Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પટિસમ્ભિદામગ્ગ-અટ્ઠકથા • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    ૨૫-૨૮. પટિસમ્ભિદાઞાણનિદ્દેસવણ્ણના

    25-28. Paṭisambhidāñāṇaniddesavaṇṇanā

    ૭૬. પટિસમ્ભિદાઞાણનિદ્દેસે યસ્મા ધમ્મે અવુત્તે તસ્સ કિચ્ચં ન સક્કા વત્તું, તસ્મા ઉદ્દિટ્ઠાનં પટિપાટિં અનાદિયિત્વા પઠમં ધમ્મા નિદ્દિટ્ઠા. ધમ્માદીનં અત્થા વુત્તાયેવ. સદ્ધિન્દ્રિયં ધમ્મોતિઆદીહિ ધમ્મસદ્દપરિયાપન્ને ધમ્મે વત્વા નાનત્તસદ્દસ્સ અત્થં દસ્સેન્તો અઞ્ઞો સદ્ધિન્દ્રિયં ધમ્મોતિઆદિમાહ. ‘‘અઞ્ઞો ધમ્મો’’તિ હિ વુત્તે ધમ્માનં નાનત્તં દસ્સિતં હોતિ. પટિવિદિતાતિ અભિમુખભાવેન વિદિતા પાકટા નામ હોન્તિ. તેન પટિસમ્ભિદાપદસ્સ અત્થો વુત્તો. અધિમોક્ખટ્ઠો અત્થોતિઆદીહિ તેસં સદ્ધાદીનં અધિમુચ્ચનાદિકિચ્ચં અત્થો નામાતિ દસ્સેતિ. સન્દસ્સેતુન્તિ પરં ઞાપેતુકામસ્સ પરં સન્દસ્સેતું. પરસ્સ પન વચનં સુણન્તસ્સાપિ લબ્ભતિયેવ. બ્યઞ્જનનિરુત્તાભિલાપાતિ નામબ્યઞ્જનં નામનિરુત્તિ નામાભિલાપો. નામઞ્હિ અત્થં બ્યઞ્જયતીતિ બ્યઞ્જનં, ‘‘સઙ્ખતમભિસઙ્ખરોન્તીતિ ખો, ભિક્ખવે, તસ્મા સઙ્ખારાતિ વુચ્ચન્તી’’તિ (સં॰ નિ॰ ૩.૭૯) એવં નિદ્ધારેત્વા સહેતુકં કત્વા વુચ્ચમાનત્તા નિરુત્તિ, અભિલપીયતિ એતેન અત્થોતિ અભિલાપોતિ વુચ્ચતિ.

    76. Paṭisambhidāñāṇaniddese yasmā dhamme avutte tassa kiccaṃ na sakkā vattuṃ, tasmā uddiṭṭhānaṃ paṭipāṭiṃ anādiyitvā paṭhamaṃ dhammā niddiṭṭhā. Dhammādīnaṃ atthā vuttāyeva. Saddhindriyaṃ dhammotiādīhi dhammasaddapariyāpanne dhamme vatvā nānattasaddassa atthaṃ dassento añño saddhindriyaṃ dhammotiādimāha. ‘‘Añño dhammo’’ti hi vutte dhammānaṃ nānattaṃ dassitaṃ hoti. Paṭividitāti abhimukhabhāvena viditā pākaṭā nāma honti. Tena paṭisambhidāpadassa attho vutto. Adhimokkhaṭṭho atthotiādīhi tesaṃ saddhādīnaṃ adhimuccanādikiccaṃ attho nāmāti dasseti. Sandassetunti paraṃ ñāpetukāmassa paraṃ sandassetuṃ. Parassa pana vacanaṃ suṇantassāpi labbhatiyeva. Byañjananiruttābhilāpāti nāmabyañjanaṃ nāmanirutti nāmābhilāpo. Nāmañhi atthaṃ byañjayatīti byañjanaṃ, ‘‘saṅkhatamabhisaṅkharontīti kho, bhikkhave, tasmā saṅkhārāti vuccantī’’ti (saṃ. ni. 3.79) evaṃ niddhāretvā sahetukaṃ katvā vuccamānattā nirutti, abhilapīyati etena atthoti abhilāpoti vuccati.

    નામઞ્ચ નામેતં ચતુબ્બિધં – સામઞ્ઞનામં, ગુણનામં, કિત્તિમનામં, ઓપપાતિકનામન્તિ. તત્થ પઠમકપ્પિકેસુ મહાજનેન સમ્મન્નિત્વા ઠપિતત્તા ‘‘મહાસમ્મતો’’તિ રઞ્ઞો નામં સામઞ્ઞનામં. યં સન્ધાય વુત્તં ‘‘મહાજનસમ્મતોતિ ખો, વાસેટ્ઠ, ‘મહાસમ્મતો મહાસમ્મતો’ત્વેવ પઠમં અક્ખરં ઉપનિબ્બત્ત’’ન્તિ (દી॰ નિ॰ ૩.૧૩૧). ‘‘ધમ્મકથિકો પંસુકૂલિકો વિનયધરો તિપિટકધરો સદ્ધો સતો’’તિ એવરૂપં ગુણતો આગતનામં ગુણનામં. ‘‘ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો’’તિઆદીનિપિ તથાગતસ્સ અનેકાનિ નામસતાનિ ગુણનામાનેવ. તેન વુત્તં –

    Nāmañca nāmetaṃ catubbidhaṃ – sāmaññanāmaṃ, guṇanāmaṃ, kittimanāmaṃ, opapātikanāmanti. Tattha paṭhamakappikesu mahājanena sammannitvā ṭhapitattā ‘‘mahāsammato’’ti rañño nāmaṃ sāmaññanāmaṃ. Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘mahājanasammatoti kho, vāseṭṭha, ‘mahāsammato mahāsammato’tveva paṭhamaṃ akkharaṃ upanibbatta’’nti (dī. ni. 3.131). ‘‘Dhammakathiko paṃsukūliko vinayadharo tipiṭakadharo saddho sato’’ti evarūpaṃ guṇato āgatanāmaṃ guṇanāmaṃ. ‘‘Bhagavā arahaṃ sammāsambuddho’’tiādīnipi tathāgatassa anekāni nāmasatāni guṇanāmāneva. Tena vuttaṃ –

    ‘‘અસઙ્ખ્યેય્યાનિ નામાનિ, સગુણેન મહેસિનો;

    ‘‘Asaṅkhyeyyāni nāmāni, saguṇena mahesino;

    ગુણેહિ નામમુદ્ધેય્યં, અપિ નામસહસ્સતો’’તિ.

    Guṇehi nāmamuddheyyaṃ, api nāmasahassato’’ti.

    યં પન જાતસ્સ કુમારકસ્સ નામગ્ગહણદિવસે દક્ખિણેય્યાનં સક્કારં કત્વા સમીપે ઠિતા ઞાતકા કપ્પેત્વા પકપ્પેત્વા ‘‘અયં અસુકો નામા’’તિ નામં કરોન્તિ, ઇદં કિત્તિમનામં. યા પન પુરિમપઞ્ઞત્તિ અપરપઞ્ઞત્તિયં પતતિ, પુરિમવોહારો પચ્છિમવોહારે પતતિ. સેય્યથિદં, પુરિમકપ્પેપિ ચન્દો ચન્દોયેવ નામ, એતરહિપિ ચન્દોયેવ. અતીતે સૂરિયો, સમુદ્દો, પથવી, પબ્બતો પબ્બતોયેવ નામ, એતરહિપિ પબ્બતોયેવાતિ, ઇદં ઓપપાતિકનામં. ઇદં ચતુબ્બિધમ્પિ નામં એકં નામમેવ હોતિ , તં લોકસઙ્કેતમત્તસિદ્ધં પરમત્થતો અવિજ્જમાનં. અઞ્ઞે પન ‘‘નામં નામ અત્થજોતકો સદ્દો’’તિ વદન્તિ. બલબોજ્ઝઙ્ગમગ્ગઙ્ગાનં વુત્તનયાનુસારેનેવ અત્થો વેદિતબ્બો.

    Yaṃ pana jātassa kumārakassa nāmaggahaṇadivase dakkhiṇeyyānaṃ sakkāraṃ katvā samīpe ṭhitā ñātakā kappetvā pakappetvā ‘‘ayaṃ asuko nāmā’’ti nāmaṃ karonti, idaṃ kittimanāmaṃ. Yā pana purimapaññatti aparapaññattiyaṃ patati, purimavohāro pacchimavohāre patati. Seyyathidaṃ, purimakappepi cando candoyeva nāma, etarahipi candoyeva. Atīte sūriyo, samuddo, pathavī, pabbato pabbatoyeva nāma, etarahipi pabbatoyevāti, idaṃ opapātikanāmaṃ. Idaṃ catubbidhampi nāmaṃ ekaṃ nāmameva hoti , taṃ lokasaṅketamattasiddhaṃ paramatthato avijjamānaṃ. Aññe pana ‘‘nāmaṃ nāma atthajotako saddo’’ti vadanti. Balabojjhaṅgamaggaṅgānaṃ vuttanayānusāreneva attho veditabbo.

    પટિસમ્ભિદાઞાણનિદ્દેસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Paṭisambhidāñāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / પટિસમ્ભિદામગ્ગપાળિ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ૨૫-૨૮. પટિસમ્ભિદાઞાણનિદ્દેસો • 25-28. Paṭisambhidāñāṇaniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact