Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિનયાલઙ્કાર-ટીકા • Vinayālaṅkāra-ṭīkā

    ૨૦. પટિગ્ગહણવિનિચ્છયકથા

    20. Paṭiggahaṇavinicchayakathā

    ૧૦૪. એવં કપ્પિયભૂમિવિનિચ્છયં કથેત્વા ઇદાનિ પટિગ્ગહણવિનિચ્છયં કથેતું ‘‘ખાદનીયાદિપટિગ્ગાહો’’તિઆદિમાહ. તત્થ ખાદિયતેતિ ખાદનીયં, ઠપેત્વા પઞ્ચ ભોજનાનિ સબ્બસ્સ અજ્ઝોહરિતબ્બસ્સેતં અધિવચનં. આદિસદ્દેન ભોજનીયં સઙ્ગણ્હાતિ. પટિગ્ગહણં સમ્પટિચ્છનં પટિગ્ગાહો, ખાદનીયાદીનં પટિગ્ગાહો ખાદનીયાદિપટિગ્ગાહો. તેનાહ ‘‘અજ્ઝોહરિતબ્બસ્સ યસ્સ કસ્સચિ ખાદનીયસ્સ વા ભોજનીયસ્સ વા પટિગ્ગહણ’’ન્તિ. પઞ્ચસુ અઙ્ગેસુ ઉચ્ચારણમત્તન્તિ ઉક્ખિપનમત્તં, ઇમિના પટિગ્ગહિતબ્બભારસ્સ પમાણં દસ્સેતિ. તેનેવ તાદિસેન પુરિસેન અનુક્ખિપનીયવત્થુસ્મિં પટિગ્ગહણં ન રુહતીતિ દીપેતિ. ‘‘હત્થપાસો’’તિ ઇમિના આસન્નભાવં. તેનેવ ચ દૂરે ઠત્વા અભિહરન્તસ્સ પટિગ્ગહણં ન રુહતીતિ દીપેતિ. અભિહારોતિ પરિણામિતભાવો, તેન ચ તત્રટ્ઠકાદીસુ ન રુહતીતિ દીપેતિ. ‘‘દેવો વા’’તિઆદિના દાયકતો પયોગત્તયં દસ્સેતિ. ‘‘તઞ્ચે’’તિઆદિના પટિગ્ગાહકતો પયોગદ્વયં દસ્સેતિ.

    104. Evaṃ kappiyabhūmivinicchayaṃ kathetvā idāni paṭiggahaṇavinicchayaṃ kathetuṃ ‘‘khādanīyādipaṭiggāho’’tiādimāha. Tattha khādiyateti khādanīyaṃ, ṭhapetvā pañca bhojanāni sabbassa ajjhoharitabbassetaṃ adhivacanaṃ. Ādisaddena bhojanīyaṃ saṅgaṇhāti. Paṭiggahaṇaṃ sampaṭicchanaṃ paṭiggāho, khādanīyādīnaṃ paṭiggāho khādanīyādipaṭiggāho. Tenāha ‘‘ajjhoharitabbassa yassa kassaci khādanīyassa vā bhojanīyassa vā paṭiggahaṇa’’nti. Pañcasu aṅgesu uccāraṇamattanti ukkhipanamattaṃ, iminā paṭiggahitabbabhārassa pamāṇaṃ dasseti. Teneva tādisena purisena anukkhipanīyavatthusmiṃ paṭiggahaṇaṃ na ruhatīti dīpeti. ‘‘Hatthapāso’’ti iminā āsannabhāvaṃ. Teneva ca dūre ṭhatvā abhiharantassa paṭiggahaṇaṃ na ruhatīti dīpeti. Abhihāroti pariṇāmitabhāvo, tena ca tatraṭṭhakādīsu na ruhatīti dīpeti. ‘‘Devo vā’’tiādinā dāyakato payogattayaṃ dasseti. ‘‘Tañce’’tiādinā paṭiggāhakato payogadvayaṃ dasseti.

    ઇદાનિ તેસુ પઞ્ચસુ અઙ્ગેસુ હત્થપાસસ્સ દુરાજાનતાય તં દસ્સેતુમાહ ‘‘તત્થિ’’ચ્ચાદિ. તત્થ અડ્ઢતેય્યહત્થો હત્થપાસો નામાતિ યોજના. ‘‘તસ્સ ઓરિમન્તેના’’તિ ઇમિના આકાસે ઉજું ઠત્વા પરેન ઉક્ખિત્તં ગણ્હન્તસ્સાપિ આસન્નઙ્ગભૂતપાદતલતો પટ્ઠાય હત્થપાસો પરિચ્છિન્દિતબ્બો, ન સીસતો પટ્ઠાયાતિ દસ્સેતિ. તત્થ ‘‘ઓરિમન્તેના’’તિ ઇમસ્સ હેટ્ઠિમન્તેનાતિ અત્થો ગહેતબ્બો.

    Idāni tesu pañcasu aṅgesu hatthapāsassa durājānatāya taṃ dassetumāha ‘‘tatthi’’ccādi. Tattha aḍḍhateyyahattho hatthapāso nāmāti yojanā. ‘‘Tassa orimantenā’’ti iminā ākāse ujuṃ ṭhatvā parena ukkhittaṃ gaṇhantassāpi āsannaṅgabhūtapādatalato paṭṭhāya hatthapāso paricchinditabbo, na sīsato paṭṭhāyāti dasseti. Tattha ‘‘orimantenā’’ti imassa heṭṭhimantenāti attho gahetabbo.

    એત્થ ચ પવારણસિક્ખાપદટ્ઠકથાયં (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૨૩૮-૨૩૯) ‘‘સચે પન ભિક્ખુ નિસિન્નો હોતિ, આસન્નસ્સ પચ્છિમન્તતો પટ્ઠાયા’’તિઆદિના પટિગ્ગાહકાનં આસન્નઙ્ગસ્સ પારિમન્તતો પટ્ઠાય પરિચ્છેદસ્સ દસ્સિતત્તા ઇધાપિ આકાસે ઠિતસ્સ પટિગ્ગાહકસ્સ આસન્નઙ્ગભૂતપાદતલસ્સ પારિમન્તભૂતતો પણ્હિપરિયન્તસ્સ હેટ્ઠિમતલતો પટ્ઠાય, દાયકસ્સ પન ઓરિમન્તભૂતતો પાદઙ્ગુલસ્સ હેટ્ઠિમપરિયન્તતો પટ્ઠાય હત્થપાસો પરિચ્છિન્દિતબ્બોતિ દટ્ઠબ્બં. ઇમિનાવ નયેન ભૂમિયં નિપજ્જિત્વા ઉસ્સીસકે નિસિન્નસ્સ હત્થતો પટિગ્ગણ્હન્તસ્સાપિ આસન્નસીસઙ્ગસ્સ પારિમન્તભૂતતો ગીવન્તતો પટ્ઠાયેવ હત્થપાસો મિનિતબ્બો, ન પાદતલતો પટ્ઠાય. એવં નિપજ્જિત્વા દાનેપિ યથાનુરૂપં વેદિતબ્બં. ‘‘યં આસન્નતરં અઙ્ગ’’ન્તિ (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૨૩૮-૨૩૯) હિ વુત્તં. અકલ્લકોતિ ગિલાનો સહત્થા પરિભુઞ્જિતું અસક્કોન્તો મુખેન પટિગ્ગણ્હાતિ. વિમતિવિનોદનિયં (વિ॰ વિ॰ ટી॰ પાચિત્તિય ૨.૨૬૫) પન ‘‘અકલ્લકોતિ ગિલાનો ગહેતું વા’’તિ એત્તકમેવ વુત્તં, એતેન અકલ્લકોતિ ગિલાનો વા અથ વા ગહેતું અકલ્લકો અસમત્થોતિ અત્થો દસ્સિતો. તેનાહ ‘‘સચેપિ નત્થુકરણિયં દીયમાનં નાસાપુટેન અકલ્લકો વા મુખેન પટિગ્ગણ્હાતી’’તિ.

    Ettha ca pavāraṇasikkhāpadaṭṭhakathāyaṃ (pāci. aṭṭha. 238-239) ‘‘sace pana bhikkhu nisinno hoti, āsannassa pacchimantato paṭṭhāyā’’tiādinā paṭiggāhakānaṃ āsannaṅgassa pārimantato paṭṭhāya paricchedassa dassitattā idhāpi ākāse ṭhitassa paṭiggāhakassa āsannaṅgabhūtapādatalassa pārimantabhūtato paṇhipariyantassa heṭṭhimatalato paṭṭhāya, dāyakassa pana orimantabhūtato pādaṅgulassa heṭṭhimapariyantato paṭṭhāya hatthapāso paricchinditabboti daṭṭhabbaṃ. Imināva nayena bhūmiyaṃ nipajjitvā ussīsake nisinnassa hatthato paṭiggaṇhantassāpi āsannasīsaṅgassa pārimantabhūtato gīvantato paṭṭhāyeva hatthapāso minitabbo, na pādatalato paṭṭhāya. Evaṃ nipajjitvā dānepi yathānurūpaṃ veditabbaṃ. ‘‘Yaṃ āsannataraṃ aṅga’’nti (pāci. aṭṭha. 238-239) hi vuttaṃ. Akallakoti gilāno sahatthā paribhuñjituṃ asakkonto mukhena paṭiggaṇhāti. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. pācittiya 2.265) pana ‘‘akallakoti gilāno gahetuṃ vā’’ti ettakameva vuttaṃ, etena akallakoti gilāno vā atha vā gahetuṃ akallako asamatthoti attho dassito. Tenāha ‘‘sacepi natthukaraṇiyaṃ dīyamānaṃ nāsāpuṭena akallako vā mukhena paṭiggaṇhātī’’ti.

    ૧૦૫. એકદેસેનાપીતિ અઙ્ગુલિયા ફુટ્ઠમત્તેન.

    105.Ekadesenāpīti aṅguliyā phuṭṭhamattena.

    તઞ્ચે પટિગ્ગણ્હાતિ, સબ્બં પટિગ્ગહિતમેવાતિ વેણુકોટિયં બન્ધિત્વા ઠપિતત્તા. સચે ભૂમિયં ઠિતમેવ ઘટં દાયકેન હત્થપાસે ઠત્વા ‘‘ઘટં દસ્સામી’’તિ દિન્નં વેણુકોટિયા ગહણવસેન પટિગ્ગણ્હાતિ, ઉભયકોટિબદ્ધં સબ્બમ્પિ પટિગ્ગહિતમેવ હોતિ. ભિક્ખુસ્સ હત્થે અપીળેત્વા પકતિયા પીળિયમાનં ઉચ્છુરસં સન્ધાય ‘‘ગણ્હથા’’તિ વુત્તત્તા ‘‘અભિહારો ન પઞ્ઞાયતી’’તિ વુત્તં, હત્થપાસે ઠિતસ્સ પન ભિક્ખુસ્સ અત્થાય પીળિયમાનં ઉચ્છુતો પગ્ઘરન્તં રસં ગણ્હિતું વટ્ટતિ. દોણિકાય સયં પગ્ઘરન્તં ઉચ્છુરસં મજ્ઝે આવરિત્વા વિસ્સજ્જિતમ્પિ ગણ્હિતું વટ્ટતિ. પટિગ્ગહણસઞ્ઞાયાતિ ‘‘મઞ્ચાદિના પટિગ્ગહેસ્સામી’’તિ ઉપ્પાદિતસઞ્ઞાય, ઇમિના ‘‘પટિગ્ગણ્હામી’’તિ વાચાય વત્તબ્બકિચ્ચં નત્થીતિ દસ્સેતિ.

    Tañce paṭiggaṇhāti, sabbaṃ paṭiggahitamevāti veṇukoṭiyaṃ bandhitvā ṭhapitattā. Sace bhūmiyaṃ ṭhitameva ghaṭaṃ dāyakena hatthapāse ṭhatvā ‘‘ghaṭaṃ dassāmī’’ti dinnaṃ veṇukoṭiyā gahaṇavasena paṭiggaṇhāti, ubhayakoṭibaddhaṃ sabbampi paṭiggahitameva hoti. Bhikkhussa hatthe apīḷetvā pakatiyā pīḷiyamānaṃ ucchurasaṃ sandhāya ‘‘gaṇhathā’’ti vuttattā ‘‘abhihāro na paññāyatī’’ti vuttaṃ, hatthapāse ṭhitassa pana bhikkhussa atthāya pīḷiyamānaṃ ucchuto paggharantaṃ rasaṃ gaṇhituṃ vaṭṭati. Doṇikāya sayaṃ paggharantaṃ ucchurasaṃ majjhe āvaritvā vissajjitampi gaṇhituṃ vaṭṭati. Paṭiggahaṇasaññāyāti ‘‘mañcādinā paṭiggahessāmī’’ti uppāditasaññāya, iminā ‘‘paṭiggaṇhāmī’’ti vācāya vattabbakiccaṃ natthīti dasseti.

    યત્થ કત્થચિ અટ્ઠકથાસુ, પદેસેસુ વા. અસંહારિમે ફલકેતિ થામમજ્ઝિમેન અસંહારિયે. ‘‘તિન્તિણિકાદિપણ્ણેસૂતિ વચનતો સાખાસુ પટિગ્ગહણં રુહતીતિ દટ્ઠબ્બ’’ન્તિ સારત્થદીપનિયં (સારત્થ॰ ટી॰ પાચિત્તિય ૩.૨૬૫) વુત્તં. પોરાણટીકાયમ્પિ તથેવ વુત્તં, તદેતં વિચારેતબ્બં. અટ્ઠકથાયઞ્હિ ‘‘ભૂમિયં અત્થતેસુ સુખુમેસુ તિન્તિણિકાદિપણ્ણેસુ પટિગ્ગહણં ન રુહતી’’તિ વુત્તં. તં તિન્તિણિકાદિપણ્ણાનં સુખુમત્તા તત્થ ઠપિતઆમિસસ્સ અસણ્ઠહનતો ભૂમિયં ઠપિતસદિસત્તા ‘‘ન રુહતી’’તિ વુત્તં, તિન્તિણિકાદિસાખાસુ ઠપિતેપિ એવમેવ સિયા, તસ્મા ‘‘સાખાસુ પટિગ્ગહણં રુહતી’’તિ વચનં અયુત્તં વિય દિસ્સતિ. અટ્ઠકથાયં ‘‘ન રુહતી’’તિ કિરિયાપદસ્સ ‘‘કસ્મા’’તિ હેતુપરિયેસને સતિ ન અઞ્ઞં પરિયેસિતબ્બં, ‘‘સુખુમેસૂ’’તિ વુત્તં વિસેસનપદંયેવ હેતુમન્તવિસેસનં ભવતિ, તસ્મા તિન્તિણિકપણ્ણાદીસુ પટિગ્ગહણં ન રુહતિ, કસ્મા? તેસં સુખુમત્તા. અઞ્ઞેસુ પન પદુમિનીપણ્ણાદીસુ રુહતિ, કસ્મા? તેસં ઓળારિકત્તાતિ હેતુફલસમ્બન્ધો ઇચ્છિતબ્બોતિ દિસ્સતિ , તસ્મા ‘‘તદેતં વિચારેતબ્બ’’ન્તિ વુત્તં. તથા હિ વુત્તં અટ્ઠકથાયં ‘‘ન હિ તાનિ સન્ધારેતું સમત્થાનીતિ મહન્તેસુ પન પદુમિનીપણ્ણાદીસુ રુહતી’’તિ.

    Yatthakatthaci aṭṭhakathāsu, padesesu vā. Asaṃhārime phalaketi thāmamajjhimena asaṃhāriye. ‘‘Tintiṇikādipaṇṇesūti vacanato sākhāsu paṭiggahaṇaṃ ruhatīti daṭṭhabba’’nti sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. pācittiya 3.265) vuttaṃ. Porāṇaṭīkāyampi tatheva vuttaṃ, tadetaṃ vicāretabbaṃ. Aṭṭhakathāyañhi ‘‘bhūmiyaṃ atthatesu sukhumesu tintiṇikādipaṇṇesu paṭiggahaṇaṃ na ruhatī’’ti vuttaṃ. Taṃ tintiṇikādipaṇṇānaṃ sukhumattā tattha ṭhapitaāmisassa asaṇṭhahanato bhūmiyaṃ ṭhapitasadisattā ‘‘na ruhatī’’ti vuttaṃ, tintiṇikādisākhāsu ṭhapitepi evameva siyā, tasmā ‘‘sākhāsu paṭiggahaṇaṃ ruhatī’’ti vacanaṃ ayuttaṃ viya dissati. Aṭṭhakathāyaṃ ‘‘na ruhatī’’ti kiriyāpadassa ‘‘kasmā’’ti hetupariyesane sati na aññaṃ pariyesitabbaṃ, ‘‘sukhumesū’’ti vuttaṃ visesanapadaṃyeva hetumantavisesanaṃ bhavati, tasmā tintiṇikapaṇṇādīsu paṭiggahaṇaṃ na ruhati, kasmā? Tesaṃ sukhumattā. Aññesu pana paduminīpaṇṇādīsu ruhati, kasmā? Tesaṃ oḷārikattāti hetuphalasambandho icchitabboti dissati , tasmā ‘‘tadetaṃ vicāretabba’’nti vuttaṃ. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘na hi tāni sandhāretuṃ samatthānīti mahantesu pana paduminīpaṇṇādīsu ruhatī’’ti.

    ૧૦૬. પુઞ્છિત્વા પટિગ્ગહેત્વાતિ પુઞ્છિતેપિ રજનચુણ્ણાસઙ્કાય સતિ પટિગ્ગહણત્થાય વુત્તં, નાસતિ. તં પનાતિ પતિતરજં અપ્પટિગ્ગહેત્વા ઉપરિ ગહિતપિણ્ડપાતં. અનાપત્તીતિ દુરૂપચિણ્ણાદિદોસો નત્થિ. પુબ્બાભોગસ્સ અનુરૂપવસેન ‘‘અનુપસમ્પન્નસ્સ દત્વા…પે॰… વટ્ટતી’’તિ વુત્તં. યસ્મા પન તં ‘‘અઞ્ઞસ્સ દસ્સામી’’તિ ચિત્તુપ્પાદમત્તેન પરસન્તકં ન હોતિ, તસ્મા તસ્સ અદત્વાપિ પટિગ્ગહેત્વા પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ. ‘‘અનુપસમ્પન્નસ્સ દસ્સામી’’તિઆદિપિ વિનયદુક્કટસ્સ પરિહારાય વુત્તં, તથા અકત્વા ગહિતેપિ પટિગ્ગહેત્વા પરિભુઞ્જતો અનાપત્તિયેવ. ભિક્ખુસ્સ દેતીતિ અઞ્ઞસ્સ ભિક્ખુસ્સ દેતિ. કઞ્જિકન્તિ ખીરરસાદિં યં કિઞ્ચિ દ્રવં સન્ધાય વુત્તં. હત્થતો મોચેત્વા પુન ગણ્હાતિ, ઉગ્ગહિતકં હોતીતિ આહ ‘‘હત્થતો અમોચેન્તેનેવા’’તિ. આલુળેન્તાનન્તિ આલોળેન્તાનં, અયમેવ વા પાઠો. આહરિત્વા ભૂમિયં ઠપિતત્તા અભિહારો નત્થીતિ આહ ‘‘પત્તો પટિગ્ગહેતબ્બો’’તિ.

    106.Puñchitvā paṭiggahetvāti puñchitepi rajanacuṇṇāsaṅkāya sati paṭiggahaṇatthāya vuttaṃ, nāsati. Taṃ panāti patitarajaṃ appaṭiggahetvā upari gahitapiṇḍapātaṃ. Anāpattīti durūpaciṇṇādidoso natthi. Pubbābhogassa anurūpavasena ‘‘anupasampannassa datvā…pe… vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Yasmā pana taṃ ‘‘aññassa dassāmī’’ti cittuppādamattena parasantakaṃ na hoti, tasmā tassa adatvāpi paṭiggahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭati. ‘‘Anupasampannassa dassāmī’’tiādipi vinayadukkaṭassa parihārāya vuttaṃ, tathā akatvā gahitepi paṭiggahetvā paribhuñjato anāpattiyeva. Bhikkhussa detīti aññassa bhikkhussa deti. Kañjikanti khīrarasādiṃ yaṃ kiñci dravaṃ sandhāya vuttaṃ. Hatthato mocetvā puna gaṇhāti, uggahitakaṃ hotīti āha ‘‘hatthato amocentenevā’’ti. Āluḷentānanti āloḷentānaṃ, ayameva vā pāṭho. Āharitvā bhūmiyaṃ ṭhapitattā abhihāro natthīti āha ‘‘patto paṭiggahetabbo’’ti.

    ૧૦૭. પઠમતરં ઉળુઙ્કતો થેવા પત્તે પતન્તીતિ એત્થ ‘‘યથા પઠમતરં પતિતથેવે દોસો નત્થિ, તથા આકિરિત્વા અપનેન્તાનં પચ્છા પતિતથેવેપિ અભિહટત્તા નેવત્થિ દોસો’’તિ વદન્તિ. ચરુકેનાતિ ખુદ્દકભાજનેન. ‘‘અભિહટત્તાતિ દીયમાનક્ખણં સન્ધાય વુત્તં. દત્વા અપનયનકાલે પન છારિકા વા બિન્દૂનિ વા પતન્તિ, પુન પટિગ્ગહેતબ્બં અભિહારસ્સ વિગતત્તા’’તિ વદન્તિ, તં યથા ન પતતિ, તથા અપનેસ્સામીતિ પટિહરન્તે યુજ્જતિ, પકતિસઞ્ઞાય અપનેન્તે અભિહારો ન છિજ્જતિ, સુપતિતં. પટિગ્ગહિતમેવ હિ તં હોતિ. મુખવટ્ટિયાપિ ગહેતું વટ્ટતીતિ અભિહરિયમાનસ્સ પત્તસ્સ મુખવટ્ટિયા ઉપરિભાગે હત્થં પસારેત્વા ફુસિતું વટ્ટતિ. પાદેન પેલ્લેત્વાતિ પાદેન ‘‘પટિગ્ગહેસ્સામી’’તિ સઞ્ઞાય અક્કમિત્વા. કેચીતિ અભયગિરિવાસિનો. વચનમત્તમેવાતિ પટિબદ્ધં પટિબદ્ધપટિબદ્ધન્તિ સદ્દમત્તમેવ નાનં, કાયપટિબદ્ધમેવ હોતિ, તસ્મા તેસં વચનં ન ગહેતબ્બન્તિ અધિપ્પાયો. એસ નયોતિ ‘‘પટિબદ્ધપટિબદ્ધમ્પિ કાયપટિબદ્ધમેવા’’તિ અયં નયો. તથા ચ તત્થ કાયપટિબદ્ધે તપ્પટિબદ્ધે ચ થુલ્લચ્ચયમેવ વુત્તં.

    107.Paṭhamataraṃ uḷuṅkato thevā patte patantīti ettha ‘‘yathā paṭhamataraṃ patitatheve doso natthi, tathā ākiritvā apanentānaṃ pacchā patitathevepi abhihaṭattā nevatthi doso’’ti vadanti. Carukenāti khuddakabhājanena. ‘‘Abhihaṭattāti dīyamānakkhaṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Datvā apanayanakāle pana chārikā vā bindūni vā patanti, puna paṭiggahetabbaṃ abhihārassa vigatattā’’ti vadanti, taṃ yathā na patati, tathā apanessāmīti paṭiharante yujjati, pakatisaññāya apanente abhihāro na chijjati, supatitaṃ. Paṭiggahitameva hi taṃ hoti. Mukhavaṭṭiyāpi gahetuṃ vaṭṭatīti abhihariyamānassa pattassa mukhavaṭṭiyā uparibhāge hatthaṃ pasāretvā phusituṃ vaṭṭati. Pādena pelletvāti pādena ‘‘paṭiggahessāmī’’ti saññāya akkamitvā. Kecīti abhayagirivāsino. Vacanamattamevāti paṭibaddhaṃ paṭibaddhapaṭibaddhanti saddamattameva nānaṃ, kāyapaṭibaddhameva hoti, tasmā tesaṃ vacanaṃ na gahetabbanti adhippāyo. Esa nayoti ‘‘paṭibaddhapaṭibaddhampi kāyapaṭibaddhamevā’’ti ayaṃ nayo. Tathā ca tattha kāyapaṭibaddhe tappaṭibaddhe ca thullaccayameva vuttaṃ.

    તેન આહરાપેતુન્તિ યસ્સ ભિક્ખુનો સન્તિકં ગતં, તં ‘‘ઇધ નં આનેહી’’તિ આણાપેત્વા તેન આહરાપેતું ઇતરસ્સ વટ્ટતીતિ અત્થો. તસ્માતિ યસ્મા મૂલટ્ઠસ્સેવ પરિભોગો અનુઞ્ઞાતો, તસ્મા. તં દિવસં હત્થેન ગહેત્વા દુતિયદિવસે પટિગ્ગહેત્વા પરિભુઞ્જન્તસ્સ ઉગ્ગહિતકપટિગ્ગહિતં હોતીતિ આહ ‘‘અનામસિત્વા’’તિ. અપ્પટિગ્ગહિતત્તા ‘‘સન્નિધિપચ્ચયા અનાપત્તી’’તિ વુત્તં. અપ્પટિગ્ગહેત્વા પરિભુઞ્જન્તસ્સ અદિન્નમુખદ્વારાપત્તિ હોતીતિ આહ ‘‘પટિગ્ગહેત્વા પન પરિભુઞ્જિતબ્બ’’ન્તિ. ‘‘ન તતો પરન્તિ તદહેવ સામં અપ્પટિગ્ગહિતં સન્ધાય વુત્તં, તદહેવ પટિગ્ગહિતં પન પુનદિવસાદીસુ અપ્પટિગ્ગહેત્વાપિ પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતી’’તિ વદન્તિ.

    Tena āharāpetunti yassa bhikkhuno santikaṃ gataṃ, taṃ ‘‘idha naṃ ānehī’’ti āṇāpetvā tena āharāpetuṃ itarassa vaṭṭatīti attho. Tasmāti yasmā mūlaṭṭhasseva paribhogo anuññāto, tasmā. Taṃ divasaṃ hatthena gahetvā dutiyadivase paṭiggahetvā paribhuñjantassa uggahitakapaṭiggahitaṃ hotīti āha ‘‘anāmasitvā’’ti. Appaṭiggahitattā ‘‘sannidhipaccayā anāpattī’’ti vuttaṃ. Appaṭiggahetvā paribhuñjantassa adinnamukhadvārāpatti hotīti āha ‘‘paṭiggahetvā pana paribhuñjitabba’’nti. ‘‘Na tato paranti tadaheva sāmaṃ appaṭiggahitaṃ sandhāya vuttaṃ, tadaheva paṭiggahitaṃ pana punadivasādīsu appaṭiggahetvāpi paribhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti vadanti.

    ૧૦૮. ખીયન્તીતિ ખયં ગચ્છન્તિ, તેસં ચુણ્ણેહિ થુલ્લચ્ચયઅપ્પટિગ્ગહણાપત્તિયો ન હોન્તીતિ અધિપ્પાયો. સત્થકેનાતિ પટિગ્ગહિતસત્થકેન. નવસમુટ્ઠિતન્તિ એતેનેવ ઉચ્છુઆદીસુ અભિનવલગ્ગત્તા અબ્બોહારિકં ન હોતીતિ દસ્સેતિ. એસેવ નયોતિ સન્નિધિદોસાદિં સન્ધાય વદતિ. તેનાહ ‘‘ન હી’’તિઆદિ. કસ્મા પનેત્થ ઉગ્ગહિતપચ્ચયા, સન્નિધિપચ્ચયા વા દોસો ન સિયાતિ આહ ‘‘ન હિ તં પરિભોગત્થાય પરિહરન્તી’’તિ. ઇમિના ચ બાહિરપરિભોગત્થં સામં ગહેત્વા વા અનુપસમ્પન્નેન દિન્નં વા પરિહરિતું વટ્ટતીતિ દીપેતિ, તસ્મા પત્તસમ્મક્ખનાદિઅત્થં સામં ગહેત્વા પરિહરિતતેલાદિં સચે પરિભુઞ્જિતુકામો હોતિ, પટિગ્ગહેત્વા પરિભુઞ્જન્તસ્સ અનાપત્તિ. અબ્ભન્તરપરિભોગત્થં પન સામં ગહિતં પટિગ્ગહેત્વા પરિભુઞ્જન્તસ્સ ઉગ્ગહિતપટિગ્ગહણં હોતિ, અપ્પટિગ્ગહેત્વા પરિભુઞ્જન્તસ્સ અદિન્નમુખદ્વારાપત્તિ હોતિ. અબ્ભન્તરપરિભોગત્થમેવ અનુપસમ્પન્નેન દિન્નં ગહેત્વા પરિહરન્તસ્સ સિઙ્ગીલોણકપ્પો વિય સન્નિધિપચ્ચયા આપત્તિ હોતિ. કેચિ પન ‘‘થામમજ્ઝિમસ્સ પુરિસસ્સ ઉચ્ચારણમત્તં હોતીતિઆદિના વુત્તપઞ્ચઙ્ગસમ્પત્તિયા પટિગ્ગહણસ્સ રુહણતો બાહિરપરિભોગત્થમ્પિ સચે અનુપસમ્પન્નેહિ દિન્નં ગણ્હાતિ, પટિગ્ગહિતમેવા’’તિ વદન્તિ. એવં સતિ ઇધ બાહિરપરિભોગત્થં અનુપસમ્પન્નેન દિન્નં ગહેત્વા પરિહરન્તસ્સ સન્નિધિપચ્ચયા આપત્તિ વત્તબ્બા સિયા. ‘‘ન હિ તં પરિભોગત્થાય પરિહરન્તી’’તિ ચ ન વત્તબ્બં, તસ્મા બાહિરપરિભોગત્થં ગહિતં પટિગ્ગહિતં નામ ન હોતીતિ વેદિતબ્બં.

    108.Khīyantīti khayaṃ gacchanti, tesaṃ cuṇṇehi thullaccayaappaṭiggahaṇāpattiyo na hontīti adhippāyo. Satthakenāti paṭiggahitasatthakena. Navasamuṭṭhitanti eteneva ucchuādīsu abhinavalaggattā abbohārikaṃ na hotīti dasseti. Eseva nayoti sannidhidosādiṃ sandhāya vadati. Tenāha ‘‘na hī’’tiādi. Kasmā panettha uggahitapaccayā, sannidhipaccayā vā doso na siyāti āha ‘‘na hi taṃ paribhogatthāya pariharantī’’ti. Iminā ca bāhiraparibhogatthaṃ sāmaṃ gahetvā vā anupasampannena dinnaṃ vā pariharituṃ vaṭṭatīti dīpeti, tasmā pattasammakkhanādiatthaṃ sāmaṃ gahetvā pariharitatelādiṃ sace paribhuñjitukāmo hoti, paṭiggahetvā paribhuñjantassa anāpatti. Abbhantaraparibhogatthaṃ pana sāmaṃ gahitaṃ paṭiggahetvā paribhuñjantassa uggahitapaṭiggahaṇaṃ hoti, appaṭiggahetvā paribhuñjantassa adinnamukhadvārāpatti hoti. Abbhantaraparibhogatthameva anupasampannena dinnaṃ gahetvā pariharantassa siṅgīloṇakappo viya sannidhipaccayā āpatti hoti. Keci pana ‘‘thāmamajjhimassa purisassa uccāraṇamattaṃ hotītiādinā vuttapañcaṅgasampattiyā paṭiggahaṇassa ruhaṇato bāhiraparibhogatthampi sace anupasampannehi dinnaṃ gaṇhāti, paṭiggahitamevā’’ti vadanti. Evaṃ sati idha bāhiraparibhogatthaṃ anupasampannena dinnaṃ gahetvā pariharantassa sannidhipaccayā āpatti vattabbā siyā. ‘‘Na hi taṃ paribhogatthāya pariharantī’’ti ca na vattabbaṃ, tasmā bāhiraparibhogatthaṃ gahitaṃ paṭiggahitaṃ nāma na hotīti veditabbaṃ.

    યદિ એવં પઞ્ચસુ પટિગ્ગહણઙ્ગેસુ ‘‘પરિભોગત્થાયા’’તિ વિસેસનં વત્તબ્બન્તિ? ન વત્તબ્બં. પટિગ્ગહણઞ્હિ પરિભોગત્થમેવ હોતીતિ ‘‘પરિભોગત્થાયા’’તિ વિસું અવત્વા ‘‘તઞ્ચે ભિક્ખુ કાયેન વા કાયપટિબદ્ધેન વા પટિગ્ગણ્હાતી’’તિ એત્તકમેવ વુત્તં. અપરે પન ‘‘સતિપિ પટિગ્ગહણે ‘ન હિ તં પરિભોગત્થાય પરિહરન્તી’તિ ઇધ અપરિભોગત્થાય પરિહરણે અનાપત્તિ વુત્તા’’તિ વદન્તિ. તેન ચ પટિગ્ગહણઙ્ગેસુ પઞ્ચસુ સમિદ્ધેસુ અજ્ઝોહરિતુકામતાય ગહિતમેવ પટિગ્ગહિતં નામ હોતિ અજ્ઝોહરિતબ્બેસુયેવ પટિગ્ગહણસ્સ અનુઞ્ઞાતત્તાતિ દસ્સેતિ. તથા બાહિરપરિભોગત્થાય ગહેત્વા ઠપિતતેલાદિં અજ્ઝોહરિતુકામતાય સતિ પટિગ્ગહેત્વા પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતીતિ દસ્સેતિ. ઉદુક્ખલમુસલાદીનિ ખીયન્તીતિ એત્થ ઉદુક્ખલમુસલાનં ખયેન પિસિતકોટ્ટિતભેસજ્જેસુ સચે આગન્તુકવણ્ણો પઞ્ઞાયતિ, ન વટ્ટતિ. સુદ્ધં ઉદકં હોતીતિ રુક્ખસાખાદીહિ ગળિત્વા પતનઉદકં સન્ધાય વુત્તં.

    Yadi evaṃ pañcasu paṭiggahaṇaṅgesu ‘‘paribhogatthāyā’’ti visesanaṃ vattabbanti? Na vattabbaṃ. Paṭiggahaṇañhi paribhogatthameva hotīti ‘‘paribhogatthāyā’’ti visuṃ avatvā ‘‘tañce bhikkhu kāyena vā kāyapaṭibaddhena vā paṭiggaṇhātī’’ti ettakameva vuttaṃ. Apare pana ‘‘satipi paṭiggahaṇe ‘na hi taṃ paribhogatthāya pariharantī’ti idha aparibhogatthāya pariharaṇe anāpatti vuttā’’ti vadanti. Tena ca paṭiggahaṇaṅgesu pañcasu samiddhesu ajjhoharitukāmatāya gahitameva paṭiggahitaṃ nāma hoti ajjhoharitabbesuyeva paṭiggahaṇassa anuññātattāti dasseti. Tathā bāhiraparibhogatthāya gahetvā ṭhapitatelādiṃ ajjhoharitukāmatāya sati paṭiggahetvā paribhuñjituṃ vaṭṭatīti dasseti. Udukkhalamusalādīni khīyantīti ettha udukkhalamusalānaṃ khayena pisitakoṭṭitabhesajjesu sace āgantukavaṇṇo paññāyati, na vaṭṭati. Suddhaṃ udakaṃ hotīti rukkhasākhādīhi gaḷitvā patanaudakaṃ sandhāya vuttaṃ.

    ૧૦૯. પત્તો વાસ્સ પટિગ્ગહેતબ્બોતિ એત્થાપિ પત્તગતં છુપિત્વા દેન્તસ્સ હત્થે લગ્ગેન આમિસેન દોસાભાવત્થં પત્તપટિગ્ગહણન્તિ અબ્ભન્તરપરિભોગત્થમેવ પત્તપટિગ્ગહણં વેદિતબ્બં. યં સામણેરસ્સ પત્તે પતતિ…પે॰… પટિગ્ગહણં ન વિજહતીતિ એત્થ પુનપ્પુનં ગણ્હન્તસ્સ અત્તનો પત્તે પક્ખિત્તમેવ અત્તનો સન્તકન્તિ સન્નિટ્ઠાનકરણતો હત્થગતં પટિગ્ગહણં ન વિજહતિ. પરિચ્છિન્દિત્વા દિન્નં પન ગણ્હન્તસ્સ ગહણસમયેયેવ અત્તનો સન્તકન્તિ સન્નિટ્ઠાનસ્સ કતત્તા હત્થગતં પટિગ્ગહણં વિજહતિ. કેસઞ્ચિ અત્થાય ભત્તં પક્ખિપતીતિ એત્થ અનુપસમ્પન્નસ્સ અત્થાય પક્ખિપન્તેપિ આગન્ત્વા ગણ્હિસ્સતીતિ સયમેવ પક્ખિપિત્વા ઠપનતો પટિગ્ગહણં ન વિજહતિ. અનુપસમ્પન્નસ્સ હત્થે પક્ખિત્તં પન અનુપસમ્પન્નેનેવ ઠપિતં નામ હોતીતિ પટિગ્ગહણં વિજહતિ પરિચ્ચત્તભાવતો. તેન વુત્તં ‘‘સામણેર…પે॰… પરિચ્ચત્તત્તા’’તિ. કેસઞ્ચીતિઆદીસુ અનુપસમ્પન્નાનં અત્થાય કત્થચિ ઠપિયમાનમ્પિ હત્થતો મુત્તમત્તે એવ પટિગ્ગહણં ન વિજહતિ, અથ ખો ભાજને પતિતમેવ પટિગ્ગહણં વિજહતિ. ભાજનઞ્ચ ભિક્ખુના પુનદિવસત્થાય અપેક્ખિતમેવાતિ તગ્ગતમ્પિ આમિસં દુદ્ધોતપત્તગતં વિય પટિગ્ગહણં વિજહતીતિ સઙ્કાય ‘‘સામણેરસ્સ હત્થે પક્ખિપિતબ્બ’’ન્તિ વુત્તન્તિ વેદિતબ્બં. ઈદિસેસુ હિ યુત્તિ ન ગવેસિતબ્બા, વુત્તનયેનેવ પટિપજ્જિતબ્બં.

    109.Patto vāssa paṭiggahetabboti etthāpi pattagataṃ chupitvā dentassa hatthe laggena āmisena dosābhāvatthaṃ pattapaṭiggahaṇanti abbhantaraparibhogatthameva pattapaṭiggahaṇaṃ veditabbaṃ. Yaṃ sāmaṇerassa patte patati…pe… paṭiggahaṇaṃ na vijahatīti ettha punappunaṃ gaṇhantassa attano patte pakkhittameva attano santakanti sanniṭṭhānakaraṇato hatthagataṃ paṭiggahaṇaṃ na vijahati. Paricchinditvā dinnaṃ pana gaṇhantassa gahaṇasamayeyeva attano santakanti sanniṭṭhānassa katattā hatthagataṃ paṭiggahaṇaṃ vijahati. Kesañci atthāya bhattaṃ pakkhipatīti ettha anupasampannassa atthāya pakkhipantepi āgantvā gaṇhissatīti sayameva pakkhipitvā ṭhapanato paṭiggahaṇaṃ na vijahati. Anupasampannassa hatthe pakkhittaṃ pana anupasampanneneva ṭhapitaṃ nāma hotīti paṭiggahaṇaṃ vijahati pariccattabhāvato. Tena vuttaṃ ‘‘sāmaṇera…pe… pariccattattā’’ti. Kesañcītiādīsu anupasampannānaṃ atthāya katthaci ṭhapiyamānampi hatthato muttamatte eva paṭiggahaṇaṃ na vijahati, atha kho bhājane patitameva paṭiggahaṇaṃ vijahati. Bhājanañca bhikkhunā punadivasatthāya apekkhitamevāti taggatampi āmisaṃ duddhotapattagataṃ viya paṭiggahaṇaṃ vijahatīti saṅkāya ‘‘sāmaṇerassa hatthe pakkhipitabba’’nti vuttanti veditabbaṃ. Īdisesu hi yutti na gavesitabbā, vuttanayeneva paṭipajjitabbaṃ.

    ૧૧૦. પત્તગતા યાગૂતિ ઇમિના પત્તમુખવટ્ટિયા ફુટ્ઠેપિ કુટે યાગુ પટિગ્ગહિતા, ઉગ્ગહિતા વા ન હોતિ ભિક્ખુનો અનિચ્છાય ફુટ્ઠત્તાતિ દસ્સેતિ. આરોપેતીતિ હત્થં ફુસાપેતિ. પટિગ્ગહણૂપગં ભારં નામ થામમજ્ઝિમસ્સ પુરિસસ્સ ઉક્ખેપારહં. કિઞ્ચાપિ અવિસ્સજ્જેત્વાવ અઞ્ઞેન હત્થેન પિદહન્તસ્સ દોસો નત્થિ, તથાપિ ન પિદહિતબ્બન્તિ અટ્ઠકથાપમાણેનેવ ગહેતબ્બં. વિમતિવિનોદનિયં (વિ॰ વિ॰ ટી॰ પાચિત્તિય ૨.૨૬૫) પન ‘‘ન પિદહિતબ્બન્તિ હત્થતો મુત્તં સન્ધાય વુત્તં, હત્થગતં પન ઇતરેન હત્થેન પિદહતો, હત્થતો મુત્તમ્પિ વા અફુસિત્વા ઉપરિ પિધાનં પાતેન્તસ્સ ન દોસો’’તિ વુત્તં.

    110.Pattagatā yāgūti iminā pattamukhavaṭṭiyā phuṭṭhepi kuṭe yāgu paṭiggahitā, uggahitā vā na hoti bhikkhuno anicchāya phuṭṭhattāti dasseti. Āropetīti hatthaṃ phusāpeti. Paṭiggahaṇūpagaṃ bhāraṃ nāma thāmamajjhimassa purisassa ukkhepārahaṃ. Kiñcāpi avissajjetvāva aññena hatthena pidahantassa doso natthi, tathāpi na pidahitabbanti aṭṭhakathāpamāṇeneva gahetabbaṃ. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. pācittiya 2.265) pana ‘‘napidahitabbanti hatthato muttaṃ sandhāya vuttaṃ, hatthagataṃ pana itarena hatthena pidahato, hatthato muttampi vā aphusitvā upari pidhānaṃ pātentassa na doso’’ti vuttaṃ.

    ૧૧૧. પટિગ્ગણ્હાતીતિ છાયત્થાય ઉપરિ ધારિયમાના મહાસાખા યેન કેનચિ છિજ્જેય્ય, તત્થ લગ્ગરજં મુખે પાતેય્ય વાતિ કપ્પિયં કારાપેત્વા પટિગ્ગણ્હાતિ.

    111.Paṭiggaṇhātīti chāyatthāya upari dhāriyamānā mahāsākhā yena kenaci chijjeyya, tattha laggarajaṃ mukhe pāteyya vāti kappiyaṃ kārāpetvā paṭiggaṇhāti.

    મચ્છિકવારણત્થન્તિ એત્થ ‘‘સચેપિ સાખાય લગ્ગરજં પત્તે પતતિ, સુખેન પરિભુઞ્જિતું સક્કાતિ સાખાય પટિગ્ગહિતત્તા અબ્ભન્તરપરિભોગત્થમેવિધ પટિગ્ગહણન્તિ મૂલપટિગ્ગહણમેવ વટ્ટતી’’તિ વુત્તં. અપરે પન ‘‘મચ્છિકવારણત્થન્તિ વચનમત્તં ગહેત્વા બાહિરપરિભોગત્થં ગહિત’’ન્તિ વદન્તિ. કુણ્ડકેતિ મહાઘટે. તસ્મિમ્પીતિ ચાટિઘટેપિ. અનુપસમ્પન્નં ગાહાપેત્વાતિ તમેવ અજ્ઝોહરણીયં ભણ્ડં અનુપસમ્પન્નેન ગાહાપેત્વા.

    Macchikavāraṇatthanti ettha ‘‘sacepi sākhāya laggarajaṃ patte patati, sukhena paribhuñjituṃ sakkāti sākhāya paṭiggahitattā abbhantaraparibhogatthamevidha paṭiggahaṇanti mūlapaṭiggahaṇameva vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Apare pana ‘‘macchikavāraṇatthanti vacanamattaṃ gahetvā bāhiraparibhogatthaṃ gahita’’nti vadanti. Kuṇḍaketi mahāghaṭe. Tasmimpīti cāṭighaṭepi. Anupasampannaṃ gāhāpetvāti tameva ajjhoharaṇīyaṃ bhaṇḍaṃ anupasampannena gāhāpetvā.

    થેરસ્સ પત્તં દુતિયત્થેરસ્સાતિ ‘‘થેરસ્સ પત્તં મય્હં દેથા’’તિ તેન અત્તનો પરિચ્ચજાપેત્વા દુતિયત્થેરસ્સ દેતિ. તુય્હં યાગું મય્હં દેહીતિ એત્થ એવં વત્વા સામણેરસ્સ પત્તં ગહેત્વા અત્તનોપિ પત્તં તસ્સ દેતિ. એત્થ પનાતિ ‘‘પણ્ડિતો સામણેરો’’તિઆદિપત્તપરિવત્તનકથાયં. કારણં ઉપપરિક્ખિતબ્બન્તિ યથા માતુઆદીનં તેલાદીનિ હરન્તો તથારૂપે કિચ્ચે અનુપસમ્પન્નેન અપરિવત્તેત્વાવ પરિભુઞ્જિતું લભતિ, એવમિધ પત્તપરિવત્તનં અકત્વા પરિભુઞ્જિતું કસ્મા ન લભતીતિ કારણં વીમંસિતબ્બન્તિ અત્થો. એત્થ પન ‘‘સામણેરેહિ ગહિતતણ્ડુલેસુ પરિક્ખીણેસુ અવસ્સં અમ્હાકં સામણેરા સઙ્ગહં કરોન્તીતિ ચિત્તુપ્પત્તિ સમ્ભવતિ, તસ્મા તં પરિવત્તેત્વાવ પરિભુઞ્જિતબ્બં. માતાપિતૂનં અત્થાય પન છાયત્થાય વા ગહણે પરિભોગાસા નત્થિ, તસ્મા તં વટ્ટતી’’તિ કારણં વદન્તિ. તેનેવ આચરિયબુદ્ધદત્તત્થેરેનપિ વુત્તં –

    Therassa pattaṃ dutiyattherassāti ‘‘therassa pattaṃ mayhaṃ dethā’’ti tena attano pariccajāpetvā dutiyattherassa deti. Tuyhaṃ yāguṃ mayhaṃ dehīti ettha evaṃ vatvā sāmaṇerassa pattaṃ gahetvā attanopi pattaṃ tassa deti. Ettha panāti ‘‘paṇḍito sāmaṇero’’tiādipattaparivattanakathāyaṃ. Kāraṇaṃ upaparikkhitabbanti yathā mātuādīnaṃ telādīni haranto tathārūpe kicce anupasampannena aparivattetvāva paribhuñjituṃ labhati, evamidha pattaparivattanaṃ akatvā paribhuñjituṃ kasmā na labhatīti kāraṇaṃ vīmaṃsitabbanti attho. Ettha pana ‘‘sāmaṇerehi gahitataṇḍulesu parikkhīṇesu avassaṃ amhākaṃ sāmaṇerā saṅgahaṃ karontīti cittuppatti sambhavati, tasmā taṃ parivattetvāva paribhuñjitabbaṃ. Mātāpitūnaṃ atthāya pana chāyatthāya vā gahaṇe paribhogāsā natthi, tasmā taṃ vaṭṭatī’’ti kāraṇaṃ vadanti. Teneva ācariyabuddhadattattherenapi vuttaṃ –

    ‘‘માતાપિતૂનમત્થાય, તેલાદિં હરતોપિ ચ;

    ‘‘Mātāpitūnamatthāya, telādiṃ haratopi ca;

    સાખં છાયાદિઅત્થાય, ઇમસ્સ ન વિસેસતા.

    Sākhaṃ chāyādiatthāya, imassa na visesatā.

    ‘‘તસ્મા હિસ્સ વિસેસસ્સ, ચિન્તેતબ્બં તુ કારણં;

    ‘‘Tasmā hissa visesassa, cintetabbaṃ tu kāraṇaṃ;

    તસ્સ સાલયભાવં તુ, વિસેસં તક્કયામહ’’ન્તિ.

    Tassa sālayabhāvaṃ tu, visesaṃ takkayāmaha’’nti.

    ઇદમેવેત્થ યુત્તતરં અવસ્સં તથાવિધવિતક્કુપ્પત્તિયા સમ્ભવતો. ન હિ સક્કા એત્થ વિતક્કં સોધેતુન્તિ. માતાદીનં અત્થાય હરણે પન નાવસ્સં તથાવિધવિતક્કુપ્પત્તીતિ સક્કા વિતક્કં સોધેતું. યત્થ હિ વિતક્કં સોધેતું સક્કા, તત્થ નેવત્થિ દોસો. તેનેવ વક્ખતિ ‘‘સચે પન સક્કોતિ વિતક્કં સોધેતું, તતો લદ્ધં ખાદિતુમ્પિ વટ્ટતી’’તિ. વિમતિવિનોદનિયં (વિ॰ વિ॰ ટી॰ પાચિત્તિય ૨.૨૬૫) પન ‘‘એત્થ પનાતિ પત્તપરિવત્તને. કારણન્તિ એત્થ યથા સામણેરા ઇતો અમ્હાકમ્પિ દેન્તીતિ વિતક્કો ઉપ્પજ્જતિ, ન તથા અઞ્ઞત્થાતિ કારણં વદન્તિ, તઞ્ચ યુત્તં. યસ્સ પન તાદિસો વિતક્કો નત્થિ, તેન અપરિવત્તેત્વાપિ ભુઞ્જિતું વટ્ટતી’’તિ વુત્તં.

    Idamevettha yuttataraṃ avassaṃ tathāvidhavitakkuppattiyā sambhavato. Na hi sakkā ettha vitakkaṃ sodhetunti. Mātādīnaṃ atthāya haraṇe pana nāvassaṃ tathāvidhavitakkuppattīti sakkā vitakkaṃ sodhetuṃ. Yattha hi vitakkaṃ sodhetuṃ sakkā, tattha nevatthi doso. Teneva vakkhati ‘‘sace pana sakkoti vitakkaṃ sodhetuṃ, tato laddhaṃ khāditumpi vaṭṭatī’’ti. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. pācittiya 2.265) pana ‘‘ettha panāti pattaparivattane. Kāraṇanti ettha yathā sāmaṇerā ito amhākampi dentīti vitakko uppajjati, na tathā aññatthāti kāraṇaṃ vadanti, tañca yuttaṃ. Yassa pana tādiso vitakko natthi, tena aparivattetvāpi bhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.

    ૧૧૨. નિચ્ચાલેતુન્તિ ચાલેત્વા પાસાણસક્ખરાદિઅપનયનં કાતું. ઉદ્ધનં આરોપેતબ્બન્તિ અનગ્ગિકં ઉદ્ધનં સન્ધાય વુત્તં. ઉદ્ધને પચ્ચમાનસ્સ આલુળને ઉપરિ અપક્કતણ્ડુલા હેટ્ઠા પવિસિત્વા પચ્ચન્તીતિ આહ ‘‘સામંપાકઞ્ચેવ હોતી’’તિ.

    112.Niccāletunti cāletvā pāsāṇasakkharādiapanayanaṃ kātuṃ. Uddhanaṃ āropetabbanti anaggikaṃ uddhanaṃ sandhāya vuttaṃ. Uddhane paccamānassa āluḷane upari apakkataṇḍulā heṭṭhā pavisitvā paccantīti āha ‘‘sāmaṃpākañceva hotī’’ti.

    ૧૧૩. આધારકે પત્તો ઠપિતોતિ અપ્પટિગ્ગહિતામિસો પત્તો પુન પટિગ્ગહણત્થાય ઠપિતો. ચાલેતીતિ વિના કારણં ચાલેતિ, સતિપિ કારણે ભિક્ખૂનં પરિભોગારહં ચાલેતું ન વટ્ટતિ. કિઞ્ચાપિ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, અમનુસ્સિકાબાધે આમકમંસં આમકલોહિત’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૬૪) તાદિસે આબાધે અત્તનો અત્થાય આમકમંસપટિગ્ગહણં અનુઞ્ઞાતં, ‘‘આમકમંસપટિગ્ગહણા પટિવિરતો હોતી’’તિ (દી॰ નિ॰ ૧.૧૦, ૧૯૪) ચ સામઞ્ઞતો પટિક્ખિત્તં, તથાપિ અત્તનો, અઞ્ઞસ્સ વા ભિક્ખુનો અત્થાય અગ્ગહિતત્તા ‘‘સીહવિઘાસાદિં…પે॰… વટ્ટતી’’તિ વુત્તં. સક્કોતિ વિતક્કં સોધેતુન્તિ ‘‘મય્હમ્પિ દેતી’’તિ વિતક્કસ્સ અનુપ્પન્નભાવં સલ્લક્ખેતું સક્કોતિ , ‘‘સામણેરસ્સ દસ્સામી’’તિ સુદ્ધચિત્તેન મયા ગહિતન્તિ વા સલ્લક્ખેતું સક્કોતિ. સચે પન મૂલેપિ પટિગ્ગહિતં હોતીતિ એત્થ ‘‘ગહેત્વા ગતે મય્હમ્પિ દદેય્યુન્તિ સઞ્ઞાય સચે પટિગ્ગહિતં હોતી’’તિ વદન્તિ.

    113.Ādhārake patto ṭhapitoti appaṭiggahitāmiso patto puna paṭiggahaṇatthāya ṭhapito. Cāletīti vinā kāraṇaṃ cāleti, satipi kāraṇe bhikkhūnaṃ paribhogārahaṃ cāletuṃ na vaṭṭati. Kiñcāpi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, amanussikābādhe āmakamaṃsaṃ āmakalohita’’nti (mahāva. 264) tādise ābādhe attano atthāya āmakamaṃsapaṭiggahaṇaṃ anuññātaṃ, ‘‘āmakamaṃsapaṭiggahaṇā paṭivirato hotī’’ti (dī. ni. 1.10, 194) ca sāmaññato paṭikkhittaṃ, tathāpi attano, aññassa vā bhikkhuno atthāya aggahitattā ‘‘sīhavighāsādiṃ…pe… vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Sakkoti vitakkaṃ sodhetunti ‘‘mayhampi detī’’ti vitakkassa anuppannabhāvaṃ sallakkhetuṃ sakkoti , ‘‘sāmaṇerassa dassāmī’’ti suddhacittena mayā gahitanti vā sallakkhetuṃ sakkoti. Sace pana mūlepi paṭiggahitaṃ hotīti ettha ‘‘gahetvā gate mayhampi dadeyyunti saññāya sace paṭiggahitaṃ hotī’’ti vadanti.

    ૧૧૪. કોટ્ઠાસે કરોતીતિ ‘‘ભિક્ખૂ સામણેરા ચ અત્તનો અત્તનો અભિરુચિતં કોટ્ઠાસં ગણ્હન્તૂ’’તિ સબ્બેસં સમકે કોટ્ઠાસે કરોતિ. ગહિતાવસેસન્તિ સામણેરેહિ ગહિતકોટ્ઠાસતો અવસેસં. ગણ્હિત્વાતિ ‘‘મય્હં ઇદં ગણ્હિસ્સામી’’તિ ગહેત્વા. ઇધ ગહિતાવસેસં નામ તેન ગણ્હિત્વા પુન ઠપિતં.

    114.Koṭṭhāse karotīti ‘‘bhikkhū sāmaṇerā ca attano attano abhirucitaṃ koṭṭhāsaṃ gaṇhantū’’ti sabbesaṃ samake koṭṭhāse karoti. Gahitāvasesanti sāmaṇerehi gahitakoṭṭhāsato avasesaṃ. Gaṇhitvāti ‘‘mayhaṃ idaṃ gaṇhissāmī’’ti gahetvā. Idha gahitāvasesaṃ nāma tena gaṇhitvā puna ṭhapitaṃ.

    પટિગ્ગહેત્વાતિ તદહુ પટિગ્ગહેત્વા. તેનેવ ‘‘યાવકાલિકેન યાવજીવિકસંસગ્ગે દોસો નત્થી’’તિ વુત્તં. સચે પન પુરિમદિવસે પટિગ્ગહેત્વા ઠપિતા હોતિ, સામિસેન મુખેન તસ્સા વટ્ટિયા ધૂમં પિવિતું ન વટ્ટતિ. સમુદ્દોદકેનાતિ અપ્પટિગ્ગહિતસમુદ્દોદકેન.

    Paṭiggahetvāti tadahu paṭiggahetvā. Teneva ‘‘yāvakālikena yāvajīvikasaṃsagge doso natthī’’ti vuttaṃ. Sace pana purimadivase paṭiggahetvā ṭhapitā hoti, sāmisena mukhena tassā vaṭṭiyā dhūmaṃ pivituṃ na vaṭṭati. Samuddodakenāti appaṭiggahitasamuddodakena.

    હિમકરકા નામ કદાચિ વસ્સોદકેન સહ પતનકા પાસાણલેખા વિય ઘનીભૂતા ઉદકવિસેસા, તેસુ પટિગ્ગહણકિચ્ચં નત્થિ. તેનાહ ‘‘ઉદકગતિકા એવા’’તિ. યસ્મા કતકટ્ઠિ ઉદકં પસાદેત્વા વિસું તિટ્ઠતિ, તસ્મા ‘‘અબ્બોહારિક’’ન્તિ વુત્તં. ઇમિના અપ્પટિગ્ગહિતાપત્તીહિ અબ્બોહારિકં, વિકાલભોજનાપત્તીહિપિ અબ્બોહારિકન્તિ દસ્સેતિ. લગ્ગતીતિ સુક્ખે મુખે ચ હત્થે ચ મત્તિકાવણ્ણં દસ્સેન્તં લગ્ગતિ. બહલન્તિ હત્થમુખેસુ અલગ્ગનકમ્પિ પટિગ્ગહેતબ્બં.

    Himakarakā nāma kadāci vassodakena saha patanakā pāsāṇalekhā viya ghanībhūtā udakavisesā, tesu paṭiggahaṇakiccaṃ natthi. Tenāha ‘‘udakagatikā evā’’ti. Yasmā katakaṭṭhi udakaṃ pasādetvā visuṃ tiṭṭhati, tasmā ‘‘abbohārika’’nti vuttaṃ. Iminā appaṭiggahitāpattīhi abbohārikaṃ, vikālabhojanāpattīhipi abbohārikanti dasseti. Laggatīti sukkhe mukhe ca hatthe ca mattikāvaṇṇaṃ dassentaṃ laggati. Bahalanti hatthamukhesu alagganakampi paṭiggahetabbaṃ.

    વાસમત્તન્તિ રેણુખીરાભાવં દસ્સેતિ. પાનીયં ગહેત્વાતિ અત્તનોયેવ અત્થાય ગહેત્વા. સચે પન પીતાવસેસકં તત્થેવ આકિરિસ્સામીતિ ગણ્હાતિ, પુન પટિગ્ગહણકિચ્ચં નત્થિ. આકિરતિ, પટિગ્ગહેતબ્બન્તિ પુપ્ફરસસ્સ પઞ્ઞાયનતો વુત્તં. વિક્ખમ્ભેત્વાતિ વિયૂહિત્વા, અપનેત્વાતિ અત્થો.

    Vāsamattanti reṇukhīrābhāvaṃ dasseti. Pānīyaṃ gahetvāti attanoyeva atthāya gahetvā. Sace pana pītāvasesakaṃ tattheva ākirissāmīti gaṇhāti, puna paṭiggahaṇakiccaṃ natthi. Ākirati, paṭiggahetabbanti puppharasassa paññāyanato vuttaṃ. Vikkhambhetvāti viyūhitvā, apanetvāti attho.

    ૧૧૫. મહાભૂતેસૂતિ પાણસરીરસન્નિસ્સિતેસુ પથવીઆદિમહાભૂતેસુ. સબ્બં વટ્ટતીતિ અત્તનો પરેસઞ્ચ સરીરસન્નિસ્સિતં સબ્બં વટ્ટતિ, અકપ્પિયમંસાનુલોમતાય થુલ્લચ્ચયાદિં ન જનેતીતિ અધિપ્પાયો. પતતીતિ અત્તનો સરીરતો છિજ્જિત્વા પતતિ. ‘‘રુક્ખતો છિન્દિત્વા’’તિ વુત્તત્તા મત્તિકત્થાય પથવિં ખણિતું, અઞ્ઞમ્પિ યં કિઞ્ચિ મૂલપણ્ણાદિવિસભેસજ્જં છિન્દિત્વા છારિકં અકત્વાપિ અપ્પટિગ્ગહિતમ્પિ પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતીતિ દટ્ઠબ્બં.

    115.Mahābhūtesūti pāṇasarīrasannissitesu pathavīādimahābhūtesu. Sabbaṃ vaṭṭatīti attano paresañca sarīrasannissitaṃ sabbaṃ vaṭṭati, akappiyamaṃsānulomatāya thullaccayādiṃ na janetīti adhippāyo. Patatīti attano sarīrato chijjitvā patati. ‘‘Rukkhato chinditvā’’ti vuttattā mattikatthāya pathaviṃ khaṇituṃ, aññampi yaṃ kiñci mūlapaṇṇādivisabhesajjaṃ chinditvā chārikaṃ akatvāpi appaṭiggahitampi paribhuñjituṃ vaṭṭatīti daṭṭhabbaṃ.

    ઇતિ વિનયસઙ્ગહસંવણ્ણનાભૂતે વિનયાલઙ્કારે

    Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre

    પટિગ્ગહણવિનિચ્છયકથાલઙ્કારો નામ

    Paṭiggahaṇavinicchayakathālaṅkāro nāma

    વીસતિમો પરિચ્છેદો.

    Vīsatimo paricchedo.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact