Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પટિસમ્ભિદામગ્ગ-અટ્ઠકથા • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
૩૬. સમસીસટ્ઠઞાણનિદ્દેસવણ્ણના
36. Samasīsaṭṭhañāṇaniddesavaṇṇanā
૮૭. સમસીસટ્ઠઞાણનિદ્દેસે પઞ્ચક્ખન્ધાતિઆદીહિ દસહિ રાસીહિ સબ્બધમ્મસઙ્ગહો વેદિતબ્બો. ન હિ એકેકસ્સ વસેન આયતનધાતુરાસિવજ્જેહિ સેસેહિ અટ્ઠહિ રાસીહિ વિસું વિસું સબ્બધમ્મો સઙ્ગય્હતીતિ. યસ્મા પન લોકુત્તરધમ્મા હેતુસમુચ્છેદેન સમુચ્છિન્દિતબ્બા ન હોન્તિ, તસ્મા સબ્બધમ્મસદ્દેન સઙ્ગહિતાપિ લોકુત્તરધમ્મા સમુચ્છેદવસેન સમ્ભવતો ઇધ ન ગહેતબ્બા, હેતુસમુચ્છેદેન સમુચ્છિન્દિતબ્બા એવ તેભૂમકધમ્મા ગહેતબ્બા. સમ્મા સમુચ્છિન્દતીતિ યથાયોગં વિક્ખમ્ભનતદઙ્ગસમુચ્છેદપહાનવસેન પરિયુટ્ઠાનં અનુસયઞ્ચ નિરોધેન્તો સમ્મા સમુચ્છિન્દતિ. એવં પુગ્ગલાધિટ્ઠાનાય દેસનાય સમ્મા સમુચ્છેદો નિદ્દિટ્ઠો. નિરોધેતીતિ અનુપ્પાદનિરોધેન નિરોધેતિ. ઇમિના સમુચ્છેદત્થો વુત્તો. ન ઉપટ્ઠાતીતિ એવં નિરોધે કતે સો સો ધમ્મો પુન ન ઉપતિટ્ઠતિ, ન ઉપ્પજ્જતીતિ અત્થો. ઇમિના નિરોધત્થો વુત્તો. એવં અનુપટ્ઠહનધમ્મવસેન અનુપટ્ઠાનભાવો નિદ્દિટ્ઠો. સમન્તિ કામચ્છન્દાદીનં સમિતત્તા સમં. તાનિ પન નેક્ખમ્માદીનિ સત્ત, રૂપારૂપજ્ઝાનાનિ અટ્ઠ, મહાવિપસ્સના અટ્ઠારસ, અરિયમગ્ગા ચત્તારોતિ સત્તતિંસ હોન્તિ.
87. Samasīsaṭṭhañāṇaniddese pañcakkhandhātiādīhi dasahi rāsīhi sabbadhammasaṅgaho veditabbo. Na hi ekekassa vasena āyatanadhāturāsivajjehi sesehi aṭṭhahi rāsīhi visuṃ visuṃ sabbadhammo saṅgayhatīti. Yasmā pana lokuttaradhammā hetusamucchedena samucchinditabbā na honti, tasmā sabbadhammasaddena saṅgahitāpi lokuttaradhammā samucchedavasena sambhavato idha na gahetabbā, hetusamucchedena samucchinditabbā eva tebhūmakadhammā gahetabbā. Sammā samucchindatīti yathāyogaṃ vikkhambhanatadaṅgasamucchedapahānavasena pariyuṭṭhānaṃ anusayañca nirodhento sammā samucchindati. Evaṃ puggalādhiṭṭhānāya desanāya sammā samucchedo niddiṭṭho. Nirodhetīti anuppādanirodhena nirodheti. Iminā samucchedattho vutto. Na upaṭṭhātīti evaṃ nirodhe kate so so dhammo puna na upatiṭṭhati, na uppajjatīti attho. Iminā nirodhattho vutto. Evaṃ anupaṭṭhahanadhammavasena anupaṭṭhānabhāvo niddiṭṭho. Samanti kāmacchandādīnaṃ samitattā samaṃ. Tāni pana nekkhammādīni satta, rūpārūpajjhānāni aṭṭha, mahāvipassanā aṭṭhārasa, ariyamaggā cattāroti sattatiṃsa honti.
તેરસ સીસાનિ સીસભૂતાનં સબ્બેસં સઙ્ગહવસેન વુત્તાનિ. ઇધ પન સદ્ધાદીનિ અટ્ઠેવ સીસાનિ યુજ્જન્તિ. ન હિ અરહતો તણ્હાદીનિ પઞ્ચ સીસાનિ સન્તિ. પલિબોધસીસન્તિ પલિબુન્ધનં પલિબોધો, નિબ્બાનમગ્ગાવરણન્તિ અત્થો. સીસન્તિ પધાનં, અધિકન્તિ અત્થો. પલિબોધોયેવ સીસં, તંસમ્પયુત્તાદિસબ્બપલિબોધેસુ વા સીસન્તિ પલિબોધસીસં. એસ નયો સેસેસુ. વિસેસતો પન વિનિબન્ધનન્તિ ઉન્નતિવસેન સંસારે બન્ધનં. પરામાસોતિ અભિનિવેસો. વિક્ખેપોતિ વિપ્પકિણ્ણતા. કિલેસોતિ કિલિસ્સનં. અધિમોક્ખોતિ અધિમુચ્ચનં. પગ્ગહોતિ ઉસ્સાહનં. ઉપટ્ઠાનન્તિ અપિલાપનં. અવિક્ખેપોતિ અવિપ્પકિણ્ણતા. દસ્સનન્તિ યથાસભાવપટિવેધો. પવત્તન્તિ ઉપાદિન્નક્ખન્ધપવત્તં. ગોચરોતિ આરમ્મણં. ઇમેસુ દ્વાદસસુપિ વારેસુ પધાનટ્ઠો સીસટ્ઠો. વિમોક્ખોતિ વિક્ખમ્ભનતદઙ્ગસમુચ્છેદપટિપ્પસ્સદ્ધિનિસ્સરણવિમુત્તીસુ પઞ્ચસુ નિસ્સરણવિમુત્તિ નિબ્બાનં. સઙ્ખારસીસન્તિ સબ્બસઙ્ખતસઙ્ખારાનં સીસં, કોટિ અવસાનન્તિ અત્થો. એતેન અનુપાદિસેસપરિનિબ્બાનં વુત્તં. સઙ્ખારાભાવમત્તવસેન વા ખન્ધપરિનિબ્બાનમેવ વુત્તં હોતિ. નેક્ખમ્માદિકં સમઞ્ચ સદ્ધાદિકં સીસઞ્ચ, સમસીસં વા અસ્સ અત્થીતિ સમસીસીતિ. અથ વા તેરસન્નં સીસાનં તણ્હાદીનિ પઞ્ચ સીસાનિ સમુદયસચ્ચં, સદ્ધાદીનિ પઞ્ચ મગ્ગસચ્ચં, પવત્તસીસં જીવિતિન્દ્રિયં દુક્ખસચ્ચં, ગોચરસીસઞ્ચ સઙ્ખારસીસઞ્ચ નિરોધસચ્ચન્તિ ઇમેસં ચતુન્નં અરિયસચ્ચાનં એકસ્મિં રોગે વા એકસ્મિં ઇરિયાપથે વા એકસ્મિં સભાગજીવિતિન્દ્રિયે વા અભિસમયો ચ અનુપાદિસેસપરિનિબ્બાનઞ્ચ યસ્સ હોતિ, સો પુબ્બે વુત્તસમાનઞ્ચ ઇમેસઞ્ચ સીસાનં અત્થિતાય સમસીસીતિ વુચ્ચતિ.
Terasa sīsāni sīsabhūtānaṃ sabbesaṃ saṅgahavasena vuttāni. Idha pana saddhādīni aṭṭheva sīsāni yujjanti. Na hi arahato taṇhādīni pañca sīsāni santi. Palibodhasīsanti palibundhanaṃ palibodho, nibbānamaggāvaraṇanti attho. Sīsanti padhānaṃ, adhikanti attho. Palibodhoyeva sīsaṃ, taṃsampayuttādisabbapalibodhesu vā sīsanti palibodhasīsaṃ. Esa nayo sesesu. Visesato pana vinibandhananti unnativasena saṃsāre bandhanaṃ. Parāmāsoti abhiniveso. Vikkhepoti vippakiṇṇatā. Kilesoti kilissanaṃ. Adhimokkhoti adhimuccanaṃ. Paggahoti ussāhanaṃ. Upaṭṭhānanti apilāpanaṃ. Avikkhepoti avippakiṇṇatā. Dassananti yathāsabhāvapaṭivedho. Pavattanti upādinnakkhandhapavattaṃ. Gocaroti ārammaṇaṃ. Imesu dvādasasupi vāresu padhānaṭṭho sīsaṭṭho. Vimokkhoti vikkhambhanatadaṅgasamucchedapaṭippassaddhinissaraṇavimuttīsu pañcasu nissaraṇavimutti nibbānaṃ. Saṅkhārasīsanti sabbasaṅkhatasaṅkhārānaṃ sīsaṃ, koṭi avasānanti attho. Etena anupādisesaparinibbānaṃ vuttaṃ. Saṅkhārābhāvamattavasena vā khandhaparinibbānameva vuttaṃ hoti. Nekkhammādikaṃ samañca saddhādikaṃ sīsañca, samasīsaṃ vā assa atthīti samasīsīti. Atha vā terasannaṃ sīsānaṃ taṇhādīni pañca sīsāni samudayasaccaṃ, saddhādīni pañca maggasaccaṃ, pavattasīsaṃ jīvitindriyaṃ dukkhasaccaṃ, gocarasīsañca saṅkhārasīsañca nirodhasaccanti imesaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ ekasmiṃ roge vā ekasmiṃ iriyāpathe vā ekasmiṃ sabhāgajīvitindriye vā abhisamayo ca anupādisesaparinibbānañca yassa hoti, so pubbe vuttasamānañca imesañca sīsānaṃ atthitāya samasīsīti vuccati.
સમસીસટ્ઠઞાણનિદ્દેસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Samasīsaṭṭhañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / પટિસમ્ભિદામગ્ગપાળિ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ૩૬. સમસીસટ્ઠઞાણનિદ્દેસો • 36. Samasīsaṭṭhañāṇaniddeso