદ્ધચિત્તેન દિન્નત્તા ‘‘દહતૂ’’તિ સલ્લક્ખેત્વાપિ તિટ્ઠતિ, અનાપત્તિ. ઓવટ્ઠં છન્નન્તિ પઠમં ઓવટ્ઠં પચ્છા છન્નં. સેસં ઉત્તાનમેવ. જાતપથવી, પથવીસઞ્ઞિતા, ખણનખણાપનાનં અઞ્ઞતરન્તિ ઇમાનિ પનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
87-88.Avisayattāanāpattīti ettha sacepi nibbāpetuṃ sakkā hoti, paṭhamaṃ suddhacittena dinnattā ‘‘dahatū’’ti sallakkhetvāpi tiṭṭhati, anāpatti. Ovaṭṭhaṃ channanti paṭhamaṃ ovaṭṭhaṃ pacchā channaṃ. Sesaṃ uttānameva. Jātapathavī, pathavīsaññitā, khaṇanakhaṇāpanānaṃ aññataranti imāni panettha tīṇi aṅgāni.
પથવીખણનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
નિટ્ઠિતો મુસાવાદવગ્ગો પઠમો.
Niṭṭhito musāvādavaggo paṭhamo.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૧. મુસાવાદવગ્ગો • 1. Musāvādavaggo
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ૧૦. પથવીખણનસિક્ખાપદવણ્ણના • 10. Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / ૧૦. પથવીખણનસિક્ખાપદવણ્ણના • 10. Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / ૧૦. પથવીખણનસિક્ખાપદવણ્ણના • 10. Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૧૦. પથવીખણનસિક્ખાપદં • 10. Pathavīkhaṇanasikkhāpadaṃ
