| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / કઙ્ખાવિતરણી-અભિનવ-ટીકા • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
સઙ્ઘાદિસેસકણ્ડં
Saṅghādisesakaṇḍaṃ
પિયવચનેન આલપનન્તિ પિયાયિતબ્બવચનેનાલપનં, સાધૂનં સમાલપનન્તિ વુત્તં હોતિ. સાધવો હિ પરે ‘‘ભોન્તો’’તિ વા ‘‘દેવાનંપિયા’’તિ વા ‘‘ભદ્રભવ’’ન્તિ વા ‘‘આયસ્મન્તો’’તિ વા સમાલપન્તિ.
Piyavacanenaālapananti piyāyitabbavacanenālapanaṃ, sādhūnaṃ samālapananti vuttaṃ hoti. Sādhavo hi pare ‘‘bhonto’’ti vā ‘‘devānaṃpiyā’’ti vā ‘‘bhadrabhava’’nti vā ‘‘āyasmanto’’ti vā samālapanti.
૧. સુક્કવિસ્સટ્ઠિસિક્ખાપદવણ્ણના
1. Sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā
સં-સદ્દો વિજ્જમાનત્થોતિ આહ ‘‘સંવિજ્જતી’’તિ. ચેતનાતિ વીતિક્કમવસપ્પવત્તા પુબ્બભાગચેતના, મોચનસ્સાદચેતનાતિ અત્થો. અસ્સાતિ સુક્કવિસ્સટ્ઠિયા. અઞ્ઞપદત્થસમાસેનેવ સુક્કવિસ્સટ્ઠિયા વુત્તત્તા ઇક-સદ્દસ્સ વિસું અત્થો નત્થીતિ આહ ‘‘સઞ્ચેતનાવ સઞ્ચેતનિકા’’તિ. ઇદાનિ ઇક-સદ્દોવ અત્થિઅત્થં પકાસેતીતિ દસ્સેન્તો ‘‘સઞ્ચેતના વા’’તિઆદિમાહ. સંવિજ્જમાના ચેતના સઞ્ચેતના. સુક્કસ્સાતિ સમ્ભવસ્સ. વિસટ્ઠીતિ વિસ્સગ્ગો.
Saṃ-saddo vijjamānatthoti āha ‘‘saṃvijjatī’’ti. Cetanāti vītikkamavasappavattā pubbabhāgacetanā, mocanassādacetanāti attho. Assāti sukkavissaṭṭhiyā. Aññapadatthasamāseneva sukkavissaṭṭhiyā vuttattā ika-saddassa visuṃ attho natthīti āha ‘‘sañcetanāva sañcetanikā’’ti. Idāni ika-saddova atthiatthaṃ pakāsetīti dassento ‘‘sañcetanā vā’’tiādimāha. Saṃvijjamānā cetanā sañcetanā. Sukkassāti sambhavassa. Visaṭṭhīti vissaggo.
ઇદાનિ તં યસ્મિં કાલે મોચેતિ, યેનાધિપ્પાયેન મોચેતિ, યેન ચોપાયેન મોચેતિ, યઞ્ચ તસ્સ અધિપ્પાયસ્સ વત્થુ, તં સબ્બં સઙ્ખેપતો વિભાવેત્વા સરૂપતો તં વિસટ્ઠિં દસ્સેતું ‘‘રાગૂપત્થમ્ભાદીસૂ’’તિઆદિમાહ. તત્થ રાગસ્સ બલવભાવો, રાગેન વા અઙ્ગજાતસ્સૂપત્થમ્ભો થદ્ધભાવો રાગૂપત્થમ્ભો, સો આદિ યેસં તે રાગૂપત્થમ્ભાદયો, તેસુ રાગૂપત્થમ્ભાદીસુ. આદિસદ્દેન (પારા॰ ૨૩૮) વચ્ચૂપત્થમ્ભપસ્સાવૂપત્થમ્ભવાતૂપત્થમ્ભઉચ્ચાલિઙ્ગપાણકદટ્ઠૂપત્થમ્ભાનં ગહણં. કમ્મઞ્ઞતં પત્તેતિ મોચનકમ્મક્ખમતાય કમ્મનિયતં પત્તે, અજ્ઝત્તરૂપાદીસુ ઉપક્કમારહભાવં પત્તેતિ અત્થો. અરોગસ્સ ભાવો આરોગ્યં, તં આદિ યેસં તે આરોગ્યાદયો, તેસુ આરોગ્યાદીસુ. આદિસદ્દેન સુખભેસજ્જદાનપુઞ્ઞયઞ્ઞસગ્ગબીજવીમંસદવાનં ગહણં. અજ્ઝત્તરૂપં અજ્ઝત્તં ઉપાદિન્નરૂપં, તં આદિ યેસં તે અજ્ઝત્તરૂપાદયો, તેસુ. આદિસદ્દેન બહિદ્ધારૂપઅજ્ઝત્તબહિદ્ધારૂપઆકાસેકટિકમ્પનાનં ગહણં. મોચને અસ્સાદો સુખવેદના મોચનસ્સાદો, મોચનત્થં પુબ્બભાગે પવત્તરાગો, સમ્પયુત્તઅસ્સાદસીસેન ચેત્થ રાગો વુત્તો, તેન સમ્પયુત્તા ચેતના મોચનસ્સાદચેતના, તાય . ઇમિના મુચ્ચનસ્સાદો (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૨૪૦) મુત્તસ્સાદો મેથુનસ્સાદો ફસ્સસ્સાદો કણ્ડુવનસ્સાદો દસ્સનસ્સાદો નિસજ્જસ્સાદો વાચસ્સાદો ગેહસિતપેમં વનભઙ્ગિયન્તિ ઇમેહિ સમ્પયુત્તા ચેતનાયો પટિક્ખિપતિ, તાહિ નિમિત્તે ઉપક્કમન્તસ્સ મુત્તેપિ અનાપત્તિ. ‘‘નિમિત્તે ઉપક્કમન્તસ્સા’’તિ ઇમિના પન ઊરુમદ્દાપનાદીનિ પટિક્ખિપતિ. તેન હિ સતિપિ મોચનસ્સાદે નિમિત્તે ઉપક્કમાભાવતો મુત્તેપિ અનાપત્તિ. વુત્તઞ્હેતં સમન્તપાસાદિકાયં ‘‘સા ચ ખો નિમિત્તે ઉપક્કમન્તસ્સેવ, હત્થપરિકમ્મપાદપરિકમ્મગત્તપરિકમ્મકરણેન સચેપિ અસુચિ મુચ્ચતિ, અનાપત્તી’’તિ.
Idāni taṃ yasmiṃ kāle moceti, yenādhippāyena moceti, yena copāyena moceti, yañca tassa adhippāyassa vatthu, taṃ sabbaṃ saṅkhepato vibhāvetvā sarūpato taṃ visaṭṭhiṃ dassetuṃ ‘‘rāgūpatthambhādīsū’’tiādimāha. Tattha rāgassa balavabhāvo, rāgena vā aṅgajātassūpatthambho thaddhabhāvo rāgūpatthambho, so ādi yesaṃ te rāgūpatthambhādayo, tesu rāgūpatthambhādīsu. Ādisaddena (pārā. 238) vaccūpatthambhapassāvūpatthambhavātūpatthambhauccāliṅgapāṇakadaṭṭhūpatthambhānaṃ gahaṇaṃ. Kammaññataṃ patteti mocanakammakkhamatāya kammaniyataṃ patte, ajjhattarūpādīsu upakkamārahabhāvaṃ patteti attho. Arogassa bhāvo ārogyaṃ, taṃ ādi yesaṃ te ārogyādayo, tesu ārogyādīsu. Ādisaddena sukhabhesajjadānapuññayaññasaggabījavīmaṃsadavānaṃ gahaṇaṃ. Ajjhattarūpaṃ ajjhattaṃ upādinnarūpaṃ, taṃ ādi yesaṃ te ajjhattarūpādayo, tesu. Ādisaddena bahiddhārūpaajjhattabahiddhārūpaākāsekaṭikampanānaṃ gahaṇaṃ. Mocane assādo sukhavedanā mocanassādo, mocanatthaṃ pubbabhāge pavattarāgo, sampayuttaassādasīsena cettha rāgo vutto, tena sampayuttā cetanā mocanassādacetanā, tāya . Iminā muccanassādo (pārā. aṭṭha. 2.240) muttassādo methunassādo phassassādo kaṇḍuvanassādo dassanassādo nisajjassādo vācassādo gehasitapemaṃ vanabhaṅgiyanti imehi sampayuttā cetanāyo paṭikkhipati, tāhi nimitte upakkamantassa muttepi anāpatti. ‘‘Nimitte upakkamantassā’’ti iminā pana ūrumaddāpanādīni paṭikkhipati. Tena hi satipi mocanassāde nimitte upakkamābhāvato muttepi anāpatti. Vuttañhetaṃ samantapāsādikāyaṃ ‘‘sā ca kho nimitte upakkamantasseva, hatthaparikammapādaparikammagattaparikammakaraṇena sacepi asuci muccati, anāpattī’’ti.
આસયધાતુનાનાત્તતોતિ પિત્તસેમ્હપુબ્બલોહિતાસયાનઞ્ચેવ પથવીધાતુઆદીનઞ્ચ ચતુન્નં ધાતૂનં, રસસોણિતાદીનં વા સત્તન્નં ધાતૂનં નાનાત્તતો. ઠાના ચાવનાતિ સુક્કસ્સ યં ઠાનં, તતો ચુતિ. સુક્કસ્સ હિ વત્થિસીસં કટિ કાયોતિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૨૩૭) તિધા ઠાનં પકપ્પેન્તિ. એકો કિરાચરિયો ‘‘વત્થિસીસં સુક્કસ્સ ઠાન’’ન્તિ આહ, એકો ‘‘કટી’’તિ, એકો ‘‘સકલો કાયો’’તિ. તેસુ તતિયસ્સ ભાસિતં સુભાસિતં. કેસલોમનખદન્તાનઞ્હિ મંસવિનિમુત્તટ્ઠાનં, ઉચ્ચારપસ્સાવખેળસિઙ્ઘાણિકા, થદ્ધસુક્ખચમ્માનિ ચ વજ્જેત્વા અવસેસો છવિમંસલોહિતાનુગતો સબ્બોપિ કાયો કાયપ્પસાદભાવજીવિતિન્દ્રિયાબદ્ધપિત્તાનં, સમ્ભવસ્સ ચ ઠાનમેવ. તથા હિ રાગપરિયુટ્ઠાનેનાભિભૂતાનં હત્થીનં ઉભોહિ કણ્ણચૂળિકાહિ સમ્ભવો નિક્ખમતિ.
Āsayadhātunānāttatoti pittasemhapubbalohitāsayānañceva pathavīdhātuādīnañca catunnaṃ dhātūnaṃ, rasasoṇitādīnaṃ vā sattannaṃ dhātūnaṃ nānāttato. Ṭhānā cāvanāti sukkassa yaṃ ṭhānaṃ, tato cuti. Sukkassa hi vatthisīsaṃ kaṭi kāyoti (pārā. aṭṭha. 2.237) tidhā ṭhānaṃ pakappenti. Eko kirācariyo ‘‘vatthisīsaṃ sukkassa ṭhāna’’nti āha, eko ‘‘kaṭī’’ti, eko ‘‘sakalo kāyo’’ti. Tesu tatiyassa bhāsitaṃ subhāsitaṃ. Kesalomanakhadantānañhi maṃsavinimuttaṭṭhānaṃ, uccārapassāvakheḷasiṅghāṇikā, thaddhasukkhacammāni ca vajjetvā avaseso chavimaṃsalohitānugato sabbopi kāyo kāyappasādabhāvajīvitindriyābaddhapittānaṃ, sambhavassa ca ṭhānameva. Tathā hi rāgapariyuṭṭhānenābhibhūtānaṃ hatthīnaṃ ubhohi kaṇṇacūḷikāhi sambhavo nikkhamati.
એત્થ ચ ‘‘રાગૂપત્થમ્ભાદીસૂ’’તિઆદિના (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૨૩૭) કાલો દસ્સિતો. રાગૂપત્થમ્ભાદિકાલેસુ હિ અઙ્ગજાતં કમ્મનિયં હોતિ. યસ્સ કમ્મનિયત્તે સતિ મોચેતિ, ઇતો પરં અઞ્ઞો કાલો નત્થિ. ન હિ વિના રાગૂપત્થમ્ભાદીહિ પુબ્બણ્હાદયો કાલભેદા મોચને નિમિત્તં હોન્તિ. ‘‘આરોગ્યાદીસૂ’’તિઆદિના પન અધિપ્પાયો દસ્સિતો. એવરૂપેન હિ અધિપ્પાયભેદેન મોચેતિ, ન અઞ્ઞથા. ‘‘અજ્ઝત્તરૂપાદીસૂ’’તિઆદિના ઉપાયો દસ્સિતો. અજ્ઝત્તરૂપે વા હિ મોચેય્ય, બહિદ્ધારૂપે વા, ઉભયત્થ વા, આકાસે વા કટિં કમ્પેન્તો, ઇતો પરં અઞ્ઞો ઉપાયો નત્થિ. નીલાદિવસેના’’તિઆદીહિ પન દસહિ નવમસ્સ અધિપ્પાયસ્સ વત્થુ દસ્સિતં. વીમંસન્તો હિ નીલાદીસુ અઞ્ઞતરવસેન વીમંસતિ, ન તેહિ વિનિમુત્તન્તિ. ‘‘ઠાના ચાવના’’તિ ઇમિના પન અત્થતો વિસ્સટ્ઠિ દસ્સિતા . યથાહ ‘‘વિસ્સટ્ઠીતિ ઠાનતો ચાવના વુચ્ચતી’’તિ (પારા॰ ૨૩૭). સા ચાયં તસ્સ સુક્કસ્સ ઠાના ચાવના રાગવસેન. વુત્તઞ્હેતં કથાવત્થુઅટ્ઠકથાયં ‘‘સુક્કવિસ્સટ્ઠિ નામ રાગસમુટ્ઠાના હોતી’’તિ (કથા॰ અટ્ઠ॰ ૩૦૭). અઞ્ઞત્ર સુપિનન્તાતિ સુપિનો એવ સુપિનન્તો, તં ઠપેત્વાતિ વુત્તં હોતિ. તેનાહ ‘‘યા સુપિને’’તિઆદિ. સઙ્ઘાદિસેસોતિ ઇમસ્સ આપત્તિનિકાયસ્સ નામં. તેનાહ ‘‘યા અઞ્ઞત્ર સુપિનન્તા’’તિઆદિ. આપત્તિનિકાયોતિ આપત્તિસમૂહો. કિઞ્ચાપિ અયં એકાવ આપત્તિ, રુળ્હિસદ્દેન, પન અવયવે સમૂહવોહારેન વા ‘‘નિકાયો’’તિ વુત્તો ‘‘એકો વેદનાક્ખન્ધો, એકો વિઞ્ઞાણક્ખન્ધો’’તિઆદીસુ વિય.
Ettha ca ‘‘rāgūpatthambhādīsū’’tiādinā (pārā. aṭṭha. 2.237) kālo dassito. Rāgūpatthambhādikālesu hi aṅgajātaṃ kammaniyaṃ hoti. Yassa kammaniyatte sati moceti, ito paraṃ añño kālo natthi. Na hi vinā rāgūpatthambhādīhi pubbaṇhādayo kālabhedā mocane nimittaṃ honti. ‘‘Ārogyādīsū’’tiādinā pana adhippāyo dassito. Evarūpena hi adhippāyabhedena moceti, na aññathā. ‘‘Ajjhattarūpādīsū’’tiādinā upāyo dassito. Ajjhattarūpe vā hi moceyya, bahiddhārūpe vā, ubhayattha vā, ākāse vā kaṭiṃ kampento, ito paraṃ añño upāyo natthi. Nīlādivasenā’’tiādīhi pana dasahi navamassa adhippāyassa vatthu dassitaṃ. Vīmaṃsanto hi nīlādīsu aññataravasena vīmaṃsati, na tehi vinimuttanti. ‘‘Ṭhānā cāvanā’’ti iminā pana atthato vissaṭṭhi dassitā . Yathāha ‘‘vissaṭṭhīti ṭhānato cāvanā vuccatī’’ti (pārā. 237). Sā cāyaṃ tassa sukkassa ṭhānā cāvanā rāgavasena. Vuttañhetaṃ kathāvatthuaṭṭhakathāyaṃ ‘‘sukkavissaṭṭhi nāma rāgasamuṭṭhānā hotī’’ti (kathā. aṭṭha. 307). Aññatra supinantāti supino eva supinanto, taṃ ṭhapetvāti vuttaṃ hoti. Tenāha ‘‘yā supine’’tiādi. Saṅghādisesoti imassa āpattinikāyassa nāmaṃ. Tenāha ‘‘yā aññatra supinantā’’tiādi. Āpattinikāyoti āpattisamūho. Kiñcāpi ayaṃ ekāva āpatti, ruḷhisaddena, pana avayave samūhavohārena vā ‘‘nikāyo’’ti vutto ‘‘eko vedanākkhandho, eko viññāṇakkhandho’’tiādīsu viya.
અસ્સાતિ (સારત્થ॰ ટી॰ ૨.૧૬ સંઘાદિસેસકણ્ડ) આપત્તિનિકાયસ્સ. નનુ ચ અયુત્તોયં નિદ્દેસો ‘‘સઙ્ઘો આદિમ્હિ ચેવ સેસે ચ ઇચ્છિતબ્બો અસ્સા’’તિ. ન હિ આપત્તિનિકાયસ્સ આદિમ્હિ ચેવ સેસે ચ સઙ્ઘો ઇચ્છિતો, કિઞ્ચરહિ વુટ્ઠાનસ્સાતિ ઇમં ચોદનં મનસિ નિધાય યથા ન વિરુજ્ઝતિ, તથા અધિપ્પાયં વિવરિતું ‘‘કિં વુત્તં હોતી’’તિઆદિમાહ. આપત્તિતો વુટ્ઠાનસ્સ આદિમ્હિ ચેવ સેસે ચ ઇચ્છિતો સઙ્ઘો આપત્તિયાવ ઇચ્છિતો નામ હોતીતિ અયમેત્થ અધિપ્પાયો. આપત્તિવુટ્ઠાનન્તિ આપત્તિતો વુટ્ઠાનં, અનાપત્તિકભાવૂપગમનન્તિ અત્થો.
Assāti (sārattha. ṭī. 2.16 saṃghādisesakaṇḍa) āpattinikāyassa. Nanu ca ayuttoyaṃ niddeso ‘‘saṅgho ādimhi ceva sese ca icchitabbo assā’’ti. Na hi āpattinikāyassa ādimhi ceva sese ca saṅgho icchito, kiñcarahi vuṭṭhānassāti imaṃ codanaṃ manasi nidhāya yathā na virujjhati, tathā adhippāyaṃ vivarituṃ ‘‘kiṃ vuttaṃ hotī’’tiādimāha. Āpattito vuṭṭhānassa ādimhi ceva sese ca icchito saṅgho āpattiyāva icchito nāma hotīti ayamettha adhippāyo. Āpattivuṭṭhānanti āpattito vuṭṭhānaṃ, anāpattikabhāvūpagamananti attho.
દકસોતન્તિ પસ્સાવમગ્ગં, અઙ્ગજાતપ્પદેસન્તિ વુત્તં હોતિ. યદિ એવં અથ કસ્મા અટ્ઠકથાયં ‘‘દકસોતં ઓતિણ્ણમત્તે’’તિ વુત્તન્તિ આહ ‘‘ઠાનતો પન ચુત’’ન્તિઆદિ. અવસ્સમેવ દકસોતં ઓતરતિ અધિવાસેત્વા અન્તરા નિવારેતું અસક્કુણેય્યત્તા. દકસોતોરોહનતો (સારત્થ॰ ટી॰ ૨.૨૩૬-૨૩૭) પટ્ઠાય પન ઉપાદિન્નતો વિનિમુત્તત્તા સમ્ભવરૂપં ઉતુસમુટ્ઠાનમેવ અવસિસ્સતિ, સેસં તિસમુટ્ઠાનં નત્થીતિ વેદિતબ્બં. તસ્માતિ યસ્મા ઠાનતો ચુતં દકસોતં ઓતરતિ, તસ્મા.
Dakasotanti passāvamaggaṃ, aṅgajātappadesanti vuttaṃ hoti. Yadi evaṃ atha kasmā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘dakasotaṃ otiṇṇamatte’’ti vuttanti āha ‘‘ṭhānato pana cuta’’ntiādi. Avassameva dakasotaṃ otarati adhivāsetvā antarā nivāretuṃ asakkuṇeyyattā. Dakasotorohanato (sārattha. ṭī. 2.236-237) paṭṭhāya pana upādinnato vinimuttattā sambhavarūpaṃ utusamuṭṭhānameva avasissati, sesaṃ tisamuṭṭhānaṃ natthīti veditabbaṃ. Tasmāti yasmā ṭhānato cutaṃ dakasotaṃ otarati, tasmā.
અમોચનાધિપ્પાયસ્સાતિ ભેસજ્જેન નિમિત્તં આલિમ્પન્તસ્સ ઉચ્ચારાદીનિ વા કરોન્તસ્સ. સુપિનં પસ્સન્તસ્સાતિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૨૩૭) ધાતુક્ખોભતો વા અનુભૂતપુબ્બતો વા દેવતોપસંહારતો વા પુબ્બનિમિત્તતો વાતિ ઇમેહિ ચતૂહિ કારણેહિ સુપિનં પસ્સન્તસ્સ. કિં પનેતં પસ્સન્તો સુત્તો પસ્સતિ, પટિબુદ્ધો, ઉદાહુ નેવ સુત્તો, ન પટિબુદ્ધોતિ? કિઞ્ચેત્થ – યદિ તાવ સુત્તો પસ્સતિ, અભિધમ્મવિરોધો આપજ્જતિ. ભવઙ્ગચિત્તેન હિ સુપતિ, તં રૂપનિમિત્તાદિઆરમ્મણં વા રાગાદિસમ્પયુત્તં વા ન હોતિ. સુપિનં પસ્સન્તસ્સ ચ ઈદિસાનિ ચિત્તાનિ ઉપ્પજ્જન્તિ. અથ પટિબુદ્ધો પસ્સતિ, વિનયવિરોધો આપજ્જતિ. યઞ્હિ પટિબુદ્ધો પસ્સતિ, તં સબ્બોહારિકચિત્તેન પસ્સતિ. સબ્બોહારિકચિત્તેન ચ કતે વીતિક્કમે અનાપત્તિ નામ નત્થિ. સુપિનં પસ્સન્તેન પન કતેપિ વીતિક્કમે એકન્તં અનાપત્તિ એવ. અથ નેવ સુત્તો ન પટિબુદ્ધો પસ્સતિ, કો નામ પસ્સતિ, એવઞ્ચ સતિ સુપિનસ્સ અભાવોવ આપજ્જતીતિ? ન અભાવો, કસ્મા? યસ્મા કપિમિદ્ધપરેતો પસ્સતિ. વુત્તઞ્હેતં ‘‘કપિમિદ્ધપરેતો ખો મહારાજ સુપિનં પસ્સતી’’તિ (મિ॰ પ॰ ૫.૩.૫). કપિમિદ્ધપરેતોતિ મક્કટનિદ્દાય યુત્તો. યથા હિ મક્કટસ્સ નિદ્દા લહુપરિવત્તા હોતિ, એવં યા નિદ્દા પુનપ્પુનં કુસલાદિચિત્તવોકિણ્ણત્તા લહુપરિવત્તા, યસ્સા પવત્તિયં પુનપ્પુનં ભવઙ્ગતો ઉત્તરણં હોતિ, તાય યુત્તો સુપિનં પસ્સતિ. યસ્સ ચ એવં પસ્સન્તસ્સ સુપિને મેથુનં ધમ્મં પટિસેવન્તસ્સ વિય, કાયસંસગ્ગાદીનિ આપજ્જન્તસ્સ વિય ચ સુપિનન્તેનેવ કારણેન અસુચિ મુચ્ચતિ, તસ્સપિ અનાપત્તિ. સુપિને (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૨૬૨) પન ઉપ્પન્નાય અસ્સાદચેતનાય સચસ્સ વિસયો હોતિ, નિચ્ચલેન ભવિતબ્બં, ન હત્થેન નિમિત્તં કીળાપેતબ્બં. કાસાવપચ્ચત્થરણરક્ખણત્થં પન હત્થપુટેન ગહેત્વા જગ્ગનત્થાય ઉદકટ્ઠાનં ગન્તું વટ્ટતિ.
Amocanādhippāyassāti bhesajjena nimittaṃ ālimpantassa uccārādīni vā karontassa. Supinaṃ passantassāti (pārā. aṭṭha. 2.237) dhātukkhobhato vā anubhūtapubbato vā devatopasaṃhārato vā pubbanimittato vāti imehi catūhi kāraṇehi supinaṃ passantassa. Kiṃ panetaṃ passanto sutto passati, paṭibuddho, udāhu neva sutto, na paṭibuddhoti? Kiñcettha – yadi tāva sutto passati, abhidhammavirodho āpajjati. Bhavaṅgacittena hi supati, taṃ rūpanimittādiārammaṇaṃ vā rāgādisampayuttaṃ vā na hoti. Supinaṃ passantassa ca īdisāni cittāni uppajjanti. Atha paṭibuddho passati, vinayavirodho āpajjati. Yañhi paṭibuddho passati, taṃ sabbohārikacittena passati. Sabbohārikacittena ca kate vītikkame anāpatti nāma natthi. Supinaṃ passantena pana katepi vītikkame ekantaṃ anāpatti eva. Atha neva sutto na paṭibuddho passati, ko nāma passati, evañca sati supinassa abhāvova āpajjatīti? Na abhāvo, kasmā? Yasmā kapimiddhapareto passati. Vuttañhetaṃ ‘‘kapimiddhapareto kho mahārāja supinaṃ passatī’’ti (mi. pa. 5.3.5). Kapimiddhaparetoti makkaṭaniddāya yutto. Yathā hi makkaṭassa niddā lahuparivattā hoti, evaṃ yā niddā punappunaṃ kusalādicittavokiṇṇattā lahuparivattā, yassā pavattiyaṃ punappunaṃ bhavaṅgato uttaraṇaṃ hoti, tāya yutto supinaṃ passati. Yassa ca evaṃ passantassa supine methunaṃ dhammaṃ paṭisevantassa viya, kāyasaṃsaggādīni āpajjantassa viya ca supinanteneva kāraṇena asuci muccati, tassapi anāpatti. Supine (pārā. aṭṭha. 2.262) pana uppannāya assādacetanāya sacassa visayo hoti, niccalena bhavitabbaṃ, na hatthena nimittaṃ kīḷāpetabbaṃ. Kāsāvapaccattharaṇarakkhaṇatthaṃ pana hatthapuṭena gahetvā jagganatthāya udakaṭṭhānaṃ gantuṃ vaṭṭati.
સુક્કવિસ્સટ્ઠિસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Sukkavissaṭṭhisikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
