Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi |
૧૫૭. સોણકુટિકણ્ણવત્થુકથા
157. Soṇakuṭikaṇṇavatthukathā
૨૫૭. એતેનાતિ ‘‘કુરરઘરે’’તિ પાઠેન. અસ્સાતિ મહાકચ્ચાનસ્સ. પપાતનામકેતિ યસ્મા મહાતટો એત્થ અત્થિ, તસ્મા પપાતનામકો હોતિ. એતેનાતિ ‘‘પપાતકે પબ્બતે’’તિ પાઠેન. અસ્સાતિ મહાકચ્ચાનસ્સ. કોટિઅગ્ઘનકં પિળન્ધનં કણ્ણે એતસ્સત્થીતિ કુટિકણ્ણોતિ વચનત્થં દસ્સેન્તો આહ ‘‘કોટિઅગ્ઘનકં પના’’તિઆદિ. પિળન્ધતિ અનેનાતિ પિળન્ધનં, અલઙ્કારો . દન્તજો ચતુત્થક્ખરો. ‘‘પસાદજનક’’ન્તિ ઇમિના પસાદં જનેતીતિ પાસાદિકોતિ વચનત્થં દસ્સેતિ. પસાદનીયન્તિ પસાદિતબ્બં, પસાદિતું અરહન્તિ અત્થો. અત્થવચનન્તિ અત્થો વુચ્ચતિ અનેનાતિ અત્થવચનં. પાળિયં ઇદાનિ પોત્થકેસુ ‘‘પસાદનીય’’ન્તિ પાઠો નત્થિ. ‘‘પાસાદિક’’ન્તિપદસ્સ પુબ્બે ‘‘દસ્સનીય’’ન્તિ પાઠોયેવ અત્થિ. ઉત્તમદમથસમથન્તિએત્થ દમથસદ્દસ્સ ઞાણત્થઞ્ચ ઇન્દ્રિયસંવરત્થઞ્ચ સમથસદ્દસ્સ સમાધત્થઞ્ચ ચિત્તૂપસમત્થઞ્ચ દસ્સેન્તો આહ ‘‘ઉત્તમં દમથઞ્ચા’’તિઆદિ. ચસદ્દેન દ્વન્દવાક્યં દસ્સેતિ. વિસૂકાયિકવિપ્ફન્દિતાનન્તિ વિસૂકાય પટિપક્ખાય પવત્તાનં દિટ્ઠિચિત્તસઙ્ખાતાનં વિવિધચલનાનં. ‘‘વીરિયિન્દ્રિય’’ન્તિ ઇમિના યતિન્દ્રિયન્તિ એત્થ યતસદ્દો વીરિયવાચકોતિ દસ્સેતિ. નાગન્તિ એત્થ નત્થિ આગુ પાપમેતસ્સાતિ નાગોતિ વચનત્થં દસ્સેન્તો આહ ‘‘આગુવિરહિત’’ન્તિ કિં દિવસતો પટ્ઠાયાતિ આહ ‘‘મમ પબ્બજ્જાદિવસતો પટ્ઠાયા’’તિ. કણ્હા મત્તિકા ઉત્તરિ એત્થાતિ કણ્હુત્તરાતિ અત્થં દસ્સેન્તો આહ ‘‘કણ્હમત્તિકુત્તરા’’તિ. ‘‘ઉપરી’’તિ ઇમિના ઉત્તરસદ્દસ્સ અત્થં દસ્સેતિ. ‘‘ગુન્નં ખુરેહી’’તિ ઇમિના ગુન્નં ખુરકણ્ટકસદિસત્તા ગોકણ્ટકા નામાતિ દસ્સેતિ. તે ગોકણ્ટકે રક્ખિતુન્તિ સમ્બન્ધો. એવં ખરા ભૂમિ હોતીતિ યોજના. એતેહીતિ એરગૂઆદીહિ ચતૂહિ તિણેહિ. તન્તિ એરગૂતિણં. તેનાતિ મોરગૂતિણેન. જન્તુસ્સ વણ્ણોતિ સમ્બન્ધો. સેનાસનં પઞ્ઞપેસીતિ એત્થ કિં નામ સેનાસનં પઞ્ઞપેસીતિ આહ ‘‘ભિસિં વા કટસારકં વા પઞ્ઞપેસી’’તિ. પઞ્ઞપેત્વા ચ પન સોણસ્સ આરોચેસિ. કિં આરોચેસીતિ આહ ‘‘આવુસો’’તિઆદિ. સત્થા વસિતુકામોતિ સમ્બન્ધો.
257.Etenāti ‘‘kuraraghare’’ti pāṭhena. Assāti mahākaccānassa. Papātanāmaketi yasmā mahātaṭo ettha atthi, tasmā papātanāmako hoti. Etenāti ‘‘papātake pabbate’’ti pāṭhena. Assāti mahākaccānassa. Koṭiagghanakaṃ piḷandhanaṃ kaṇṇe etassatthīti kuṭikaṇṇoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘koṭiagghanakaṃ panā’’tiādi. Piḷandhati anenāti piḷandhanaṃ, alaṅkāro . Dantajo catutthakkharo. ‘‘Pasādajanaka’’nti iminā pasādaṃ janetīti pāsādikoti vacanatthaṃ dasseti. Pasādanīyanti pasāditabbaṃ, pasādituṃ arahanti attho. Atthavacananti attho vuccati anenāti atthavacanaṃ. Pāḷiyaṃ idāni potthakesu ‘‘pasādanīya’’nti pāṭho natthi. ‘‘Pāsādika’’ntipadassa pubbe ‘‘dassanīya’’nti pāṭhoyeva atthi. Uttamadamathasamathantiettha damathasaddassa ñāṇatthañca indriyasaṃvaratthañca samathasaddassa samādhatthañca cittūpasamatthañca dassento āha ‘‘uttamaṃ damathañcā’’tiādi. Casaddena dvandavākyaṃ dasseti. Visūkāyikavipphanditānanti visūkāya paṭipakkhāya pavattānaṃ diṭṭhicittasaṅkhātānaṃ vividhacalanānaṃ. ‘‘Vīriyindriya’’nti iminā yatindriyanti ettha yatasaddo vīriyavācakoti dasseti. Nāganti ettha natthi āgu pāpametassāti nāgoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘āguvirahita’’nti kiṃ divasato paṭṭhāyāti āha ‘‘mama pabbajjādivasato paṭṭhāyā’’ti. Kaṇhā mattikā uttari etthāti kaṇhuttarāti atthaṃ dassento āha ‘‘kaṇhamattikuttarā’’ti. ‘‘Uparī’’ti iminā uttarasaddassa atthaṃ dasseti. ‘‘Gunnaṃ khurehī’’ti iminā gunnaṃ khurakaṇṭakasadisattā gokaṇṭakā nāmāti dasseti. Te gokaṇṭake rakkhitunti sambandho. Evaṃ kharā bhūmi hotīti yojanā. Etehīti eragūādīhi catūhi tiṇehi. Tanti eragūtiṇaṃ. Tenāti moragūtiṇena. Jantussa vaṇṇoti sambandho. Senāsanaṃ paññapesīti ettha kiṃ nāma senāsanaṃ paññapesīti āha ‘‘bhisiṃ vā kaṭasārakaṃ vā paññapesī’’ti. Paññapetvā ca pana soṇassa ārocesi. Kiṃ ārocesīti āha ‘‘āvuso’’tiādi. Satthā vasitukāmoti sambandho.
૨૫૮. ‘‘તસ્સ સોણસ્સા’’તિ ઇમિના પટિભાતુ તન્તિ એત્થ ‘‘ત’’ન્તિપદં સામ્યત્થે ઉપયોગવચનન્તિ દસ્સેતિ. તન્તિ તવ. અટ્ઠકવગ્ગિકાનીતિ અટ્ઠપમાણો, અટ્ઠસમૂહો વા વગ્ગો એતેસન્તિ અટ્ઠકવગ્ગિકાનિ. કામસુત્તાદીનિ (સુ॰ નિ॰ ૭૭૨ આદયો) સોળસ સુત્તાનિ. યોતિ પુગ્ગલો, સમન્નાગતોતિ સમ્બન્ધો. અરિયોપીતિ પિસદ્દો ન કેવલં સુચિસમન્નાગતોયેવ પાપે ન રમતિ, અથ ખો અરિયોપીતિ દસ્સેતિ. ‘‘પટિભાતુ ત’’ન્તિ પાઠતો યાવ ‘‘સુચીતિ વુત્ત’’ન્તિ પાઠા કેસુચિયેવ અટ્ઠકથાપોત્થકેસુ અત્થિ. અયં ખ્વસ્સાતિ એત્થ અસ્સસદ્દો આખ્યાતોતિ આહ ‘‘ભવેય્યા’’તિ. પરિદસ્સેસીતિ પઞ્ચ વરાનિ પરિચ્છિન્દિત્વા દસ્સેસિ. યં વચનં મે ઉપજ્ઝાયો જાનાપેતિ, તસ્સ વચનસ્સ અયં કાલો ભવેય્યાતિ યોજના.
258. ‘‘Tassa soṇassā’’ti iminā paṭibhātu tanti ettha ‘‘ta’’ntipadaṃ sāmyatthe upayogavacananti dasseti. Tanti tava. Aṭṭhakavaggikānīti aṭṭhapamāṇo, aṭṭhasamūho vā vaggo etesanti aṭṭhakavaggikāni. Kāmasuttādīni (su. ni. 772 ādayo) soḷasa suttāni. Yoti puggalo, samannāgatoti sambandho. Ariyopīti pisaddo na kevalaṃ sucisamannāgatoyeva pāpe na ramati, atha kho ariyopīti dasseti. ‘‘Paṭibhātu ta’’nti pāṭhato yāva ‘‘sucīti vutta’’nti pāṭhā kesuciyeva aṭṭhakathāpotthakesu atthi. Ayaṃ khvassāti ettha assasaddo ākhyātoti āha ‘‘bhaveyyā’’ti. Paridassesīti pañca varāni paricchinditvā dassesi. Yaṃ vacanaṃ me upajjhāyo jānāpeti, tassa vacanassa ayaṃ kālo bhaveyyāti yojanā.
૨૫૯. વિનયધરપઞ્ચમેનાતિ એત્થ ઉપજ્ઝાયપઞ્ચમેનાતિ અત્થં પટિક્ખિપન્તો આહ ‘‘અનુસ્સાવનાચરિયપઞ્ચમેના’’તિ. ઉપાહનકોસકોતિ ઉપાહનાય પક્ખિપનોકાસો કોસકો. એળકચમ્મઅજચમ્મેસુ અકપ્પિયં નામ નત્થિ. મિગચમ્મે પન કિઞ્ચિ વટ્ટતિ, ન કિઞ્ચિ વટ્ટતિ . તં વિભજિત્વા દસ્સેન્તો આહ ‘‘મિગચમ્મે’’તિઆદિ. એતેસંયેવાતિ એણિમિગાદીનં છન્નમેવ. અઞ્ઞેસં પનાતિ છહિ મિગેહિ અવસેસાનં પન. તેસં ચમ્મં ન વટ્ટતીતિ સમ્બન્ધો.
259.Vinayadharapañcamenāti ettha upajjhāyapañcamenāti atthaṃ paṭikkhipanto āha ‘‘anussāvanācariyapañcamenā’’ti. Upāhanakosakoti upāhanāya pakkhipanokāso kosako. Eḷakacammaajacammesu akappiyaṃ nāma natthi. Migacamme pana kiñci vaṭṭati, na kiñci vaṭṭati . Taṃ vibhajitvā dassento āha ‘‘migacamme’’tiādi. Etesaṃyevāti eṇimigādīnaṃ channameva. Aññesaṃ panāti chahi migehi avasesānaṃ pana. Tesaṃ cammaṃ na vaṭṭatīti sambandho.
ગાથાયં મક્કટો ચ કાળસીહો ચ સરભો ચ કદલિમિગો ચ કેચિ યે વાળમિગા અત્થિ, તે ચાતિ યોજના. તેસન્તિ મક્કટાદીનં.
Gāthāyaṃ makkaṭo ca kāḷasīho ca sarabho ca kadalimigo ca keci ye vāḷamigā atthi, te cāti yojanā. Tesanti makkaṭādīnaṃ.
તત્થાતિ ગાથાય, મક્કટાદીસુ વા. ‘‘સીહબ્યગ્ઘઅચ્છતરચ્છા’’તિ ઇમિના વાળમિગાનં સરૂપં દસ્સેતિ. એત્તકાયેવ વાળમિગાતિ આહ ‘‘ન કેવલ’’ન્તિઆદિ. એતેસંયેવાતિ સીહબ્યગ્ઘઅચ્છતરચ્છાનમેવ. ન ચમ્મં ન વટ્ટતીતિ સમ્બન્ધો. યેસન્તિ છન્નં એણિમિગાદીનં. તેતિ છ એણિમિગાદિકે. હિ સચ્ચં સબ્બેસં એતેસં વાળમિગાનં ચમ્મં ન વટ્ટતીતિ યોજના. આહરિત્વા વા ન દિન્નન્તિ આહરિત્વા વા હત્થે વા પાદમૂલે વા ઠપેત્વા ન દિન્નં. ‘‘ગણનં ન ઉપેતી’’તિ ઇમિના ગણનં ઉપગચ્છતીતિ ગણનૂપગન્તિ અત્થં દસ્સેતિ. અધિટ્ઠિતઞ્ચાતિ અધિટ્ઠિતં પન. યદાતિ યસ્મિં કાલે. તતોતિ કાલતો.
Tatthāti gāthāya, makkaṭādīsu vā. ‘‘Sīhabyagghaacchataracchā’’ti iminā vāḷamigānaṃ sarūpaṃ dasseti. Ettakāyeva vāḷamigāti āha ‘‘na kevala’’ntiādi. Etesaṃyevāti sīhabyagghaacchataracchānameva. Na cammaṃ na vaṭṭatīti sambandho. Yesanti channaṃ eṇimigādīnaṃ. Teti cha eṇimigādike. Hi saccaṃ sabbesaṃ etesaṃ vāḷamigānaṃ cammaṃ na vaṭṭatīti yojanā. Āharitvā vā na dinnanti āharitvā vā hatthe vā pādamūle vā ṭhapetvā na dinnaṃ. ‘‘Gaṇanaṃ na upetī’’ti iminā gaṇanaṃ upagacchatīti gaṇanūpaganti atthaṃ dasseti. Adhiṭṭhitañcāti adhiṭṭhitaṃ pana. Yadāti yasmiṃ kāle. Tatoti kālato.
ઇતિ ચમ્મક્ખન્ધકવણ્ણનાય યોજના સમત્તા.
Iti cammakkhandhakavaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi
૧૫૭. સોણકુટિકણ્ણવત્થુ • 157. Soṇakuṭikaṇṇavatthu
૧૫૮. મહાકચ્ચાનસ્સ પઞ્ચવરપરિદસ્સના • 158. Mahākaccānassa pañcavaraparidassanā
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / સબ્બચમ્મપટિક્ખેપાદિકથા • Sabbacammapaṭikkhepādikathā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / સોણકુટિકણ્ણવત્થુકથાવણ્ણના • Soṇakuṭikaṇṇavatthukathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / સબ્બચમ્મપટિક્ખેપાદિકથાવણ્ણના • Sabbacammapaṭikkhepādikathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / ગિહિવિકતાનુઞ્ઞાતાદિકથાવણ્ણના • Gihivikatānuññātādikathāvaṇṇanā