Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ચૂળનિદ્દેસપાળિ • Cūḷaniddesapāḷi

    તતિયવગ્ગો

    Tatiyavaggo

    ૧૪૧.

    141.

    દિટ્ઠીવિસૂકાનિ ઉપાતિવત્તો, પત્તો નિયામં પટિલદ્ધમગ્ગો;

    Diṭṭhīvisūkāniupātivatto, patto niyāmaṃ paṭiladdhamaggo;

    ઉપ્પન્નઞાણોમ્હિ અનઞ્ઞનેય્યો, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.

    Uppannañāṇomhi anaññaneyyo, eko care khaggavisāṇakappo.

    દિટ્ઠિવિસૂકાનિ ઉપાતિવત્તોતિ દિટ્ઠિવિસૂકાનિ વુચ્ચન્તિ વીસતિવત્થુકા સક્કાયદિટ્ઠી. ઇધ અસ્સુતવા પુથુજ્જનો અરિયાનં અદસ્સાવી અરિયધમ્મસ્સ અકોવિદો અરિયધમ્મે અવિનીતો સપ્પુરિસાનં અદસ્સાવી સપ્પુરિસધમ્મસ્સ અકોવિદો સપ્પુરિસધમ્મે અવિનીતો રૂપં અત્તતો સમનુપસ્સતિ રૂપવન્તં વા અત્તાનં અત્તનિ વા રૂપં રૂપસ્મિં વા અત્તાનં, વેદનં…પે॰… સઞ્ઞં… સઙ્ખારે… વિઞ્ઞાણં અત્તતો સમનુપસ્સતિ વિઞ્ઞાણવન્તં વા અત્તાનં અત્તનિ વા વિઞ્ઞાણં વિઞ્ઞાણસ્મિં વા અત્તાનં. યા એવરૂપા દિટ્ઠિ દિટ્ઠિગતં દિટ્ઠિગહનં દિટ્ઠિકન્તારો દિટ્ઠિવિસૂકાયિકં દિટ્ઠિવિપ્ફન્દિતં દિટ્ઠિસંયોજનં ગાહો પટિગ્ગાહો અભિનિવેસો પરામાસો કુમ્મગ્ગો મિચ્છાપથો મિચ્છત્તં તિત્થાયતનં વિપરિયેસગ્ગાહો વિપરીતગ્ગાહો વિપલ્લાસગ્ગાહો મિચ્છાગાહો, અયાથાવકસ્મિં યાથાવકન્તિ ગાહો, યાવતા દ્વાસટ્ઠિ દિટ્ઠિગતાનિ – ઇમાનિ દિટ્ઠિવિસૂકાનિ. દિટ્ઠિવિસૂકાનિ ઉપાતિવત્તોતિ દિટ્ઠિવિસૂકાનિ ઉપાતિવત્તો અતિક્કન્તો સમતિક્કન્તો વીતિવત્તોતિ – દિટ્ઠીવિસૂકાનિ ઉપાતિવત્તો.

    Diṭṭhivisūkāni upātivattoti diṭṭhivisūkāni vuccanti vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhī. Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ, vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho viparītaggāho vipallāsaggāho micchāgāho, ayāthāvakasmiṃ yāthāvakanti gāho, yāvatā dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni – imāni diṭṭhivisūkāni. Diṭṭhivisūkāni upātivattoti diṭṭhivisūkāni upātivatto atikkanto samatikkanto vītivattoti – diṭṭhīvisūkāni upātivatto.

    પત્તો નિયામં પટિલદ્ધમગ્ગોતિ નિયામા વુચ્ચન્તિ ચત્તારો મગ્ગા; અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો, સેય્યથિદં – સમ્માદિટ્ઠિ સમ્માસઙ્કપ્પો સમ્માવાચા સમ્માકમ્મન્તો સમ્માઆજીવો સમ્માવાયામો સમ્માસતિ સમ્માસમાધિ. ચતૂહિ અરિયમગ્ગેહિ સમન્નાગતો નિયામં પત્તો સમ્પત્તો અધિગતો ફસ્સિતો સચ્છિકતોતિ – પત્તો નિયામં. પટિલદ્ધમગ્ગોતિ લદ્ધમગ્ગો પટિલદ્ધમગ્ગો અધિગતમગ્ગો ફસ્સિતમગ્ગો સચ્છિકતમગ્ગોતિ – પત્તો નિયામં પટિલદ્ધમગ્ગો.

    Patto niyāmaṃ paṭiladdhamaggoti niyāmā vuccanti cattāro maggā; ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi. Catūhi ariyamaggehi samannāgato niyāmaṃ patto sampatto adhigato phassito sacchikatoti – patto niyāmaṃ. Paṭiladdhamaggoti laddhamaggo paṭiladdhamaggo adhigatamaggo phassitamaggo sacchikatamaggoti – patto niyāmaṃ paṭiladdhamaggo.

    ઉપ્પન્નઞાણોમ્હિ અનઞ્ઞનેય્યોતિ તસ્સ પચ્ચેકસમ્બુદ્ધસ્સ ઞાણં ઉપ્પન્નં સમુપ્પન્નં નિબ્બત્તં અભિનિબ્બત્તં પાતુભૂતં. ‘‘સબ્બે સઙ્ખારા અનિચ્ચા’’તિ ઞાણં ઉપ્પન્નં સમુપ્પન્નં નિબ્બત્તં અભિનિબ્બત્તં પાતુભૂતં, ‘‘સબ્બે સઙ્ખારા દુક્ખા’’તિ…પે॰… ‘‘સબ્બે ધમ્મા અનત્તા’’તિ… ‘‘યં કિઞ્ચિ સમુદયધમ્મં સબ્બં તં નિરોધધમ્મ’’ન્તિ ઞાણં ઉપ્પન્નં સમુપ્પન્નં નિબ્બત્તં અભિનિબ્બત્તં પાતુભૂતન્તિ – ઉપ્પન્નઞાણોમ્હિ. અનઞ્ઞનેય્યોતિ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો ન પરનેય્યો

    Uppannañāṇomhi anaññaneyyoti tassa paccekasambuddhassa ñāṇaṃ uppannaṃ samuppannaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti ñāṇaṃ uppannaṃ samuppannaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti ñāṇaṃ uppannaṃ samuppannaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtanti – uppannañāṇomhi. Anaññaneyyoti so paccekasambuddho na paraneyyo

    ન પરપ્પત્તિયો ન પરપ્પચ્ચયો ન પરપટિબદ્ધગૂ, યથાભૂતં 1 જાનાતિ પસ્સતિ અસમ્મૂળ્હો સમ્પજાનો પટિસ્સતો. ‘‘સબ્બે સઙ્ખારા અનિચ્ચા’’તિ ન પરનેય્યો ન પરપ્પત્તિયો ન પરપ્પચ્ચયો ન પરપટિબદ્ધગૂ, યથાભૂતં જાનાતિ પસ્સતિ અસમ્મૂળ્હો સમ્પજાનો પટિસ્સતો. ‘‘સબ્બે સઙ્ખારા દુક્ખા’’તિ…પે॰… ‘‘સબ્બે ધમ્મા અનત્તા’’તિ…પે॰… ‘‘યં કિઞ્ચિ સમુદયધમ્મં સબ્બં તં નિરોધધમ્મ’’ન્તિ ન પરનેય્યો ન પરપ્પત્તિયો ન પરપ્પચ્ચયો ન પરપટિબદ્ધગૂ, યથાભૂતં જાનાતિ પસ્સતિ અસમ્મૂળ્હો સમ્પજાનો પટિસ્સતોતિ – ઉપ્પન્નઞાણોમ્હિ અનઞ્ઞનેય્યો, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –

    Na parappattiyo na parappaccayo na parapaṭibaddhagū, yathābhūtaṃ 2 jānāti passati asammūḷho sampajāno paṭissato. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti na paraneyyo na parappattiyo na parappaccayo na parapaṭibaddhagū, yathābhūtaṃ jānāti passati asammūḷho sampajāno paṭissato. ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti na paraneyyo na parappattiyo na parappaccayo na parapaṭibaddhagū, yathābhūtaṃ jānāti passati asammūḷho sampajāno paṭissatoti – uppannañāṇomhi anaññaneyyo, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘દિટ્ઠીવિસૂકાનિ ઉપાતિવત્તો, પત્તો નિયામં પટિલદ્ધમગ્ગો;

    ‘‘Diṭṭhīvisūkāni upātivatto, patto niyāmaṃ paṭiladdhamaggo;

    ઉપ્પન્નઞાણોમ્હિ અનઞ્ઞનેય્યો, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’તિ.

    Uppannañāṇomhi anaññaneyyo, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ૧૪૨.

    142.

    નિલ્લોલુપો નિક્કુહો નિપ્પિપાસો, નિમ્મક્ખો નિદ્ધન્તકસાવમોહો;

    Nillolupo nikkuho nippipāso,nimmakkho niddhantakasāvamoho;

    નિરાસસો 3 સબ્બલોકે ભવિત્વા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.

    Nirāsaso4sabbaloke bhavitvā, eko care khaggavisāṇakappo.

    નિલ્લોલુપો નિક્કુહો નિપ્પિપાસોતિ લોલુપ્પં વુચ્ચતિ તણ્હા. યો રાગો સારાગો…પે॰… અભિજ્ઝા લોભો અકુસલમૂલં. સા લોલુપ્પા તણ્હા તસ્સ પચ્ચેકસમ્બુદ્ધસ્સ પહીના ઉચ્છિન્નમૂલા તાલાવત્થુકતા અનભાવંકતા આયતિં અનુપ્પાદધમ્મા. તસ્મા પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો નિલ્લોલુપો.

    Nillolupo nikkuho nippipāsoti loluppaṃ vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Sā loluppā taṇhā tassa paccekasambuddhassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā paccekasambuddho nillolupo.

    નિક્કુહોતિ તીણિ કુહનવત્થૂનિ – પચ્ચયપટિસેવનસઙ્ખાતં કુહનવત્થુ, ઇરિયાપથસઙ્ખાતં કુહનવત્થુ, સામન્તજપ્પનસઙ્ખાતં કુહનવત્થુ.

    Nikkuhoti tīṇi kuhanavatthūni – paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu, iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu, sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu.

    કતમં પચ્ચયપટિસેવનસઙ્ખાતં કુહનવત્થુ? ઇધ ગહપતિકા ભિક્ખું 5 નિમન્તેન્તિ ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારેહિ, સો પાપિચ્છો ઇચ્છાપકતો અત્થિકો ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારાનં ભિય્યોકમ્યતં ઉપાદાય ચીવરં પચ્ચક્ખાતિ, પિણ્ડપાતં પચ્ચક્ખાતિ, સેનાસનં પચ્ચક્ખાતિ, ગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારં પચ્ચક્ખાતિ. સો એવમાહ – ‘‘કિં સમણસ્સ મહગ્ઘેન ચીવરેન! એતં સારુપ્પં યં સમણો સુસાના વા સઙ્કારકૂટા વા પાપણિકા વા નન્તકાનિ ઉચ્ચિનિત્વા સઙ્ઘાટિકં કરિત્વા ધારેય્ય. કિં સમણસ્સ મહગ્ઘેન પિણ્ડપાતેન! એતં સારુપ્પં યં સમણો ઉઞ્છાચરિયાય પિણ્ડિયાલોપેન જીવિકં કપ્પેય્ય. કિં સમણસ્સ મહગ્ઘેન સેનાસનેન! એતં સારુપ્પં યં સમણો રુક્ખમૂલિકો વા અસ્સ સોસાનિકો વા અબ્ભોકાસિકો વા. કિં સમણસ્સ મહગ્ઘેન ગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારેન! એતં સારુપ્પં યં સમણો પૂતિમુત્તેન વા હરિતકીખણ્ડેન વા ઓસધં કરેય્યા’’તિ. તદુપાદાય લૂખં ચીવરં ધારેતિ લૂખં પિણ્ડપાતં પરિભુઞ્જતિ લૂખં સેનાસનં પટિસેવતિ લૂખં ગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારં પટિસેવતિ. તમેનં ગહપતિકા એવં જાનન્તિ – ‘‘અયં સમણો અપ્પિચ્છો સન્તુટ્ઠો પવિવિત્તો અસંસટ્ઠો આરદ્ધવીરિયો ધુતવાદો’’તિ. ભિય્યો ભિય્યો નિમન્તેન્તિ ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારેહિ. સો એવમાહ – ‘‘તિણ્ણં સમ્મુખીભાવા સદ્ધો કુલપુત્તો બહું પુઞ્ઞં પસવતિ, સદ્ધાય સમ્મુખીભાવા સદ્ધો કુલપુત્તો બહું પુઞ્ઞં પસવતિ, દેય્યધમ્મસ્સ સમ્મુખીભાવા સદ્ધો કુલપુત્તો બહું પુઞ્ઞં પસવતિ, દક્ખિણેય્યાનં સમ્મુખીભાવા સદ્ધો કુલપુત્તો બહું પુઞ્ઞં પસવતિ. તુમ્હાકઞ્ચેવાયં સદ્ધા અત્થિ, દેય્યધમ્મો ચ સંવિજ્જતિ, અહઞ્ચ પટિગ્ગાહકો. સચેહં ન પટિગ્ગહેસ્સામિ, એવં તુમ્હે પુઞ્ઞેન પરિબાહિરા ભવિસ્સથ 6. ન મય્હં ઇમિના અત્થો. અપિ ચ, તુમ્હાકંયેવ અનુકમ્પાય પટિગ્ગણ્હામી’’તિ. તદુપાદાય બહુમ્પિ ચીવરં પટિગ્ગણ્હાતિ, બહુમ્પિ પિણ્ડપાતં પટિગ્ગણ્હાતિ, બહુમ્પિ સેનાસનં પટિગ્ગણ્હાતિ, બહુમ્પિ ગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારં પટિગ્ગણ્હાતિ. યા એવરૂપા ભાકુટિકા ભાકુટિયં કુહના કુહાયના કુહિતત્તં – ઇદં પચ્ચયપટિસેવનસઙ્ખાતં કુહનવત્થુ.

    Katamaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu? Idha gahapatikā bhikkhuṃ 7 nimantenti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi, so pāpiccho icchāpakato atthiko cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ bhiyyokamyataṃ upādāya cīvaraṃ paccakkhāti, piṇḍapātaṃ paccakkhāti, senāsanaṃ paccakkhāti, gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paccakkhāti. So evamāha – ‘‘kiṃ samaṇassa mahagghena cīvarena! Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo susānā vā saṅkārakūṭā vā pāpaṇikā vā nantakāni uccinitvā saṅghāṭikaṃ karitvā dhāreyya. Kiṃ samaṇassa mahagghena piṇḍapātena! Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo uñchācariyāya piṇḍiyālopena jīvikaṃ kappeyya. Kiṃ samaṇassa mahagghena senāsanena! Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo rukkhamūliko vā assa sosāniko vā abbhokāsiko vā. Kiṃ samaṇassa mahagghena gilānapaccayabhesajjaparikkhārena! Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo pūtimuttena vā haritakīkhaṇḍena vā osadhaṃ kareyyā’’ti. Tadupādāya lūkhaṃ cīvaraṃ dhāreti lūkhaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjati lūkhaṃ senāsanaṃ paṭisevati lūkhaṃ gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paṭisevati. Tamenaṃ gahapatikā evaṃ jānanti – ‘‘ayaṃ samaṇo appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho āraddhavīriyo dhutavādo’’ti. Bhiyyo bhiyyo nimantenti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi. So evamāha – ‘‘tiṇṇaṃ sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati, saddhāya sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati, deyyadhammassa sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati, dakkhiṇeyyānaṃ sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati. Tumhākañcevāyaṃ saddhā atthi, deyyadhammo ca saṃvijjati, ahañca paṭiggāhako. Sacehaṃ na paṭiggahessāmi, evaṃ tumhe puññena paribāhirā bhavissatha 8. Na mayhaṃ iminā attho. Api ca, tumhākaṃyeva anukampāya paṭiggaṇhāmī’’ti. Tadupādāya bahumpi cīvaraṃ paṭiggaṇhāti, bahumpi piṇḍapātaṃ paṭiggaṇhāti, bahumpi senāsanaṃ paṭiggaṇhāti, bahumpi gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paṭiggaṇhāti. Yā evarūpā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ – idaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu.

    કતમં ઇરિયાપથસઙ્ખાતં કુહનવત્થુ? ઇધેકચ્ચો પાપિચ્છો ઇચ્છાપકતો સમ્ભાવનાધિપ્પાયો ‘‘એવં મં જનો સમ્ભાવેસ્સતી’’તિ ગમનં સણ્ઠપેતિ ઠાનં સણ્ઠપેતિ નિસજ્જં 9 સણ્ઠપેતિ સયનં સણ્ઠપેતિ, પણિધાય ગચ્છતિ પણિધાય તિટ્ઠતિ પણિધાય નિસીદતિ પણિધાય સેય્યં કપ્પેતિ સમાહિતો વિય ગચ્છતિ સમાહિતો વિય તિટ્ઠતિ સમાહિતો વિય નિસીદતિ સમાહિતો વિય સેય્યં કપ્પેતિ, આપાથકજ્ઝાયીવ 10 હોતિ. યા એવરૂપા ઇરિયાપથસ્સ આઠપના ઠપના સણ્ઠપના ભાકુટિકા ભાકુટિયં કુહના કુહાયના કુહિતત્તં 11 – ઇદં ઇરિયાપથસઙ્ખાતં કુહનવત્થુ.

    Katamaṃ iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu? Idhekacco pāpiccho icchāpakato sambhāvanādhippāyo ‘‘evaṃ maṃ jano sambhāvessatī’’ti gamanaṃ saṇṭhapeti ṭhānaṃ saṇṭhapeti nisajjaṃ 12 saṇṭhapeti sayanaṃ saṇṭhapeti, paṇidhāya gacchati paṇidhāya tiṭṭhati paṇidhāya nisīdati paṇidhāya seyyaṃ kappeti samāhito viya gacchati samāhito viya tiṭṭhati samāhito viya nisīdati samāhito viya seyyaṃ kappeti, āpāthakajjhāyīva 13 hoti. Yā evarūpā iriyāpathassa āṭhapanā ṭhapanā saṇṭhapanā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ 14 – idaṃ iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu.

    કતમં સામન્તજપ્પનસઙ્ખાતં કુહનવત્થુ? ઇધેકચ્ચો પાપિચ્છો ઇચ્છાપકતો સમ્ભાવનાધિપ્પાયો ‘‘એવં મં જનો સમ્ભાવેસ્સતી’’તિ અરિયધમ્મે સન્નિસ્સિતવાચં ભાસતિ. ‘‘યો એવરૂપં ચીવરં ધારેતિ સો સમણો મહેસક્ખો’’તિ ભણતિ; યો એવરૂપં પત્તં ધારેતિ…પે॰… લોહથાલકં ધારેતિ… ધમ્મકરણં ધારેતિ… પરિસ્સાવનં ધારેતિ… કુઞ્ચિકં ધારેતિ… ઉપાહનં ધારેતિ… કાયબન્ધનં ધારેતિ… આયોગં 15 ધારેતિ સો સમણો મહેસક્ખો’’તિ ભણતિ; ‘‘યસ્સ એવરૂપા ઉપજ્ઝાયો સો સમણો મહેસક્ખો’’તિ ભણતિ; યસ્સ એવરૂપો આચરિયો …પે॰… એવરૂપા સમાનુપજ્ઝાયકા… સમાનાચરિયકા… મિત્તા… સન્દિટ્ઠા… સમ્ભત્તા… સહાયા સો સમણો મહેસક્ખોતિ ભણતિ; યો એવરૂપે વિહારે વસતિ… અડ્ઢયોગે વસતિ… પાસાદે વસતિ… હમ્મિયે વસતિ… ગુહાયં વસતિ… લેણે વસતિ… કુટિયં વસતિ… કૂટાગારે વસતિ… અટ્ટે વસતિ… માળે વસતિ… ઉદ્દણ્ડે 16 વસતિ… ઉપટ્ઠાનસાલાયં વસતિ… મણ્ડપે વસતિ… રુક્ખમૂલે વસતિ સો સમણો મહેસક્ખો’’તિ ભણતિ.

    Katamaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu? Idhekacco pāpiccho icchāpakato sambhāvanādhippāyo ‘‘evaṃ maṃ jano sambhāvessatī’’ti ariyadhamme sannissitavācaṃ bhāsati. ‘‘Yo evarūpaṃ cīvaraṃ dhāreti so samaṇo mahesakkho’’ti bhaṇati; yo evarūpaṃ pattaṃ dhāreti…pe… lohathālakaṃ dhāreti… dhammakaraṇaṃ dhāreti… parissāvanaṃ dhāreti… kuñcikaṃ dhāreti… upāhanaṃ dhāreti… kāyabandhanaṃ dhāreti… āyogaṃ 17 dhāreti so samaṇo mahesakkho’’ti bhaṇati; ‘‘yassa evarūpā upajjhāyo so samaṇo mahesakkho’’ti bhaṇati; yassa evarūpo ācariyo …pe… evarūpā samānupajjhāyakā… samānācariyakā… mittā… sandiṭṭhā… sambhattā… sahāyā so samaṇo mahesakkhoti bhaṇati; yo evarūpe vihāre vasati… aḍḍhayoge vasati… pāsāde vasati… hammiye vasati… guhāyaṃ vasati… leṇe vasati… kuṭiyaṃ vasati… kūṭāgāre vasati… aṭṭe vasati… māḷe vasati… uddaṇḍe 18 vasati… upaṭṭhānasālāyaṃ vasati… maṇḍape vasati… rukkhamūle vasati so samaṇo mahesakkho’’ti bhaṇati.

    અથ વા, કોરજિકકોરજિકો ભાકુટિકભાકુટિકો કુહકકુહકો લપકલપકો મુખસમ્ભાવિકો ‘‘અયં સમણો ઇમાસં એવરૂપાનં સન્તાનં વિહારસમાપત્તીનં લાભી’’તિ તાદિસં ગમ્ભીરં ગૂળ્હં નિપુણં પટિચ્છન્નં લોકુત્તરં સુઞ્ઞતાપટિસઞ્ઞુત્તં કથં કથેતિ. યા એવરૂપા ભાકુટિકા ભાકુટિયં કુહના કુહાયના કુહિતત્તં, ઇદં સામન્તજપ્પનસઙ્ખાતં કુહનવત્થુ. તસ્સ પચ્ચેકસમ્બુદ્ધસ્સ ઇમાનિ તીણિ કુહનવત્થૂનિ પહીનાનિ સમુચ્છિન્નાનિ વૂપસન્તાનિ પટિપ્પસ્સદ્ધાનિ અભબ્બુપ્પત્તિકાનિ ઞાણગ્ગિના દડ્ઢાનિ. તસ્મા સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો નિક્કુહો.

    Atha vā, korajikakorajiko bhākuṭikabhākuṭiko kuhakakuhako lapakalapako mukhasambhāviko ‘‘ayaṃ samaṇo imāsaṃ evarūpānaṃ santānaṃ vihārasamāpattīnaṃ lābhī’’ti tādisaṃ gambhīraṃ gūḷhaṃ nipuṇaṃ paṭicchannaṃ lokuttaraṃ suññatāpaṭisaññuttaṃ kathaṃ katheti. Yā evarūpā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ, idaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu. Tassa paccekasambuddhassa imāni tīṇi kuhanavatthūni pahīnāni samucchinnāni vūpasantāni paṭippassaddhāni abhabbuppattikāni ñāṇagginā daḍḍhāni. Tasmā so paccekasambuddho nikkuho.

    નિપ્પિપાસોતિ પિપાસા વુચ્ચતિ તણ્હા. યો રાગો સારાગો…પે॰… અભિજ્ઝા લોભો અકુસલમૂલં. સા પિપાસા તણ્હા તસ્સ પચ્ચેકસમ્બુદ્ધસ્સ પહીના ઉચ્છિન્નમૂલા તાલાવત્થુકતા અનભાવંકતા આયતિં અનુપ્પાદધમ્મા. તસ્મા પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો નિપ્પિપાસોતિ – નિલ્લોલુપો નિક્કુહો નિપ્પિપાસો.

    Nippipāsoti pipāsā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Sā pipāsā taṇhā tassa paccekasambuddhassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā paccekasambuddho nippipāsoti – nillolupo nikkuho nippipāso.

    નિમ્મક્ખો નિદ્ધન્તકસાવમોહોતિ. મક્ખોતિ યો મક્ખો મક્ખાયના 19 મક્ખાયિતત્તં નિટ્ઠુરિયં નિટ્ઠુરિયકમ્મં. કસાવોતિ રાગો કસાવો, દોસો કસાવો, મોહો કસાવો, કોધો…પે॰… ઉપનાહો… મક્ખો… પળાસો… સબ્બાકુસલાભિસઙ્ખારા કસાવા. મોહોતિ દુક્ખે અઞ્ઞાણં, દુક્ખસમુદયે અઞ્ઞાણં, દુક્ખનિરોધે અઞ્ઞાણં, દુક્ખનિરોધગામિનિયા પટિપદાય અઞ્ઞાણં, પુબ્બન્તે અઞ્ઞાણં, અપરન્તે અઞ્ઞાણં, પુબ્બન્તાપરન્તે અઞ્ઞાણં, ઇદપ્પચ્ચયતાપટિચ્ચસમુપ્પન્નેસુ ધમ્મેસુ અઞ્ઞાણં. યં એવરૂપં અઞ્ઞાણં અદસ્સનં અનભિસમયો અનનુબોધો અપ્પટિવેધો અસંગાહના અપરિયોગાહના અસમપેક્ખના અપચ્ચવેક્ખણા અપચ્ચક્ખકમ્મં દુમ્મેજ્ઝં બાલ્યં અસમ્પજઞ્ઞં મોહો પમોહો સમ્મોહો અવિજ્જા અવિજ્જોઘો અવિજ્જાયોગો અવિજ્જાનુસયો અવિજ્જાપરિયુટ્ઠાનં અવિજ્જાલઙ્ગી મોહો અકુસલમૂલં. તસ્સ પચ્ચેકસમ્બુદ્ધસ્સ મક્ખો ચ કસાવો ચ મોહો ચ વન્તા સંવન્તા નિદ્ધન્તા પહીના સમુચ્છિન્ના વૂપસન્તા પટિપ્પસ્સદ્ધા અભબ્બુપ્પત્તિકા ઞાણગ્ગિના દડ્ઢાતિ. સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો નિમ્મક્ખો નિદ્ધન્તકસાવમોહો.

    Nimmakkhoniddhantakasāvamohoti. Makkhoti yo makkho makkhāyanā 20 makkhāyitattaṃ niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ. Kasāvoti rāgo kasāvo, doso kasāvo, moho kasāvo, kodho…pe… upanāho… makkho… paḷāso… sabbākusalābhisaṅkhārā kasāvā. Mohoti dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ. Yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho appaṭivedho asaṃgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ. Tassa paccekasambuddhassa makkho ca kasāvo ca moho ca vantā saṃvantā niddhantā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti. So paccekasambuddho nimmakkho niddhantakasāvamoho.

    નિરાસસો સબ્બલોકે ભવિત્વાતિ આસા વુચ્ચતિ તણ્હા. યો રાગો સારાગો…પે॰… અભિજ્ઝા લોભો અકુસલમૂલં. સબ્બલોકેતિ સબ્બઅપાયલોકે સબ્બમનુસ્સલોકે સબ્બદેવલોકે સબ્બખન્ધલોકે સબ્બધાતુલોકે સબ્બઆયતનલોકે. નિરાસસો સબ્બલોકે ભવિત્વાતિ સબ્બલોકે નિરાસસો ભવિત્વા નિત્તણ્હો ભવિત્વા નિપ્પિપાસો ભવિત્વાતિ – નિરાસસો સબ્બલોકે ભવિત્વા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –

    Nirāsaso sabbaloke bhavitvāti āsā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Sabbaloketi sabbaapāyaloke sabbamanussaloke sabbadevaloke sabbakhandhaloke sabbadhātuloke sabbaāyatanaloke. Nirāsaso sabbaloke bhavitvāti sabbaloke nirāsaso bhavitvā nittaṇho bhavitvā nippipāso bhavitvāti – nirāsaso sabbaloke bhavitvā, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘નિલ્લોલુપો નિક્કુહો નિપ્પિપાસો, નિમ્મક્ખો નિદ્ધન્તકસાવમોહો;

    ‘‘Nillolupo nikkuho nippipāso, nimmakkho niddhantakasāvamoho;

    નિરાસસો સબ્બલોકે ભવિત્વા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’તિ.

    Nirāsaso sabbaloke bhavitvā, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ૧૪૩.

    143.

    પાપં સહાયં પરિવજ્જયેથ, અનત્થદસ્સિં વિસમે નિવિટ્ઠં;

    Pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayetha,anatthadassiṃvisame niviṭṭhaṃ;

    સયં ન સેવે પસુતં પમત્તં, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.

    Sayaṃ na seve pasutaṃ pamattaṃ, eko care khaggavisāṇakappo.

    પાપં સહાયં પરિવજ્જયેથાતિ. પાપસહાયો વુચ્ચતિ યો સો સહાયો દસવત્થુકાય મિચ્છાદિટ્ઠિયા સમન્નાગતો – નત્થિ દિન્નં, નત્થિ યિટ્ઠં, નત્થિ હુતં, નત્થિ સુકતદુક્કટાનં કમ્માનં ફલં વિપાકો, નત્થિ અયં લોકો, નત્થિ પરો લોકો, નત્થિ માતા, નત્થિ પિતા, નત્થિ સત્તા ઓપપાતિકા, નત્થિ લોકે સમણબ્રાહ્મણા સમ્મગ્ગતા સમ્માપટિપન્ના યે ઇમઞ્ચ લોકં પરઞ્ચ લોકં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેન્તીતિ. અયં પાપસહાયો. પાપં સહાયં પરિવજ્જયેથાતિ. પાપં સહાયં વજ્જેય્ય પરિવજ્જેય્યાતિ – પાપં સહાયં પરિવજ્જયેથ.

    Pāpaṃsahāyaṃ parivajjayethāti. Pāpasahāyo vuccati yo so sahāyo dasavatthukāya micchādiṭṭhiyā samannāgato – natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko, natthi paro loko, natthi mātā, natthi pitā, natthi sattā opapātikā, natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentīti. Ayaṃ pāpasahāyo. Pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayethāti. Pāpaṃ sahāyaṃ vajjeyya parivajjeyyāti – pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayetha.

    અનત્થદસ્સિં વિસમે નિવિટ્ઠન્તિ અનત્થદસ્સી વુચ્ચતિ યો સો સહાયો દસવત્થુકાય મિચ્છાદિટ્ઠિયા સમન્નાગતો – નત્થિ દિન્નં, નત્થિ યિટ્ઠં…પે॰… યે ઇમઞ્ચ લોકં પરઞ્ચ લોકં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેન્તીતિ. વિસમે નિવિટ્ઠન્તિ વિસમે કાયકમ્મે નિવિટ્ઠં, વિસમે વચીકમ્મે નિવિટ્ઠં, વિસમે મનોકમ્મે નિવિટ્ઠં, વિસમે પાણાતિપાતે નિવિટ્ઠં, વિસમે અદિન્નાદાને નિવિટ્ઠં, વિસમે કામેસુમિચ્છાચારે નિવિટ્ઠં, વિસમે મુસાવાદે નિવિટ્ઠં, વિસમાય પિસુણાય વાચાય 21 નિવિટ્ઠં, વિસમાય ફરુસાય વાચાય 22 નિવિટ્ઠં, વિસમે સમ્ફપ્પલાપે નિવિટ્ઠં, વિસમાય અભિજ્ઝાય નિવિટ્ઠં, વિસમે બ્યાપાદે નિવિટ્ઠં, વિસમાય મિચ્છાદિટ્ઠિયા નિવિટ્ઠં, વિસમેસુ સઙ્ખારેસુ નિવિટ્ઠં વિસમેસુ પઞ્ચસુ કામગુણેસુ નિવિટ્ઠં, વિસમેસુ પઞ્ચસુ નીવરણેસુ નિવિટ્ઠં વિનિવિટ્ઠં સત્તં અલ્લીનં ઉપગતં અજ્ઝોસિતં અધિમુત્તન્તિ – અનત્થદસ્સિં વિસમે નિવિટ્ઠં.

    Anatthadassiṃ visame niviṭṭhanti anatthadassī vuccati yo so sahāyo dasavatthukāya micchādiṭṭhiyā samannāgato – natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ…pe… ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentīti. Visame niviṭṭhanti visame kāyakamme niviṭṭhaṃ, visame vacīkamme niviṭṭhaṃ, visame manokamme niviṭṭhaṃ, visame pāṇātipāte niviṭṭhaṃ, visame adinnādāne niviṭṭhaṃ, visame kāmesumicchācāre niviṭṭhaṃ, visame musāvāde niviṭṭhaṃ, visamāya pisuṇāya vācāya 23 niviṭṭhaṃ, visamāya pharusāya vācāya 24 niviṭṭhaṃ, visame samphappalāpe niviṭṭhaṃ, visamāya abhijjhāya niviṭṭhaṃ, visame byāpāde niviṭṭhaṃ, visamāya micchādiṭṭhiyā niviṭṭhaṃ, visamesu saṅkhāresu niviṭṭhaṃ visamesu pañcasu kāmaguṇesu niviṭṭhaṃ, visamesu pañcasu nīvaraṇesu niviṭṭhaṃ viniviṭṭhaṃ sattaṃ allīnaṃ upagataṃ ajjhositaṃ adhimuttanti – anatthadassiṃ visame niviṭṭhaṃ.

    સયં ન સેવે પસુતં પમત્તન્તિ. પસુતન્તિ યોપિ કામે એસતિ ગવેસતિ પરિયેસતિ તચ્ચરિતો તબ્બહુલો તગ્ગરુકો તન્નિનો તપ્પોણો તપ્પબ્ભારો તદધિમુત્તો તદધિપતેય્યો, સોપિ કામપ્પસુતો. યોપિ તણ્હાવસેન રૂપે પરિયેસતિ, સદ્દે…પે॰… ગન્ધે… રસે… ફોટ્ઠબ્બે પરિયેસતિ તચ્ચરિતો તબ્બહુલો તગ્ગરુકો તન્નિન્નો તપ્પોણો તપ્પબ્ભારો તદધિમુત્તો તદધિપતેય્યો, સોપિ કામપ્પસુતો. યોપિ તણ્હાવસેન રૂપે પટિલભતિ, સદ્દે…પે॰… ગન્ધે… રસે… ફોટ્ઠબ્બે પટિલભતિ તચ્ચરિતો તબ્બહુલો તગ્ગરુકો તન્નિન્નો તપ્પોણો તપ્પબ્ભારો તદધિમુત્તો તદધિપતેય્યો, સોપિ કામપ્પસુતો. યોપિ તણ્હાવસેન રૂપે પરિભુઞ્જતિ, સદ્દે…પે॰… ગન્ધે… રસે… ફોટ્ઠબ્બે પરિભુઞ્જતિ તચ્ચરિતો તબ્બહુલો તગ્ગરુકો તન્નિન્નો તપ્પોણો તપ્પબ્ભારો તદધિમુત્તો તદધિપતેય્યો, સોપિ કામપ્પસુતો. યથા કલહકારકો કલહપ્પસુતો, કમ્મકારકો કમ્મપ્પસુતો, ગોચરે ચરન્તો ગોચરપ્પસુતો, ઝાયી ઝાનપ્પસુતો; એવમેવ યો કામે એસતિ ગવેસતિ પરિયેસતિ તચ્ચરિતો તબ્બહુલો તગ્ગરુકો તન્નિન્નો તપ્પોણો તપ્પબ્ભારો તદધિમુત્તો તદધિપતેય્યો, સોપિ કામપ્પસુતો. યોપિ તણ્હાવસેન રૂપે પરિયેસતિ…પે॰… યોપિ તણ્હાવસેન રૂપે પટિલભતિ…પે॰… યોપિ તણ્હાવસેન રૂપે પરિભુઞ્જતિ, સદ્દે…પે॰… ગન્ધે… રસે… ફોટ્ઠબ્બે પરિભુઞ્જતિ તચ્ચરિતો તબ્બહુલો તગ્ગરુકો તન્નિન્નો તપ્પોણો તપ્પબ્ભારો તદધિમુત્તો તદધિપતેય્યો, સોપિ કામપ્પસુતો. પમત્તન્તિ. પમાદો વત્તબ્બો કાયદુચ્ચરિતે વા વચીદુચ્ચરિતે વા મનોદુચ્ચરિતે વા પઞ્ચસુ કામગુણેસુ વા ચિત્તસ્સ વોસગ્ગો વોસગ્ગાનુપ્પદાનં કુસલાનં ધમ્માનં ભાવનાય અસક્કચ્ચકિરિયતા અસાતચ્ચકિરિયતા અનટ્ઠિતકિરિયતા ઓલીનવુત્તિતા નિક્ખિત્તચ્છન્દતા નિક્ખિત્તધુરતા અનાસેવના અભાવના અબહુલીકમ્મં અનધિટ્ઠાનં અનનુયોગો, યો એવરૂપો પમાદો પમજ્જના પમજ્જિતત્તં – અયં વુચ્ચતિ પમાદો.

    Sayaṃ na seve pasutaṃ pamattanti. Pasutanti yopi kāme esati gavesati pariyesati taccarito tabbahulo taggaruko tannino tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi kāmappasuto. Yopi taṇhāvasena rūpe pariyesati, sadde…pe… gandhe… rase… phoṭṭhabbe pariyesati taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi kāmappasuto. Yopi taṇhāvasena rūpe paṭilabhati, sadde…pe… gandhe… rase… phoṭṭhabbe paṭilabhati taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi kāmappasuto. Yopi taṇhāvasena rūpe paribhuñjati, sadde…pe… gandhe… rase… phoṭṭhabbe paribhuñjati taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi kāmappasuto. Yathā kalahakārako kalahappasuto, kammakārako kammappasuto, gocare caranto gocarappasuto, jhāyī jhānappasuto; evameva yo kāme esati gavesati pariyesati taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi kāmappasuto. Yopi taṇhāvasena rūpe pariyesati…pe… yopi taṇhāvasena rūpe paṭilabhati…pe… yopi taṇhāvasena rūpe paribhuñjati, sadde…pe… gandhe… rase… phoṭṭhabbe paribhuñjati taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadadhipateyyo, sopi kāmappasuto. Pamattanti. Pamādo vattabbo kāyaduccarite vā vacīduccarite vā manoduccarite vā pañcasu kāmaguṇesu vā cittassa vosaggo vosaggānuppadānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya asakkaccakiriyatā asātaccakiriyatā anaṭṭhitakiriyatā olīnavuttitā nikkhittacchandatā nikkhittadhuratā anāsevanā abhāvanā abahulīkammaṃ anadhiṭṭhānaṃ ananuyogo, yo evarūpo pamādo pamajjanā pamajjitattaṃ – ayaṃ vuccati pamādo.

    સયં ન સેવે પસુતં પમત્તન્તિ પસુતં ન સેવેય્ય પમત્તઞ્ચ સયં ન સેવેય્ય સામં ન સેવેય્ય ન નિસેવેય્ય ન સંસેવેય્ય ન પરિસંસેવેય્ય ન આચરેય્ય ન સમાચરેય્ય ન સમાદાય વત્તેય્યાતિ – સયં ન સેવે પસુતં પમત્તં, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –

    Sayaṃ na seve pasutaṃ pamattanti pasutaṃ na seveyya pamattañca sayaṃ na seveyya sāmaṃ na seveyya na niseveyya na saṃseveyya na parisaṃseveyya na ācareyya na samācareyya na samādāya vatteyyāti – sayaṃ na seve pasutaṃ pamattaṃ, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘પાપં સહાયં પરિવજ્જયેથ, અનત્થદસ્સિં વિસમે નિવિટ્ઠં;

    ‘‘Pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayetha, anatthadassiṃ visame niviṭṭhaṃ;

    સયં ન સેવે પસુતં પમત્તં, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.

    Sayaṃ na seve pasutaṃ pamattaṃ, eko care khaggavisāṇakappo.

    ૧૪૪.

    144.

    બહુસ્સુતં ધમ્મધરં ભજેથ, મિત્તં ઉળારં પટિભાનવન્તં;

    Bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajetha,mittaṃ uḷāraṃ paṭibhānavantaṃ;

    અઞ્ઞાય અત્થાનિ વિનેય્ય કઙ્ખં, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.

    Aññāya atthāni vineyya kaṅkhaṃ, eko care khaggavisāṇakappo.

    બહુસ્સુતં ધમ્મધરં ભજેથાતિ બહુસ્સુતો હોતિ મિત્તો સુતધરો સુતસન્નિચયો. યે તે ધમ્મા આદિકલ્યાણા મજ્ઝેકલ્યાણા પરિયોસાનકલ્યાણા સાત્થં સબ્યઞ્જનં 25 કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં અભિવદન્તિ, તથારૂપાસ્સ ધમ્મા બહુસ્સુતા હોન્તિ ધાતા 26 વચસા પરિચિતા મનસાનુપેક્ખિતા દિટ્ઠિયા સુપ્પટિવિદ્ધા. ધમ્મધરન્તિ ધમ્મં ધારેન્તં 27 – સુત્તં ગેય્યં વેય્યાકરણં ગાથં ઉદાનં ઇતિવુત્તકં જાતકં અબ્ભુતધમ્મં વેદલ્લં. બહુસ્સુતં ધમ્મધરં ભજેથાતિ બહુસ્સુતઞ્ચ ધમ્મધરઞ્ચ મિત્તં ભજેય્ય સંભજેય્ય સેવેય્ય નિસેવેય્ય સંસેવેય્ય પટિસેવેય્યાતિ – બહુસ્સુતં ધમ્મધરં ભજેથ.

    Bahussutaṃdhammadharaṃ bhajethāti bahussuto hoti mitto sutadharo sutasannicayo. Ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthaṃ sabyañjanaṃ 28 kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhātā 29 vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā. Dhammadharanti dhammaṃ dhārentaṃ 30 – suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. Bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajethāti bahussutañca dhammadharañca mittaṃ bhajeyya saṃbhajeyya seveyya niseveyya saṃseveyya paṭiseveyyāti – bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajetha.

    મિત્તં ઉળારં પટિભાનવન્તન્તિ ઉળારો હોતિ મિત્તો સીલેન સમાધિના પઞ્ઞાય વિમુત્તિયા વિમુત્તિઞાણદસ્સેન. પટિભાનવન્તન્તિ તયો પટિભાનવન્તો – પરિયત્તિપટિભાનવા, પરિપુચ્છાપટિભાનવા, અધિગમપટિભાનવા. કતમો પરિયત્તિપટિભાનવા? ઇધેકચ્ચસ્સ બુદ્ધવચનં પરિયાપુતં 31 હોતિ સુત્તં ગેય્યં વેય્યાકરણં ગાથા ઉદાનં ઇતિવુત્તકં જાતકં અબ્ભુતધમ્મં વેદલ્લં. તસ્સ પરિયત્તિં નિસ્સાય પટિભાતિ – અયં પરિયત્તિપટિભાનવા.

    Mittaṃ uḷāraṃ paṭibhānavantanti uḷāro hoti mitto sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassena. Paṭibhānavantanti tayo paṭibhānavanto – pariyattipaṭibhānavā, paripucchāpaṭibhānavā, adhigamapaṭibhānavā. Katamo pariyattipaṭibhānavā? Idhekaccassa buddhavacanaṃ pariyāputaṃ 32 hoti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ. Tassa pariyattiṃ nissāya paṭibhāti – ayaṃ pariyattipaṭibhānavā.

    કતમો પરિપુચ્છાપટિભાનવા? ઇધેકચ્ચો પરિપુચ્છિતોપિ હોતિ અત્થે ચ ઞાયે ચ લક્ખણે ચ કારણે ચ ઠાનાટ્ઠાને ચ. તસ્સ પરિપુચ્છં નિસ્સાય પટિભાતિ – અયં પરિપુચ્છાપટિભાનવા.

    Katamo paripucchāpaṭibhānavā? Idhekacco paripucchitopi hoti atthe ca ñāye ca lakkhaṇe ca kāraṇe ca ṭhānāṭṭhāne ca. Tassa paripucchaṃ nissāya paṭibhāti – ayaṃ paripucchāpaṭibhānavā.

    કતમો અધિગમપટિભાનવા? ઇધેકચ્ચસ્સ અધિગતા હોન્તિ ચત્તારો સતિપટ્ઠાના ચત્તારો સમ્મપ્પધાના ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા પઞ્ચિન્દ્રિયાનિ પઞ્ચ બલાનિ સત્ત બોજ્ઝઙ્ગા અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો ચત્તારો અરિયમગ્ગા ચત્તારિ સામઞ્ઞફલાનિ ચતસ્સો પટિસમ્ભિદાયો છ અભિઞ્ઞાયો 33. તસ્સ અત્થો ઞાતો ધમ્મો ઞાતો નિરુત્તિ ઞાતા. અત્થે ઞાતે અત્થો પટિભાતિ, ધમ્મે ઞાતે ધમ્મો પટિભાતિ, નિરુત્તિયા ઞાતાય નિરુત્તિ પટિભાતિ. ઇમેસુ તીસુ ઞાણં પટિભાનપટિસમ્ભિદા. સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો ઇમાય પટિભાનપટિસમ્ભિદાય ઉપેતો સમુપેતો ઉપાગતો સમુપાગતો ઉપપન્નો સમુપપન્નો સમન્નાગતો. તસ્મા પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો પટિભાનવા . યસ્સ પરિયત્તિ નત્થિ પરિપુચ્છા નત્થિ અધિગમો નત્થિ, કિં તસ્સ પટિભાયિસ્સતીતિ – મિત્તં ઉળારં પટિભાનવન્તં.

    Katamo adhigamapaṭibhānavā? Idhekaccassa adhigatā honti cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo cattāro ariyamaggā cattāri sāmaññaphalāni catasso paṭisambhidāyo cha abhiññāyo 34. Tassa attho ñāto dhammo ñāto nirutti ñātā. Atthe ñāte attho paṭibhāti, dhamme ñāte dhammo paṭibhāti, niruttiyā ñātāya nirutti paṭibhāti. Imesu tīsu ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā. So paccekasambuddho imāya paṭibhānapaṭisambhidāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato. Tasmā paccekasambuddho paṭibhānavā . Yassa pariyatti natthi paripucchā natthi adhigamo natthi, kiṃ tassa paṭibhāyissatīti – mittaṃ uḷāraṃ paṭibhānavantaṃ.

    અઞ્ઞાય અત્થાનિ વિનેય્ય કઙ્ખન્તિ અત્તત્થં અઞ્ઞાય પરત્થં અઞ્ઞાય ઉભયત્થં અઞ્ઞાય દિટ્ઠધમ્મિકત્થં અઞ્ઞાય સમ્પરાયિકત્થં અઞ્ઞાય પરમત્થં અઞ્ઞાય અભિઞ્ઞાય જાનિત્વા તુલયિત્વા તીરયિત્વા વિભાવયિત્વા વિભૂતં કત્વા કઙ્ખં વિનેય્ય પટિવિનેય્ય પજહેય્ય વિનોદેય્ય બ્યન્તીકરેય્ય અનભાવં ગમેય્યાતિ – અઞ્ઞાય અત્થાનિ વિનેય્ય કઙ્ખં, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –

    Aññāya atthāni vineyya kaṅkhanti attatthaṃ aññāya paratthaṃ aññāya ubhayatthaṃ aññāya diṭṭhadhammikatthaṃ aññāya samparāyikatthaṃ aññāya paramatthaṃ aññāya abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā kaṅkhaṃ vineyya paṭivineyya pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṃ gameyyāti – aññāya atthāni vineyya kaṅkhaṃ, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘બહુસ્સુતં ધમ્મધરં ભજેથ, મિત્તં ઉળારં પટિભાનવન્તં;

    ‘‘Bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajetha, mittaṃ uḷāraṃ paṭibhānavantaṃ;

    અઞ્ઞાય અત્થાનિ વિનેય્ય કઙ્ખં, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’તિ.

    Aññāya atthāni vineyya kaṅkhaṃ, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ૧૪૫.

    145.

    ખિડ્ડં રતિં 35 કામસુખઞ્ચ લોકે, અનલઙ્કરિત્વા અનપેક્ખમાનો;

    Khiḍḍaṃ ratiṃ36kāmasukhañca loke,analaṅkaritvā anapekkhamāno;

    વિભૂસટ્ઠાના 37 વિરતો સચ્ચવાદી, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.

    Vibhūsaṭṭhānā38virato saccavādī, eko care khaggavisāṇakappo.

    ખિડ્ડં રતિં કામસુખઞ્ચ લોકેતિ. ખિડ્ડાતિ દ્વે ખિડ્ડા – કાયિકા ખિડ્ડા ચ વાચસિકા ખિડ્ડા ચ…પે॰… અયં કાયિકા ખિડ્ડા…પે॰… અયં વાચસિકા ખિડ્ડા. રતીતિ અનુક્કણ્ઠિતાધિવચનમેતં – રતીતિ. કામસુખન્તિ વુત્તઞ્હેતં ભગવતા 39 – ‘‘પઞ્ચિમે, ભિક્ખવે, કામગુણા. કતમે પઞ્ચ? ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યા રૂપા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા, સોતવિઞ્ઞેય્યા સદ્દા…પે॰… ઘાનવિઞ્ઞેય્યા ગન્ધા… જિવ્હાવિઞ્ઞેય્યા રસા… કાયવિઞ્ઞેય્યા ફોટ્ઠબ્બા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચ કામગુણા. યં ખો, ભિક્ખવે, ઇમે પઞ્ચ કામગુણે પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ સુખં સોમનસ્સં, ઇદં વુચ્ચતિ કામસુખં’’. લોકેતિ મનુસ્સલોકેતિ – ખિડ્ડં રતિં કામસુખઞ્ચ લોકે.

    Khiḍḍaṃ ratiṃ kāmasukhañca loketi. Khiḍḍāti dve khiḍḍā – kāyikā khiḍḍā ca vācasikā khiḍḍā ca…pe… ayaṃ kāyikā khiḍḍā…pe… ayaṃ vācasikā khiḍḍā. Ratīti anukkaṇṭhitādhivacanametaṃ – ratīti. Kāmasukhanti vuttañhetaṃ bhagavatā 40 – ‘‘pañcime, bhikkhave, kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā…pe… ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā. Ime kho, bhikkhave, pañca kāmaguṇā. Yaṃ kho, bhikkhave, ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, idaṃ vuccati kāmasukhaṃ’’. Loketi manussaloketi – khiḍḍaṃ ratiṃ kāmasukhañca loke.

    અનલઙ્કરિત્વા અનપેક્ખમાનોતિ ખિડ્ડઞ્ચ રતિઞ્ચ કામસુખઞ્ચ લોકે અનલઙ્કરિત્વા અનપેક્ખો હુત્વા પજહિત્વા વિનોદેત્વા બ્યન્તીકરિત્વા અનભાવં ગમેત્વાતિ – અનલઙ્કરિત્વા અનપેક્ખમાનો.

    Analaṅkaritvāanapekkhamānoti khiḍḍañca ratiñca kāmasukhañca loke analaṅkaritvā anapekkho hutvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – analaṅkaritvā anapekkhamāno.

    વિભૂસટ્ઠાના વિરતો સચ્ચવાદીતિ. વિભૂસાતિ દ્વે વિભૂસા – અત્થિ અગારિકવિભૂસા 41 અત્થિ અનાગારિકવિભૂસા. કતમા અગારિકવિભૂસા? કેસા ચ મસ્સૂ ચ માલાગન્ધઞ્ચ વિલેપનઞ્ચ આભરણઞ્ચ પિલન્ધનઞ્ચ વત્થઞ્ચ પારુપનઞ્ચ 42 વેઠનઞ્ચ ઉચ્છાદનં પરિમદ્દનં ન્હાપનં સમ્બાહનં આદાસં અઞ્જનં માલાગન્ધવિલેપનં મુખચુણ્ણં મુખલેપનં હત્થબન્ધં સિખાબન્ધં દણ્ડં નાળિકં ખગ્ગં છત્તં ચિત્રુપાહનં ઉણ્હીસં મણિં વાળબીજનિં ઓદાતાનિ વત્થાનિ દીઘદસાનિ ઇતિ વા – અયં અગારિકવિભૂસા.

    Vibhūsaṭṭhānāvirato saccavādīti. Vibhūsāti dve vibhūsā – atthi agārikavibhūsā 43 atthi anāgārikavibhūsā. Katamā agārikavibhūsā? Kesā ca massū ca mālāgandhañca vilepanañca ābharaṇañca pilandhanañca vatthañca pārupanañca 44 veṭhanañca ucchādanaṃ parimaddanaṃ nhāpanaṃ sambāhanaṃ ādāsaṃ añjanaṃ mālāgandhavilepanaṃ mukhacuṇṇaṃ mukhalepanaṃ hatthabandhaṃ sikhābandhaṃ daṇḍaṃ nāḷikaṃ khaggaṃ chattaṃ citrupāhanaṃ uṇhīsaṃ maṇiṃ vāḷabījaniṃ odātāni vatthāni dīghadasāni iti vā – ayaṃ agārikavibhūsā.

    કતમા અનાગારિકવિભૂસા? ચીવરમણ્ડના પત્તમણ્ડના સેનાસનમણ્ડના ઇમસ્સ વા પૂતિકાયસ્સ બાહિરાનં વા પરિક્ખારાનં મણ્ડના વિભૂસના કેળના પરિકેળના ગદ્ધિકતા ગદ્ધિકત્તં 45 ચપલતા 46 ચાપલ્યં – અયં અનાગારિકવિભૂસા.

    Katamā anāgārikavibhūsā? Cīvaramaṇḍanā pattamaṇḍanā senāsanamaṇḍanā imassa vā pūtikāyassa bāhirānaṃ vā parikkhārānaṃ maṇḍanā vibhūsanā keḷanā parikeḷanā gaddhikatā gaddhikattaṃ 47 capalatā 48 cāpalyaṃ – ayaṃ anāgārikavibhūsā.

    સચ્ચવાદીતિ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો સચ્ચવાદી સચ્ચસન્ધો થેતો પચ્ચયિકો અવિસંવાદકો લોકસ્સ, વિભૂસટ્ઠાના આરતો વિરતો પટિવિરતો નિક્ખન્તો નિસ્સટો વિપ્પમુત્તો વિસઞ્ઞુત્તો, વિમરિયાદિકતેન ચેતસા વિહરતીતિ – વિભૂસટ્ઠાના વિરતો સચ્ચવાદી, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –

    Saccavādīti so paccekasambuddho saccavādī saccasandho theto paccayiko avisaṃvādako lokassa, vibhūsaṭṭhānā ārato virato paṭivirato nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto, vimariyādikatena cetasā viharatīti – vibhūsaṭṭhānā virato saccavādī, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘ખિડ્ડં રતિં કામસુખઞ્ચ લોકે, અનલઙ્કરિત્વા અનપેક્ખમાનો;

    ‘‘Khiḍḍaṃ ratiṃ kāmasukhañca loke, analaṅkaritvā anapekkhamāno;

    વિભૂસટ્ઠાના વિરતો સચ્ચવાદી, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’તિ.

    Vibhūsaṭṭhānā virato saccavādī, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ૧૪૬.

    146.

    પુત્તઞ્ચ દારં પિતરઞ્ચ માતરં, ધનાનિ ધઞ્ઞાનિ ચ બન્ધવાનિ;

    Puttañca dāraṃ pitarañca mātaraṃ, dhanāni dhaññāni ca bandhavāni;

    હિત્વાન કામાનિ યથોધિકાનિ, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.

    Hitvāna kāmāni yathodhikāni, eko care khaggavisāṇakappo.

    પુત્તઞ્ચ દારં પિતરઞ્ચ માતરન્તિ. પુત્તાતિ ચત્તારો પુત્તા – અત્રજો પુત્તો, ખેત્તજો 49 પુત્તો, દિન્નકો પુત્તો, અન્તેવાસિકો પુત્તો. દારા વુચ્ચન્તિ ભરિયાયો. પિતાતિ યો સો જનકો. માતાતિ યા સા જનિકાતિ – પુત્તઞ્ચ દારં પિતરઞ્ચ માતરં.

    Puttañcadāraṃ pitarañca mātaranti. Puttāti cattāro puttā – atrajo putto, khettajo 50 putto, dinnako putto, antevāsiko putto. Dārā vuccanti bhariyāyo. Pitāti yo so janako. Mātāti yā sā janikāti – puttañca dāraṃ pitarañca mātaraṃ.

    ધનાનિ ધઞ્ઞાનિ ચ બન્ધવાનીતિ ધનાનિ વુચ્ચન્તિ હિરઞ્ઞં સુવણ્ણં મુત્તા મણિ વેળુરિયો સઙ્ખો સિલા પવાળં રજતં જાતરૂપં લોહિતઙ્ગો 51 મસારગલ્લં. ધઞ્ઞાનિ વુચ્ચન્તિ પુબ્બણ્ણં અપરણ્ણં. પુબ્બણ્ણં નામ સાલિ વીહિ યવો ગોધુમો કઙ્ગુ વરકો કુદ્રૂસકો 52. અપરણ્ણં નામ સૂપેય્યં. બન્ધવાનીતિ ચત્તારો બન્ધવા – ઞાતિબન્ધવાપિ બન્ધુ, ગોત્તબન્ધવાપિ બન્ધુ, મિત્તબન્ધવાપિ બન્ધુ, સિપ્પબન્ધવાપિ બન્ધૂતિ – ધનાનિ ધઞ્ઞાનિ ચ બન્ધવાનિ.

    Dhanāni dhaññāni ca bandhavānīti dhanāni vuccanti hiraññaṃ suvaṇṇaṃ muttā maṇi veḷuriyo saṅkho silā pavāḷaṃ rajataṃ jātarūpaṃ lohitaṅgo 53 masāragallaṃ. Dhaññāni vuccanti pubbaṇṇaṃ aparaṇṇaṃ. Pubbaṇṇaṃ nāma sāli vīhi yavo godhumo kaṅgu varako kudrūsako 54. Aparaṇṇaṃ nāma sūpeyyaṃ. Bandhavānīti cattāro bandhavā – ñātibandhavāpi bandhu, gottabandhavāpi bandhu, mittabandhavāpi bandhu, sippabandhavāpi bandhūti – dhanāni dhaññāni ca bandhavāni.

    હિત્વાન કામાનિ યથોધિકાનીતિ. કામાતિ ઉદ્દાનતો દ્વે કામા – વત્થુકામા ચ કિલેસકામા ચ…પે॰… ઇમે વુચ્ચન્તિ વત્થુકામા…પે॰… ઇમે વુચ્ચન્તિ કિલેસકામા. હિત્વાન કામાનીતિ વત્થુકામે પરિજાનિત્વા, કિલેસકામે પહાય પજહિત્વા વિનોદેત્વા બ્યન્તીકરિત્વા અનભાવં ગમેત્વા. હિત્વાન કામાનિ યથોધિકાનીતિ સોતાપત્તિમગ્ગેન યે કિલેસા પહીના, તે કિલેસે ન પુનેતિ ન પચ્ચેતિ ન પચ્ચાગચ્છતિ; સકદાગામિમગ્ગેન યે કિલેસા પહીના…પે॰… અનાગામિમગ્ગેન યે કિલેસા પહીના… અરહત્તમગ્ગેન યે કિલેસા પહીના, તે કિલેસે ન પુનેતિ ન પચ્ચેતિ ન પચ્ચાગચ્છતીતિ – હિત્વાન કામાનિ યથોધિકાનિ, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –

    Hitvāna kāmāni yathodhikānīti. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā. Hitvāna kāmānīti vatthukāme parijānitvā, kilesakāme pahāya pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvā. Hitvāna kāmāni yathodhikānīti sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā, te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati; sakadāgāmimaggena ye kilesā pahīnā…pe… anāgāmimaggena ye kilesā pahīnā… arahattamaggena ye kilesā pahīnā, te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchatīti – hitvāna kāmāni yathodhikāni, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘પુત્તઞ્ચ દારં પિતરઞ્ચ માતરં, ધનાનિ ધઞ્ઞાનિ ચ બન્ધવાનિ;

    ‘‘Puttañca dāraṃ pitarañca mātaraṃ, dhanāni dhaññāni ca bandhavāni;

    હિત્વાન કામાનિ યથોધિકાનિ, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’તિ.

    Hitvāna kāmāni yathodhikāni, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ૧૪૭.

    147.

    સઙ્ગો એસો પરિત્તમેત્થ સોખ્યં, અપ્પસ્સાદો દુક્ખમેત્થ ભિય્યો;

    Saṅgoeso parittamettha sokhyaṃ, appassādo dukkhamettha bhiyyo;

    ગળો એસો ઇતિ ઞત્વા મતિમા 55, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.

    Gaḷo eso iti ñatvā matimā56, eko care khaggavisāṇakappo.

    સઙ્ગો એસો પરિત્તમેત્થ સોખ્યન્તિ સઙ્ગોતિ વા બળિસન્તિ વા આમિસન્તિ વા લગ્ગનન્તિ વા પલિબોધોતિ વા, પઞ્ચન્નેતં કામગુણાનં અધિવચનં. પરિત્તમેત્થ સોખ્યન્તિ વુત્તઞ્હેતં ભગવતા – ‘‘પઞ્ચિમે, ભિક્ખવે, કામગુણા. કતમે પઞ્ચ? ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યા રૂપા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા…પે॰… કાયવિઞ્ઞેય્યા ફોટ્ઠબ્બા ઇટ્ઠા કન્તા મનાપા પિયરૂપા કામૂપસંહિતા રજનીયા. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચ કામગુણા. યં ખો, ભિક્ખવે, ઇમે પઞ્ચ કામગુણે પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ સુખં સોમનસ્સં, ઇદં વુચ્ચતિ કામસુખં. અપ્પકં એતં સુખં , પરિત્તકં એતં સુખં, થોકકં એતં સુખં, ઓમકં એતં સુખં, લામકં એતં સુખં, છતુક્કં એતં સુખ’’ન્તિ – સઙ્ગો એસો પરિત્તમેત્થ સોખ્યં.

    Saṅgo eso parittamettha sokhyanti saṅgoti vā baḷisanti vā āmisanti vā laggananti vā palibodhoti vā, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ. Parittamettha sokhyanti vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘pañcime, bhikkhave, kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā…pe… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā. Ime kho, bhikkhave, pañca kāmaguṇā. Yaṃ kho, bhikkhave, ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, idaṃ vuccati kāmasukhaṃ. Appakaṃ etaṃ sukhaṃ , parittakaṃ etaṃ sukhaṃ, thokakaṃ etaṃ sukhaṃ, omakaṃ etaṃ sukhaṃ, lāmakaṃ etaṃ sukhaṃ, chatukkaṃ etaṃ sukha’’nti – saṅgo eso parittamettha sokhyaṃ.

    અપ્પસ્સાદો દુક્ખમેત્થ ભિય્યોતિ અપ્પસ્સાદા કામા વુત્તા ભગવતા 57 બહુદુક્ખા બહુપાયાસા 58; આદીનવો એત્થ ભિય્યો. અટ્ઠિકઙ્કલૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા, મંસપેસૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા, તિણુક્કૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા, અઙ્ગારકાસૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા , સુપિનકૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા, યાચિતકૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા, રુક્ખફલૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા, અસિસૂનૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા, સત્તિસૂલૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા, સપ્પસિરૂપમા કામા વુત્તા ભગવતા બહુદુક્ખા બહુપાયાસા, આદીનવો એત્થ ભિય્યોતિ – અપ્પસ્સાદો દુક્ખમેત્થ ભિય્યો.

    Appassādo dukkhamettha bhiyyoti appassādā kāmā vuttā bhagavatā 59 bahudukkhā bahupāyāsā 60; ādīnavo ettha bhiyyo. Aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā vuttā bhagavatā, maṃsapesūpamā kāmā vuttā bhagavatā, tiṇukkūpamā kāmā vuttā bhagavatā, aṅgārakāsūpamā kāmā vuttā bhagavatā , supinakūpamā kāmā vuttā bhagavatā, yācitakūpamā kāmā vuttā bhagavatā, rukkhaphalūpamā kāmā vuttā bhagavatā, asisūnūpamā kāmā vuttā bhagavatā, sattisūlūpamā kāmā vuttā bhagavatā, sappasirūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyoti – appassādo dukkhamettha bhiyyo.

    ગળો એસો ઇતિ ઞત્વા મતિમાતિ ગળોતિ વા બળિસન્તિ વા આમિસન્તિ વા લગ્ગનન્તિ વા બન્ધનન્તિ વા પલિબોધોતિ વા, પઞ્ચન્નેતં કામગુણાનં અધિવચનં. ઇતીતિ પદસન્ધિ પદસંસગ્ગો પદપારિપૂરી અક્ખરસમવાયો બ્યઞ્જનસિલિટ્ઠતા પદાનુપુબ્બતાપેતં ઇતીતિ. મતિમાતિ પણ્ડિતો પઞ્ઞવા બુદ્ધિમા ઞાણી વિભાવી મેધાવી. ગળો એસો ઇતિ ઞત્વા મતિમાતિ મતિમા ગળોતિ ઞત્વા બળિસન્તિ ઞત્વા આમિસં તિ ઞત્વા લગ્ગનન્તિ ઞત્વા બન્ધનન્તિ ઞત્વા પલિબોધોતિ ઞત્વા જાનિત્વા તુલયિત્વા તીરયિત્વા વિભાવયિત્વા વિભૂતં કત્વાતિ – ગળો એસો ઇતિ ઞત્વા મતિમા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –

    Gaḷo eso iti ñatvā matimāti gaḷoti vā baḷisanti vā āmisanti vā laggananti vā bandhananti vā palibodhoti vā, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ. Itīti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ itīti. Matimāti paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvī. Gaḷo eso iti ñatvā matimāti matimā gaḷoti ñatvā baḷisanti ñatvā āmisaṃ ti ñatvā laggananti ñatvā bandhananti ñatvā palibodhoti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – gaḷo eso iti ñatvā matimā, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘સઙ્ગો એસો પરિત્તમેત્થ સોખ્યં, અપ્પસ્સાદો દુક્ખમેત્થ ભિય્યો;

    ‘‘Saṅgo eso parittamettha sokhyaṃ, appassādo dukkhamettha bhiyyo;

    ગળો એસો ઇતિ ઞત્વા મતિમા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’તિ.

    Gaḷo eso iti ñatvā matimā, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ૧૪૮.

    148.

    સન્દાલયિત્વાન સંયોજનાનિ, જાલંવ ભેત્વા સલિલમ્બુચારી;

    Sandālayitvāna saṃyojanāni, jālaṃva bhetvā salilambucārī;

    અગ્ગીવ દડ્ઢં અનિવત્તમાનો, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.

    Aggīva daḍḍhaṃ anivattamāno, eko care khaggavisāṇakappo.

    સન્દાલયિત્વાન સંયોજનાનીતિ દસ સંયોજનાનિ – કામરાગસંયોજનં, પટિઘસંયોજનં, માનસંયોજનં, દિટ્ઠિસંયોજનં, વિચિકિચ્છાસંયોજનં, સીલબ્બતપરામાસસંયોજનં, ભવરાગસંયોજનં, ઇસ્સાસંયોજનં, મચ્છરિયસંયોજનં, અવિજ્જાસંયોજનં. સન્દાલયિત્વાન સંયોજનાનીતિ દસ સંયોજનાનિ દાલયિત્વા સન્દાલયિત્વા પજહિત્વા વિનોદેત્વા બ્યન્તીકરિત્વા અનભાવં ગમેત્વાતિ – સન્દાલયિત્વાન સંયોજનાનિ.

    Sandālayitvāna saṃyojanānīti dasa saṃyojanāni – kāmarāgasaṃyojanaṃ, paṭighasaṃyojanaṃ, mānasaṃyojanaṃ, diṭṭhisaṃyojanaṃ, vicikicchāsaṃyojanaṃ, sīlabbataparāmāsasaṃyojanaṃ, bhavarāgasaṃyojanaṃ, issāsaṃyojanaṃ, macchariyasaṃyojanaṃ, avijjāsaṃyojanaṃ. Sandālayitvāna saṃyojanānīti dasa saṃyojanāni dālayitvā sandālayitvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – sandālayitvāna saṃyojanāni.

    જાલંવ ભેત્વા સલિલમ્બુચારીતિ જાલં વુચ્ચતિ સુત્તજાલં. સલિલં વુચ્ચતિ ઉદકં. અમ્બુચારી વુચ્ચતિ મચ્છો. યથા મચ્છો જાલં ભિન્દિત્વા પભિન્દિત્વા દાલયિત્વા પદાલયિત્વા સમ્પદાલયિત્વા ચરતિ વિહરતિ ઇરિયતિ વત્તેતિ પાલેતિ યપેતિ યાપેતિ, એવમેવ દ્વે જાલા – તણ્હાજાલઞ્ચ દિટ્ઠિજાલઞ્ચ…પે॰… ઇદં તણ્હાજાલં…પે॰… ઇદં દિટ્ઠિજાલં. તસ્સ પચ્ચેકસમ્બુદ્ધસ્સ તણ્હાજાલં પહીનં, દિટ્ઠિજાલં પટિનિસ્સટ્ઠં. તણ્હાજાલસ્સ પહીનત્તા દિટ્ઠિજાલસ્સ પટિનિસ્સટ્ઠત્તા સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો રૂપે ન સજ્જતિ સદ્દે ન સજ્જતિ ગન્ધે ન સજ્જતિ…પે॰… દિટ્ઠસુતમુતવિઞ્ઞાતબ્બેસુ ધમ્મેસુ ન સજ્જતિ ન ગણ્હાતિ ન બજ્ઝતિ ન પલિબજ્ઝતિ, નિક્ખન્તો નિસ્સટો વિપ્પમુત્તો વિસઞ્ઞુત્તો વિમરિયાદિકતેન ચેતસા વિહરતીતિ – જાલંવ ભેત્વા સલિલમ્બુચારી.

    Jālaṃva bhetvā salilambucārīti jālaṃ vuccati suttajālaṃ. Salilaṃ vuccati udakaṃ. Ambucārī vuccati maccho. Yathā maccho jālaṃ bhinditvā pabhinditvā dālayitvā padālayitvā sampadālayitvā carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti, evameva dve jālā – taṇhājālañca diṭṭhijālañca…pe… idaṃ taṇhājālaṃ…pe… idaṃ diṭṭhijālaṃ. Tassa paccekasambuddhassa taṇhājālaṃ pahīnaṃ, diṭṭhijālaṃ paṭinissaṭṭhaṃ. Taṇhājālassa pahīnattā diṭṭhijālassa paṭinissaṭṭhattā so paccekasambuddho rūpe na sajjati sadde na sajjati gandhe na sajjati…pe… diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu na sajjati na gaṇhāti na bajjhati na palibajjhati, nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – jālaṃva bhetvā salilambucārī.

    અગ્ગીવ દડ્ઢં અનિવત્તમાનોતિ યથા અગ્ગિ તિણકટ્ઠુપાદાનં દહન્તો ગચ્છતિ અનિવત્તન્તો, એવમેવ તસ્સ પચ્ચેકસમ્બુદ્ધસ્સ સોતાપત્તિમગ્ગેન યે કિલેસા પહીના તે કિલેસે ન પુનેતિ ન પચ્ચેતિ ન પચ્ચાગચ્છતિ, સકદાગામિમગ્ગેન…પે॰… અનાગામિમગ્ગેન… અરહત્તમગ્ગેન યે કિલેસા પહીના તે કિલેસે ન પુનેતિ ન પચ્ચેતિ ન પચ્ચાગચ્છતીતિ – અગ્ગીવ દડ્ઢં અનિવત્તમાનો, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –

    Aggīvadaḍḍhaṃ anivattamānoti yathā aggi tiṇakaṭṭhupādānaṃ dahanto gacchati anivattanto, evameva tassa paccekasambuddhassa sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati, sakadāgāmimaggena…pe… anāgāmimaggena… arahattamaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchatīti – aggīva daḍḍhaṃ anivattamāno, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘સન્દાલયિત્વાન સંયોજનાનિ, જાલંવ ભેત્વા સલિલમ્બુચારી;

    ‘‘Sandālayitvāna saṃyojanāni, jālaṃva bhetvā salilambucārī;

    અગ્ગીવ દડ્ઢં અનિવત્તમાનો, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’તિ.

    Aggīva daḍḍhaṃ anivattamāno, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ૧૪૯.

    149.

    ઓક્ખિત્તચક્ખુ ન ચ પાદલોલો, ગુત્તિન્દ્રિયો રક્ખિતમાનસાનો;

    Okkhittacakkhu na ca pādalolo,guttindriyo rakkhitamānasāno;

    અનવસ્સુતો અપરિડય્હમાનો 61, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.

    Anavassuto apariḍayhamāno62, eko care khaggavisāṇakappo.

    ઓક્ખિત્તચક્ખુ ન ચ પાદલોલોતિ કથં ખિત્તચક્ખુ હોતિ? ઇધેકચ્ચો ભિક્ખુ 63 ચક્ખુલોલો ચક્ખુલોલિયેન સમન્નાગતો હોતિ. અદિટ્ઠં દક્ખિતબ્બં દિટ્ઠં સમતિક્કમિતબ્બન્તિ – આરામેન આરામં ઉય્યાનેન ઉય્યાનં ગામેન ગામં નિગમેન નિગમં નગરેન નગરં રટ્ઠેન રટ્ઠં જનપદેન જનપદં દીઘચારિકં અનવટ્ઠિતચારિકં 64 અનુયુત્તો હોતિ રૂપદસ્સનાય. એવં ખિત્તચક્ખુ હોતિ.

    Okkhittacakkhu na ca pādaloloti kathaṃ khittacakkhu hoti? Idhekacco bhikkhu 65 cakkhulolo cakkhuloliyena samannāgato hoti. Adiṭṭhaṃ dakkhitabbaṃ diṭṭhaṃ samatikkamitabbanti – ārāmena ārāmaṃ uyyānena uyyānaṃ gāmena gāmaṃ nigamena nigamaṃ nagarena nagaraṃ raṭṭhena raṭṭhaṃ janapadena janapadaṃ dīghacārikaṃ anavaṭṭhitacārikaṃ 66 anuyutto hoti rūpadassanāya. Evaṃ khittacakkhu hoti.

    અથ વા, ભિક્ખુ અન્તરઘરં પવિટ્ઠો વીથિં પટિપન્નો અસંવુતો ગચ્છતિ. હત્થિં ઓલોકેન્તો અસ્સં ઓલોકેન્તો રથં ઓલોકેન્તો પત્તિં ઓલોકેન્તો કુમારકે ઓલોકેન્તો કુમારિકાયો ઓલોકેન્તો ઇત્થિયો ઓલોકેન્તો પુરિસે ઓલોકેન્તો અન્તરાપણં ઓલોકેન્તો ઘરમુખાનિ ઓલોકેન્તો ઉદ્ધં ઓલોકેન્તો અધો ઓલોકેન્તો દિસાવિદિસં વિપેક્ખમાનો 67 ગચ્છતિ. એવમ્પિ ખિત્તચક્ખુ હોતિ.

    Atha vā, bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno asaṃvuto gacchati. Hatthiṃ olokento assaṃ olokento rathaṃ olokento pattiṃ olokento kumārake olokento kumārikāyo olokento itthiyo olokento purise olokento antarāpaṇaṃ olokento gharamukhāni olokento uddhaṃ olokento adho olokento disāvidisaṃ vipekkhamāno 68 gacchati. Evampi khittacakkhu hoti.

    અથ વા, ભિક્ખુ ચક્ખુના રૂપં દિસ્વા નિમિત્તગ્ગાહી હોતિ અનુબ્યઞ્જનગ્ગાહી. યત્વાધિકરણમેનં ચક્ખુન્દ્રિયં અસંવુતં વિહરન્તં અભિજ્ઝાદોમનસ્સા પાપકા અકુસલા ધમ્મા અન્વાસ્સવેય્યું, તસ્સ સંવરાય ન પટિપજ્જતિ, ન રક્ખતિ ચક્ખુન્દ્રિયં, ચક્ખુન્દ્રિયે ન સંવરં આપજ્જતિ. એવમ્પિ ખિત્તચક્ખુ હોતિ.

    Atha vā, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati. Evampi khittacakkhu hoti.

    યથા વા પનેકે ભોન્તો સમણબ્રાહ્મણા સદ્ધાદેય્યાનિ ભોજનાનિ ભુઞ્જિત્વા તે એવરૂપં વિસૂકદસ્સનં અનુયુત્તા વિહરન્તિ, સેય્યથિદં – નચ્ચં ગીતં વાદિતં પેક્ખં અક્ખાનં પાણિસ્સરં વેતાળં કુમ્ભથૂણં સોભનકં 69 ચણ્ડાલં વંસં ધોવનં હત્થિયુદ્ધં અસ્સયુદ્ધં મહિંસયુદ્ધં 70 ઉસભયુદ્ધં અજયુદ્ધં મેણ્ડયુદ્ધં કુક્કુટયુદ્ધં વટ્ટકયુદ્ધં દણ્ડયુદ્ધં મુટ્ઠિયુદ્ધં નિબ્બુદ્ધં ઉય્યોધિકં બલગ્ગં સેનાબ્યૂહં અનીકદસ્સનં ઇતિ વા. ઇતિ એવરૂપં વિસૂકદસ્સનં અનુયુત્તો હોતિ. એવમ્પિ ખિત્તચક્ખુ હોતિ.

    Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpaṃ visūkadassanaṃ anuyuttā viharanti, seyyathidaṃ – naccaṃ gītaṃ vāditaṃ pekkhaṃ akkhānaṃ pāṇissaraṃ vetāḷaṃ kumbhathūṇaṃ sobhanakaṃ 71 caṇḍālaṃ vaṃsaṃ dhovanaṃ hatthiyuddhaṃ assayuddhaṃ mahiṃsayuddhaṃ 72 usabhayuddhaṃ ajayuddhaṃ meṇḍayuddhaṃ kukkuṭayuddhaṃ vaṭṭakayuddhaṃ daṇḍayuddhaṃ muṭṭhiyuddhaṃ nibbuddhaṃ uyyodhikaṃ balaggaṃ senābyūhaṃ anīkadassanaṃ iti vā. Iti evarūpaṃ visūkadassanaṃ anuyutto hoti. Evampi khittacakkhu hoti.

    કથં ઓક્ખિત્તચક્ખુ હોતિ? ઇધેકચ્ચો ભિક્ખુ ન ચક્ખુલોલો ન ચક્ખુલોલિયેન સમન્નાગતો હોતિ. અદિટ્ઠં દક્ખિતબ્બં દિટ્ઠં સમતિક્કમિતબ્બન્તિ – ન આરામેન આરામં ન ઉય્યાનેન ઉય્યાનં ન ગામેન ગામં ન નિગમેન નિગમં ન નગરેન નગરં ન રટ્ઠેન રટ્ઠં ન જનપદેન જનપદં દીઘચારિકં અનવટ્ઠિતચારિકં અનુયુત્તો હોતિ રૂપદસ્સનાય. એવં ઓક્ખિત્તચક્ખુ હોતિ.

    Kathaṃ okkhittacakkhu hoti? Idhekacco bhikkhu na cakkhulolo na cakkhuloliyena samannāgato hoti. Adiṭṭhaṃ dakkhitabbaṃ diṭṭhaṃ samatikkamitabbanti – na ārāmena ārāmaṃ na uyyānena uyyānaṃ na gāmena gāmaṃ na nigamena nigamaṃ na nagarena nagaraṃ na raṭṭhena raṭṭhaṃ na janapadena janapadaṃ dīghacārikaṃ anavaṭṭhitacārikaṃ anuyutto hoti rūpadassanāya. Evaṃ okkhittacakkhu hoti.

    અથ વા, ભિક્ખુ અન્તરઘરં પવિટ્ઠો વીથિં પટિપન્નો સંવુતો ગચ્છતિ. ન હત્થિં ઓલોકેન્તો ન અસ્સં ઓલોકેન્તો ન રથં ઓલોકેન્તો ન પત્તિં ઓલોકેન્તો ન કુમારકે ઓલોકેન્તો ન કુમારિકાયો ઓલોકેન્તો ન ઇત્થિયો ઓલોકેન્તો ન પુરિસે ઓલોકેન્તો ન અન્તરાપણં ઓલોકેન્તો ન ઘરમુખાનિ ઓલોકેન્તો ન ઉદ્ધં ઓલોકેન્તો ન અધો ઓલોકેન્તો ન દિસાવિદિસં વિપેક્ખમાનો ગચ્છતિ. એવમ્પિ ઓક્ખિત્તચક્ખુ હોતિ.

    Atha vā, bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno saṃvuto gacchati. Na hatthiṃ olokento na assaṃ olokento na rathaṃ olokento na pattiṃ olokento na kumārake olokento na kumārikāyo olokento na itthiyo olokento na purise olokento na antarāpaṇaṃ olokento na gharamukhāni olokento na uddhaṃ olokento na adho olokento na disāvidisaṃ vipekkhamāno gacchati. Evampi okkhittacakkhu hoti.

    અથ વા, ભિક્ખુ ચક્ખુના રૂપં દિસ્વા ન નિમિત્તગ્ગાહી હોતિ નાનુબ્યઞ્જનગ્ગાહી. યત્વાધિકરણમેનં ચક્ખુન્દ્રિયં અસંવુતં વિહરન્તં અભિજ્ઝાદોમનસ્સા પાપકા અકુસલા ધમ્મા અન્વાસ્સવેય્યું, તસ્સ સંવરાય પટિપજ્જતિ, રક્ખતિ ચક્ખુન્દ્રિયં, ચક્ખુન્દ્રિયે સંવરં આપજ્જતિ. એવમ્પિ ઓક્ખિત્તચક્ખુ હોતિ.

    Atha vā, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Evampi okkhittacakkhu hoti.

    યથા વા પનેકે ભોન્તો સમણબ્રાહ્મણા સદ્ધાદેય્યાનિ ભોજનાનિ ભુઞ્જિત્વા તે એવરૂપં વિસૂકદસ્સનં અનુયુત્તા વિહરન્તિ, સેય્યથિદં – નચ્ચં ગીતં વાદિતં…પે॰… અનીકદસ્સનં ઇતિ વા. ઇતિ એવરૂપા વિસૂકદસ્સના પટિવિરતો. એવમ્પિ ઓક્ખિત્તચક્ખુ હોતિ.

    Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpaṃ visūkadassanaṃ anuyuttā viharanti, seyyathidaṃ – naccaṃ gītaṃ vāditaṃ…pe… anīkadassanaṃ iti vā. Iti evarūpā visūkadassanā paṭivirato. Evampi okkhittacakkhu hoti.

    ન ચ પાદલોલોતિ કથં પાદલોલો હોતિ? ઇધેકચ્ચો ભિક્ખુ પાદલોલો પાદલોલિયેન સમન્નાગતો હોતિ – આરામેન આરામં ઉય્યાનેન ઉય્યાનં ગામેન ગામં નિગમેન નિગમં નગરેન નગરં રટ્ઠેન રટ્ઠં જનપદેન જનપદં દીઘચારિકં અનવટ્ઠિતચારિકં અનુયુત્તો હોતિ. એવમ્પિ પાદલોલો હોતિ.

    Na ca pādaloloti kathaṃ pādalolo hoti? Idhekacco bhikkhu pādalolo pādaloliyena samannāgato hoti – ārāmena ārāmaṃ uyyānena uyyānaṃ gāmena gāmaṃ nigamena nigamaṃ nagarena nagaraṃ raṭṭhena raṭṭhaṃ janapadena janapadaṃ dīghacārikaṃ anavaṭṭhitacārikaṃ anuyutto hoti. Evampi pādalolo hoti.

    અથ વા, ભિક્ખુ અન્તોસઙ્ઘારામે 73 પાદલોલો પાદલોલિયેન સમન્નાગતો હોતિ, ન અત્થહેતુ ન કારણહેતુ ઉદ્ધતો અવૂપસન્તચિત્તો પરિવેણતો પરિવેણં ગચ્છતિ, વિહારતો વિહારં ગચ્છતિ, અડ્ઢયોગતો અડ્ઢયોગં ગચ્છતિ, પાસાદતો પાસાદં ગચ્છતિ, હમ્મિયતો હમ્મિયં ગચ્છતિ, ગુહતો ગુહં ગચ્છતિ, લેણતો લેણં ગચ્છતિ, કુટિયા કુટિં ગચ્છતિ, કૂટાગારતો કૂટાગારં ગચ્છતિ, અટ્ટતો અટ્ટં ગચ્છતિ, માળતો માળં ગચ્છતિ, ઉદ્દણ્ડતો ઉદ્દણ્ડં ગચ્છતિ 74, ઉપટ્ઠાનસાલતો ઉપટ્ઠાનસાલં ગચ્છતિ, મણ્ડપતો મણ્ડપં ગચ્છતિ, રુક્ખમૂલતો રુક્ખમૂલં ગચ્છતિ, યત્થ વા પન ભિક્ખૂ નિસીદન્તિ વા ગચ્છન્તિ વા, તત્થ એકસ્સ વા દુતિયો હોતિ, દ્વિન્નં વા તતિયો હોતિ, તિણ્ણં વા ચતુત્થો હોતિ. તત્થ બહું સમ્ફપ્પલાપં પલપતિ, સેય્યથિદં – રાજકથં ચોરકથં…પે॰… ઇતિ ભવાભવકથં કથેતિ. એવમ્પિ પાદલોલો હોતિ.

    Atha vā, bhikkhu antosaṅghārāme 75 pādalolo pādaloliyena samannāgato hoti, na atthahetu na kāraṇahetu uddhato avūpasantacitto pariveṇato pariveṇaṃ gacchati, vihārato vihāraṃ gacchati, aḍḍhayogato aḍḍhayogaṃ gacchati, pāsādato pāsādaṃ gacchati, hammiyato hammiyaṃ gacchati, guhato guhaṃ gacchati, leṇato leṇaṃ gacchati, kuṭiyā kuṭiṃ gacchati, kūṭāgārato kūṭāgāraṃ gacchati, aṭṭato aṭṭaṃ gacchati, māḷato māḷaṃ gacchati, uddaṇḍato uddaṇḍaṃ gacchati 76, upaṭṭhānasālato upaṭṭhānasālaṃ gacchati, maṇḍapato maṇḍapaṃ gacchati, rukkhamūlato rukkhamūlaṃ gacchati, yattha vā pana bhikkhū nisīdanti vā gacchanti vā, tattha ekassa vā dutiyo hoti, dvinnaṃ vā tatiyo hoti, tiṇṇaṃ vā catuttho hoti. Tattha bahuṃ samphappalāpaṃ palapati, seyyathidaṃ – rājakathaṃ corakathaṃ…pe… iti bhavābhavakathaṃ katheti. Evampi pādalolo hoti.

    ન ચ પાદલોલોતિ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો પાદલોલિયા આરતો વિરતો પટિવિરતો નિક્ખન્તો નિસ્સટો વિપ્પમુત્તો વિસઞ્ઞુત્તો વિમરિયાદિકતેન ચેતસા પટિસલ્લાનારામો હોતિ પટિસલ્લાનરતો અજ્ઝત્તં ચેતોસમથમનુયુત્તો અનિરાકતજ્ઝાનો વિપસ્સનાય સમન્નાગતો બ્રૂહેતા સુઞ્ઞાગારં ઝાયી ઝાનરતો એકત્તમનુયુત્તો સદત્થગરુકોતિ – ઓક્ખિત્તચક્ખુ ન ચ પાદલોલો.

    Na ca pādaloloti so paccekasambuddho pādaloliyā ārato virato paṭivirato nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā paṭisallānārāmo hoti paṭisallānarato ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto anirākatajjhāno vipassanāya samannāgato brūhetā suññāgāraṃ jhāyī jhānarato ekattamanuyutto sadatthagarukoti – okkhittacakkhu na ca pādalolo.

    ગુત્તિન્દ્રિયો રક્ખિતમાનસાનોતિ. ગુત્તિન્દ્રિયોતિ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો ચક્ખુના રૂપં દિસ્વા ન નિમિત્તગ્ગાહી હોતિ નાનુબ્યઞ્જનગ્ગાહી. યત્વાધિકરણમેનં ચક્ખુન્દ્રિયં અસંવુતં વિહરન્તં અભિજ્ઝાદોમનસ્સા પાપકા અકુસલા ધમ્મા અન્વાસ્સવેય્યું, તસ્સ સંવરાય પટિપજ્જતિ, રક્ખતિ ચક્ખુન્દ્રિયં, ચક્ખુન્દ્રિયે સંવરં આપજ્જતિ. સોતેન સદ્દં સુત્વા…પે॰… ઘાનેન ગન્ધં ઘાયિત્વા… જિવ્હાય રસં સાયિત્વા… કાયેન ફોટ્ઠબ્બં ફુસિત્વા … મનસા ધમ્મં વિઞ્ઞાય ન નિમિત્તગ્ગાહી હોતિ નાનુબ્યઞ્જનગ્ગાહી . યત્વાધિકરણમેનં મનિન્દ્રિયં અસંવુતં વિહરન્તં અભિજ્ઝાદોમનસ્સા પાપકા અકુસલા ધમ્મા અન્વાસ્સવેય્યું, તસ્સ સંવરાય પટિપજ્જતિ, રક્ખતિ મનિન્દ્રિયં, મનિન્દ્રિયે સંવરં આપજ્જતીતિ – ગુત્તિન્દ્રિયો. રક્ખિતમાનસાનોતિ ગોપિતમાનસાનોતિ – ગુત્તિન્દ્રિયો રક્ખિતમાનસાનો.

    Guttindriyorakkhitamānasānoti. Guttindriyoti so paccekasambuddho cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā … manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī . Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjatīti – guttindriyo. Rakkhitamānasānoti gopitamānasānoti – guttindriyo rakkhitamānasāno.

    અનવસ્સુતો પરિડય્હમાનોતિ વુત્તઞ્હેતં આયસ્મતા મહામોગ્ગલ્લાનેન – ‘‘અવસ્સુતપરિયાયઞ્ચ 77 વો, આવુસો, દેસેસ્સામિ અનવસ્સુતપરિયાયઞ્ચ. તં સુણાથ, સાધુકં મનસિકરોથ; ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવમાવુસો’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મતો મહામોગ્ગલ્લાનસ્સ પચ્ચસ્સોસું. આયસ્મા મહામોગ્ગલ્લાનો 78 એતદવોચ –

    Anavassuto pariḍayhamānoti vuttañhetaṃ āyasmatā mahāmoggallānena – ‘‘avassutapariyāyañca 79 vo, āvuso, desessāmi anavassutapariyāyañca. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasikarotha; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evamāvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato mahāmoggallānassa paccassosuṃ. Āyasmā mahāmoggallāno 80 etadavoca –

    ‘‘કથં ચાવુસો, અવસ્સુતો હોતિ? ઇધાવુસો, ભિક્ખુ ચક્ખુના રૂપં દિસ્વા પિયરૂપે રૂપે અધિમુચ્ચતિ, અપ્પિયરૂપે રૂપે બ્યાપજ્જતિ, અનુપટ્ઠિતકાયસ્સતિ 81 ચ વિહરતિ પરિત્તચેતસો. તઞ્ચ ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં યથાભૂતં નપ્પજાનાતિ, યત્થસ્સ 82 તે ઉપ્પન્ના પાપકા અકુસલા ધમ્મા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ. સોતેન સદ્દં સુત્વા…પે॰… મનસા ધમ્મં વિઞ્ઞાય પિયરૂપે ધમ્મે અધિમુચ્ચતિ, અપ્પિયરૂપે ધમ્મે બ્યાપજ્જતિ, અનુપટ્ઠિતકાયસ્સતિ ચ વિહરતિ પરિત્તચેતસો. તઞ્ચ ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં યથાભૂતં નપ્પજાનાતિ, યત્થસ્સ તે ઉપ્પન્ના પાપકા અકુસલા ધમ્મા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ. અયં વુચ્ચતાવુસો, ભિક્ખુ અવસ્સુતો ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યેસુ રૂપેસુ…પે॰… અવસ્સુતો મનોવિઞ્ઞેય્યેસુ ધમ્મેસુ. એવંવિહારિં ચાવુસો, ભિક્ખું ચક્ખુતો ચેપિ નં મારો ઉપસઙ્કમતિ, લભેથેવ 83 મારો ઓતારં લભેથ 84 મારો આરમ્મણં, સોતતો ચેપિ નં…પે॰… મનતો ચેપિ નં મારો ઉપસઙ્કમતિ, લભેથેવ મારો ઓતારં લભેથ મારો આરમ્મણં.

    ‘‘Kathaṃ cāvuso, avassuto hoti? Idhāvuso, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā piyarūpe rūpe adhimuccati, appiyarūpe rūpe byāpajjati, anupaṭṭhitakāyassati 85 ca viharati parittacetaso. Tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, yatthassa 86 te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti. Sotena saddaṃ sutvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya piyarūpe dhamme adhimuccati, appiyarūpe dhamme byāpajjati, anupaṭṭhitakāyassati ca viharati parittacetaso. Tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti. Ayaṃ vuccatāvuso, bhikkhu avassuto cakkhuviññeyyesu rūpesu…pe… avassuto manoviññeyyesu dhammesu. Evaṃvihāriṃ cāvuso, bhikkhuṃ cakkhuto cepi naṃ māro upasaṅkamati, labhetheva 87 māro otāraṃ labhetha 88 māro ārammaṇaṃ, sotato cepi naṃ…pe… manato cepi naṃ māro upasaṅkamati, labhetheva māro otāraṃ labhetha māro ārammaṇaṃ.

    ‘‘સેય્યથાપિ, આવુસો, નળાગારં વા તિણાગારં વા સુક્ખં કોળાપં 89 તેરોવસ્સિકં. પુરત્થિમાય ચેપિ નં દિસાય પુરિસો આદિત્તાય તિણુક્કાય ઉપસઙ્કમેય્ય, લભેથેવ અગ્ગિ ઓતારં લભેથ અગ્ગિ આરમ્મણં; પચ્છિમાય ચેપિ નં દિસાય…પે॰… ઉત્તરાય ચેપિ નં દિસાય… દક્ખિણાય ચેપિ નં દિસાય… હેટ્ઠિમતો 90 ચેપિ નં દિસાય… ઉપરિમતો 91 ચેપિ નં દિસાય… યતો કુતોચિ ચેપિ નં પુરિસો આદિત્તાય તિણુક્કાય ઉપસઙ્કમેય્ય, લભેથેવ અગ્ગિ ઓતારં લભેથ અગ્ગિ આરમ્મણં. એવમેવ ખો, આવુસો, એવંવિહારિં ભિક્ખું ચક્ખુતો ચેપિ નં મારો ઉપસઙ્કમતિ, લભેથેવ મારો ઓતારં લભેથ મારો આરમ્મણં, સોતતો ચેપિ નં…પે॰… મનતો ચેપિ નં મારો ઉપસઙ્કમતિ, લભેથેવ મારો ઓતારં લભેથ મારો આરમ્મણં.

    ‘‘Seyyathāpi, āvuso, naḷāgāraṃ vā tiṇāgāraṃ vā sukkhaṃ koḷāpaṃ 92 terovassikaṃ. Puratthimāya cepi naṃ disāya puriso ādittāya tiṇukkāya upasaṅkameyya, labhetheva aggi otāraṃ labhetha aggi ārammaṇaṃ; pacchimāya cepi naṃ disāya…pe… uttarāya cepi naṃ disāya… dakkhiṇāya cepi naṃ disāya… heṭṭhimato 93 cepi naṃ disāya… uparimato 94 cepi naṃ disāya… yato kutoci cepi naṃ puriso ādittāya tiṇukkāya upasaṅkameyya, labhetheva aggi otāraṃ labhetha aggi ārammaṇaṃ. Evameva kho, āvuso, evaṃvihāriṃ bhikkhuṃ cakkhuto cepi naṃ māro upasaṅkamati, labhetheva māro otāraṃ labhetha māro ārammaṇaṃ, sotato cepi naṃ…pe… manato cepi naṃ māro upasaṅkamati, labhetheva māro otāraṃ labhetha māro ārammaṇaṃ.

    ‘‘એવંવિહારિં ચાવુસો, ભિક્ખું રૂપા અધિભંસુ 95, ન ભિક્ખુ રૂપે અધિભોસિ; સદ્દા ભિક્ખું અધિભંસુ, ન ભિક્ખુ સદ્દે અધિભોસિ; ગન્ધા ભિક્ખું અધિભંસુ, ન ભિક્ખુ ગન્ધે અધિભોસિ; રસા ભિક્ખું અધિભંસુ, ન ભિક્ખુ રસે અધિભોસિ; ફોટ્ઠબ્બા ભિક્ખું અધિભંસુ, ન ભિક્ખુ ફોટ્ઠબ્બે અધિભોસિ; ધમ્મા ભિક્ખું અધિભંસુ, ન ભિક્ખુ ધમ્મે અધિભોસિ. અયં વુચ્ચતાવુસો, ભિક્ખુ રૂપાધિભૂતો સદ્દાધિભૂતો ગન્ધાધિભૂતો રસાધિભૂતો ફોટ્ઠબ્બાધિભૂતો ધમ્માધિભૂતો અધિભૂ અનધિભૂતો અધિભંસુ નં પાપકા અકુસલા ધમ્મા સંકિલેસિકા પોનોભવિકા સદરા દુક્ખવિપાકા આયતિં જાતિજરામરણિયા. એવં ખો, આવુસો, અવસ્સુતો હોતિ.

    ‘‘Evaṃvihāriṃ cāvuso, bhikkhuṃ rūpā adhibhaṃsu 96, na bhikkhu rūpe adhibhosi; saddā bhikkhuṃ adhibhaṃsu, na bhikkhu sadde adhibhosi; gandhā bhikkhuṃ adhibhaṃsu, na bhikkhu gandhe adhibhosi; rasā bhikkhuṃ adhibhaṃsu, na bhikkhu rase adhibhosi; phoṭṭhabbā bhikkhuṃ adhibhaṃsu, na bhikkhu phoṭṭhabbe adhibhosi; dhammā bhikkhuṃ adhibhaṃsu, na bhikkhu dhamme adhibhosi. Ayaṃ vuccatāvuso, bhikkhu rūpādhibhūto saddādhibhūto gandhādhibhūto rasādhibhūto phoṭṭhabbādhibhūto dhammādhibhūto adhibhū anadhibhūto adhibhaṃsu naṃ pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā. Evaṃ kho, āvuso, avassuto hoti.

    ‘‘કથં ચાવુસો, અનવસ્સુતો હોતિ? ઇધાવુસો, ભિક્ખુ ચક્ખુના રૂપં દિસ્વા પિયરૂપે રૂપે નાધિમુચ્ચતિ, અપ્પિયરૂપે રૂપે ન બ્યાપજ્જતિ, ઉપટ્ઠિતકાયસ્સતિ ચ વિહરતિ અપ્પમાણચેતસો. તઞ્ચ ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં યથાભૂતં પજાનાતિ, યત્થસ્સ તે ઉપ્પન્ના પાપકા અકુસલા ધમ્મા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ; સોતેન સદ્દં સુત્વા…પે॰… મનસા ધમ્મં વિઞ્ઞાય પિયરૂપે ધમ્મે નાધિમુચ્ચતિ, અપ્પિયરૂપે ધમ્મે ન બ્યાપજ્જતિ, ઉપટ્ઠિતકાયસ્સતિ ચ વિહરતિ અપ્પમાણચેતસો. તઞ્ચ ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં યથાભૂતં પજાનાતિ, યત્થસ્સ તે ઉપ્પન્ના પાપકા અકુસલા ધમ્મા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ. અયં વુચ્ચતાવુસો, ભિક્ખુ અનવસ્સુતો ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યેસુ રૂપેસુ…પે॰… અનવસ્સુતો મનોવિઞ્ઞેય્યેસુ ધમ્મેસુ. એવંવિહારિં ચાવુસો, ભિક્ખું ચક્ખુતો ચેપિ નં મારો ઉપસઙ્કમતિ, નેવ લભેથ મારો ઓતારં, ન લભેથ મારો આરમ્મણં; સોતતો ચેપિ નં…પે॰… મનતો ચેપિ નં મારો ઉપસઙ્કમતિ, નેવ લભેથ મારો ઓતારં, ન લભેથ મારો આરમ્મણં.

    ‘‘Kathaṃ cāvuso, anavassuto hoti? Idhāvuso, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā piyarūpe rūpe nādhimuccati, appiyarūpe rūpe na byāpajjati, upaṭṭhitakāyassati ca viharati appamāṇacetaso. Tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti; sotena saddaṃ sutvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya piyarūpe dhamme nādhimuccati, appiyarūpe dhamme na byāpajjati, upaṭṭhitakāyassati ca viharati appamāṇacetaso. Tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ pajānāti, yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti. Ayaṃ vuccatāvuso, bhikkhu anavassuto cakkhuviññeyyesu rūpesu…pe… anavassuto manoviññeyyesu dhammesu. Evaṃvihāriṃ cāvuso, bhikkhuṃ cakkhuto cepi naṃ māro upasaṅkamati, neva labhetha māro otāraṃ, na labhetha māro ārammaṇaṃ; sotato cepi naṃ…pe… manato cepi naṃ māro upasaṅkamati, neva labhetha māro otāraṃ, na labhetha māro ārammaṇaṃ.

    ‘‘સેય્યથાપિ, આવુસો, કૂટાગારા વા કૂટાગારસાલા 97 વા બહલમત્તિકા અદ્દાવલેપના 98 પુરત્થિમાય ચેપિ નં દિસાય પુરિસો આદિત્તાય તિણુક્કાય ઉપસઙ્કમેય્ય, નેવ લભેથ અગ્ગિ ઓતારં, ન લભેથ અગ્ગિ આરમ્મણં; પચ્છિમાય ચેપિ નં દિસાય… ઉત્તરાય ચેપિ નં દિસાય… દક્ખિણાય ચેપિ નં દિસાય… હેટ્ઠિમતો ચેપિ નં દિસાય… ઉપરિમતો ચેપિ નં દિસાય… યતો કુતોચિ ચેપિ નં પુરિસો આદિત્તાય તિણુક્કાય ઉપસઙ્કમેય્ય, નેવ લભેથ અગ્ગિ ઓતારં ન લભેથ અગ્ગિ આરમ્મણં. એવમેવ ખો, આવુસો, એવંવિહારિં ભિક્ખું ચક્ખુતો ચેપિ નં મારો ઉપસઙ્કમતિ, નેવ લભેથ મારો ઓતારં ન લભેથ મારો આરમ્મણં; સોતતો ચેપિ નં…પે॰… મનતો ચેપિ નં મારો ઉપસઙ્કમતિ નેવ લભેથ મારો ઓતારં ન લભેથ મારો આરમ્મણં.

    ‘‘Seyyathāpi, āvuso, kūṭāgārā vā kūṭāgārasālā 99 vā bahalamattikā addāvalepanā 100 puratthimāya cepi naṃ disāya puriso ādittāya tiṇukkāya upasaṅkameyya, neva labhetha aggi otāraṃ, na labhetha aggi ārammaṇaṃ; pacchimāya cepi naṃ disāya… uttarāya cepi naṃ disāya… dakkhiṇāya cepi naṃ disāya… heṭṭhimato cepi naṃ disāya… uparimato cepi naṃ disāya… yato kutoci cepi naṃ puriso ādittāya tiṇukkāya upasaṅkameyya, neva labhetha aggi otāraṃ na labhetha aggi ārammaṇaṃ. Evameva kho, āvuso, evaṃvihāriṃ bhikkhuṃ cakkhuto cepi naṃ māro upasaṅkamati, neva labhetha māro otāraṃ na labhetha māro ārammaṇaṃ; sotato cepi naṃ…pe… manato cepi naṃ māro upasaṅkamati neva labhetha māro otāraṃ na labhetha māro ārammaṇaṃ.

    ‘‘એવંવિહારી ચાવુસો, ભિક્ખુ રૂપે અધિભોસિ 101, ન રૂપા ભિક્ખું અધિભંસુ; સદ્દે ભિક્ખુ અધિભોસિ, ન સદ્દા ભિક્ખું અધિભંસુ; ગન્ધે ભિક્ખુ અધિભોસિ, ન ગન્ધા ભિક્ખું અધિભંસુ; રસે ભિક્ખુ અધિભોસિ, ન રસા ભિક્ખું અધિભંસુ; ફોટ્ઠબ્બે ભિક્ખુ અધિભોસિ, ન ફોટ્ઠબ્બા ભિક્ખું અધિભંસુ; ધમ્મે ભિક્ખુ અધિભોસિ, ન ધમ્મા ભિક્ખું અધિભંસુ. અયં વુચ્ચતાવુસો , ભિક્ખુ રૂપાધિભૂ સદ્દાધિભૂ ગન્ધાધિભૂ રસાધિભૂ ફોટ્ઠબ્બાધિભૂ ધમ્માધિભૂ અધિભૂ અનધિભૂતો 102. અધિભોસિ તે પાપકે અકુસલે ધમ્મે સંકિલેસિકે પોનોભવિકે સદરે દુક્ખવિપાકે આયતિં જાતિજરામરણિયે. એવં ખો, આવુસો, અનવસ્સુતો હોતી’’તિ – અનવસ્સુતો.

    ‘‘Evaṃvihārī cāvuso, bhikkhu rūpe adhibhosi 103, na rūpā bhikkhuṃ adhibhaṃsu; sadde bhikkhu adhibhosi, na saddā bhikkhuṃ adhibhaṃsu; gandhe bhikkhu adhibhosi, na gandhā bhikkhuṃ adhibhaṃsu; rase bhikkhu adhibhosi, na rasā bhikkhuṃ adhibhaṃsu; phoṭṭhabbe bhikkhu adhibhosi, na phoṭṭhabbā bhikkhuṃ adhibhaṃsu; dhamme bhikkhu adhibhosi, na dhammā bhikkhuṃ adhibhaṃsu. Ayaṃ vuccatāvuso , bhikkhu rūpādhibhū saddādhibhū gandhādhibhū rasādhibhū phoṭṭhabbādhibhū dhammādhibhū adhibhū anadhibhūto 104. Adhibhosi te pāpake akusale dhamme saṃkilesike ponobhavike sadare dukkhavipāke āyatiṃ jātijarāmaraṇiye. Evaṃ kho, āvuso, anavassuto hotī’’ti – anavassuto.

    અપરિડય્હમાનોતિ રાગજેન પરિળાહેન અપરિડય્હમાનો, દોસજેન પરિળાહેન અપરિડય્હમાનો, મોહજેન પરિળાહેન અપરિડય્હમાનોતિ – અનવસ્સુતો અપરિડય્હમાનો, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –

    Apariḍayhamānoti rāgajena pariḷāhena apariḍayhamāno, dosajena pariḷāhena apariḍayhamāno, mohajena pariḷāhena apariḍayhamānoti – anavassuto apariḍayhamāno, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘ઓક્ખિત્તચક્ખુ ન ચ પાદલોલો, ગુત્તિન્દ્રિયો રક્ખિતમાનસાનો;

    ‘‘Okkhittacakkhu na ca pādalolo, guttindriyo rakkhitamānasāno;

    અનવસ્સુતો અપરિડય્હમાનો, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’તિ.

    Anavassuto apariḍayhamāno, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    ૧૫૦.

    150.

    ઓહારયિત્વા ગિહિબ્યઞ્જનાનિ, સઞ્છન્નપત્તો યથા પારિછત્તકો;

    Ohārayitvā gihibyañjanāni,sañchannapatto yathā pārichattako;

    કાસાયવત્થો અભિનિક્ખમિત્વા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો.

    Kāsāyavattho abhinikkhamitvā, eko care khaggavisāṇakappo.

    ઓહારયિત્વા ગિહિબ્યઞ્જનાનીતિ ગિહિબ્યઞ્જનાનિ વુચ્ચન્તિ કેસા ચ મસ્સૂ ચ…પે॰… દીઘદસાનિ ઇતિ વા. ઓહારયિત્વા ગિહિબ્યઞ્જનાનીતિ ગિહિબ્યઞ્જનાનિ ઓરોપયિત્વા સમોરોપયિત્વા નિક્ખિપિત્વા પટિપ્પસ્સમ્ભિત્વાતિ – ઓહારયિત્વા ગિહિબ્યઞ્જનાનિ.

    Ohārayitvā gihibyañjanānīti gihibyañjanāni vuccanti kesā ca massū ca…pe… dīghadasāni iti vā. Ohārayitvā gihibyañjanānīti gihibyañjanāni oropayitvā samoropayitvā nikkhipitvā paṭippassambhitvāti – ohārayitvā gihibyañjanāni.

    સઞ્છન્નપત્તો યથા પારિછત્તકોતિ યથા સો પારિછત્તકો કોવિળારો બહલપત્તપલાસો 105 સન્દચ્છાયો 106, એવમેવ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો પરિપુણ્ણપત્તચીવરધરોતિ – સઞ્છન્નપત્તો યથા પારિછત્તકો.

    Sañchannapatto yathā pārichattakoti yathā so pārichattako koviḷāro bahalapattapalāso 107 sandacchāyo 108, evameva so paccekasambuddho paripuṇṇapattacīvaradharoti – sañchannapatto yathā pārichattako.

    કાસાયવત્થો અભિનિક્ખમિત્વાતિ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો સબ્બં ઘરાવાસપલિબોધં છિન્દિત્વા પુત્તદારં પલિબોધં છિન્દિત્વા ઞાતિપલિબોધં છિન્દિત્વા મિત્તામચ્ચપલિબોધં છિન્દિત્વા સન્નિધિપલિબોધં છિન્દિત્વા કેસમસ્સું ઓહારેત્વા 109 કાસાયાનિ વત્થાનિ અચ્છાદેત્વા અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિત્વા અકિઞ્ચનભાવં ઉપગન્ત્વા એકો ચરતિ વિહરતિ ઇરિયતિ વત્તેતિ પાલેતિ યપેતિ યાપેતીતિ – કાસાયવત્થો અભિનિક્ખમિત્વા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો. તેનાહ સો પચ્ચેકસમ્બુદ્ધો –

    Kāsāyavatthoabhinikkhamitvāti so paccekasambuddho sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ chinditvā puttadāraṃ palibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ chinditvā mittāmaccapalibodhaṃ chinditvā sannidhipalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ ohāretvā 110 kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti – kāsāyavattho abhinikkhamitvā, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –

    ‘‘ઓહારયિત્વા ગિહિબ્યઞ્જનાનિ, સઞ્છન્નપત્તો યથા પારિછત્તકો;

    ‘‘Ohārayitvā gihibyañjanāni, sañchannapatto yathā pārichattako;

    કાસાયવત્થો અભિનિક્ખમિત્વા, એકો ચરે ખગ્ગવિસાણકપ્પો’’તિ.

    Kāsāyavattho abhinikkhamitvā, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.

    તતિયો વગ્ગો.

    Tatiyo vaggo.







    Footnotes:
    1. તં (ક॰)
    2. taṃ (ka.)
    3. નિરાસયો (સી॰ અટ્ઠ॰) સુ॰ નિ॰ ૫૬
    4. nirāsayo (sī. aṭṭha.) su. ni. 56
    5. ભિક્ખૂ (ક॰) મહાનિ॰ ૮૭
    6. ભવિસ્સન્તિ (મહાનિ॰ ૮૭)
    7. bhikkhū (ka.) mahāni. 87
    8. bhavissanti (mahāni. 87)
    9. નિસજ્જનં (ક॰)
    10. આપાતકજ્ઝાયી ચ (ક॰)
    11. કુહાયિતત્તં (સ્યા॰ ક॰), વિસુદ્ધિમગ્ગટ્ઠકથા ઓલોકેતબ્બા
    12. nisajjanaṃ (ka.)
    13. āpātakajjhāyī ca (ka.)
    14. kuhāyitattaṃ (syā. ka.), visuddhimaggaṭṭhakathā oloketabbā
    15. આયોગબન્ધનં (સ્યા॰ ક॰) મહાનિ॰ ૮૭
    16. ઉટ્ટણ્ડે (ક॰)
    17. āyogabandhanaṃ (syā. ka.) mahāni. 87
    18. uṭṭaṇḍe (ka.)
    19. મક્ખિયના (ક॰) પસ્સ વિભ॰ ૮૯૨
    20. makkhiyanā (ka.) passa vibha. 892
    21. પિસુણવાચાય (ક॰)
    22. ફરુસવાચાય (ક॰)
    23. pisuṇavācāya (ka.)
    24. pharusavācāya (ka.)
    25. સત્થા સબ્યઞ્જના (સ્યા॰) પસ્સ મ॰ નિ॰ ૩.૮૨
    26. ધતા (સ્યા॰)
    27. ધારેતિ (ક॰)
    28. satthā sabyañjanā (syā.) passa ma. ni. 3.82
    29. dhatā (syā.)
    30. dhāreti (ka.)
    31. પરિયાપુટં (સ્યા॰ ક॰) પસ્સ દી॰ નિ॰ ૩.૨૮૨
    32. pariyāpuṭaṃ (syā. ka.) passa dī. ni. 3.282
    33. છળભિઞ્ઞાયો (સ્યા॰)
    34. chaḷabhiññāyo (syā.)
    35. રતી (સ્યા॰)
    36. ratī (syā.)
    37. વિભૂસનટ્ઠાના (સ્યા॰ ક॰), વિભૂસણટ્ઠાના (સી॰ અટ્ઠ॰)
    38. vibhūsanaṭṭhānā (syā. ka.), vibhūsaṇaṭṭhānā (sī. aṭṭha.)
    39. પસ્સ મ॰ નિ॰ ૨.૨૮૦
    40. passa ma. ni. 2.280
    41. અગારિકસ્સ વિભૂસા (ક॰) એવમુપરિપિ
    42. પસાધનઞ્ચ (સ્યા॰), સયનાસનઞ્ચ (ક॰) ચૂળનિ॰ ખગ્ગવિસાણસુત્તનિદ્દેસ ૧૩૦ નત્થિ પાઠનાનત્તં
    43. agārikassa vibhūsā (ka.) evamuparipi
    44. pasādhanañca (syā.), sayanāsanañca (ka.) cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 130 natthi pāṭhanānattaṃ
    45. ગેધિકતા ગેધિકત્તં (સ્યા॰) પસ્સ વિભ॰ ૮૫૪
    46. ચપલના (સ્યા॰)
    47. gedhikatā gedhikattaṃ (syā.) passa vibha. 854
    48. capalanā (syā.)
    49. ખેત્રજો (સ્યા॰ ક॰)
    50. khetrajo (syā. ka.)
    51. લોહિતકો (?)
    52. કુદ્રુસકો (સ્યા॰)
    53. lohitako (?)
    54. kudrusako (syā.)
    55. મુતીમા (સુ॰ નિ॰ ૬૧)
    56. mutīmā (su. ni. 61)
    57. પસ્સ મ॰ નિ॰ ૧.૨૩૭
    58. બહૂપાયાસા (સ્યા॰)
    59. passa ma. ni. 1.237
    60. bahūpāyāsā (syā.)
    61. અપરિદય્હમાનો (ક॰)
    62. aparidayhamāno (ka.)
    63. નત્થિ સ્યા॰ પોત્થકે મહાનિ॰ ૧૫૭
    64. અનવત્થચારિકં (સ્યા॰)
    65. natthi syā. potthake mahāni. 157
    66. anavatthacārikaṃ (syā.)
    67. પેક્ખમાનો (સ્યા॰ ક॰)
    68. pekkhamāno (syā. ka.)
    69. સોભનગરકં (સ્યા॰), સોભનકરણં (ક॰)
    70. મહિસયુદ્ધં (સ્યા॰)
    71. sobhanagarakaṃ (syā.), sobhanakaraṇaṃ (ka.)
    72. mahisayuddhaṃ (syā.)
    73. અન્તોપિ સંઘારામે (ક॰)
    74. ઉદ્દણ્ડં ગચ્છતિ, ઉદ્ધોસિતતો ઉદ્ધોસિતં ગચ્છતિ (સ્યા॰) પસ્સ મહાનિ॰ ૧૭
    75. antopi saṃghārāme (ka.)
    76. uddaṇḍaṃ gacchati, uddhositato uddhositaṃ gacchati (syā.) passa mahāni. 17
    77. પસ્સ સં॰ નિ॰ ૪.૨૪૩
    78. મહામોગ્ગલાનો (ક॰)
    79. passa saṃ. ni. 4.243
    80. mahāmoggalāno (ka.)
    81. અનુપટ્ઠિતકાયસતિ (સ્યા॰ ક॰)
    82. તત્થ યે (ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૪.૨૪૩
    83. લભતેવ (સ્યા॰ ક॰) એવમુપરિપિ
    84. લભતિ (સ્યા॰ ક॰) એવમુપરિપિ
    85. anupaṭṭhitakāyasati (syā. ka.)
    86. tattha ye (ka.) passa saṃ. ni. 4.243
    87. labhateva (syā. ka.) evamuparipi
    88. labhati (syā. ka.) evamuparipi
    89. કોલાપં (સ્યા॰) સં॰ નિ॰ ૪.૨૪૩
    90. પચ્છતો (સ્યા॰), હેટ્ઠિમાય (ક॰)
    91. ઉપરિતો (સ્યા॰), ઉપરિમાય (ક॰)
    92. kolāpaṃ (syā.) saṃ. ni. 4.243
    93. pacchato (syā.), heṭṭhimāya (ka.)
    94. uparito (syā.), uparimāya (ka.)
    95. અભિભવિંસુ (સ્યા॰), અભિભંસુ (ક॰) એવમુપરિપિ
    96. abhibhaviṃsu (syā.), abhibhaṃsu (ka.) evamuparipi
    97. સન્થાગારસાલા (સ્યા॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૪.૨૪૩
    98. અલ્લાવલેપના (સ્યા॰)
    99. santhāgārasālā (syā.) passa saṃ. ni. 4.243
    100. allāvalepanā (syā.)
    101. અભિભવિંસુ (સ્યા॰), અભિભોસિ (ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૪.૨૪૩
    102. અનભિભૂતો કેહિ ચિ કિલેસેહિ (ક॰) પસ્સ સં॰ નિ॰ ૪.૨૪૩
    103. abhibhaviṃsu (syā.), abhibhosi (ka.) passa saṃ. ni. 4.243
    104. anabhibhūto kehi ci kilesehi (ka.) passa saṃ. ni. 4.243
    105. સાખપત્તપલાસો (ક॰)
    106. સણ્ડચ્છાયો (સ્યા॰), સન્તચ્છાયો (ક॰) પસ્સ મ॰ નિ॰ ૧.૧૫૪
    107. sākhapattapalāso (ka.)
    108. saṇḍacchāyo (syā.), santacchāyo (ka.) passa ma. ni. 1.154
    109. ઓહારયિત્વા (સ્યા॰ ક॰)
    110. ohārayitvā (syā. ka.)



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ખુદ્દકનિકાય (અટ્ઠકથા) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ચૂળનિદ્દેસ-અટ્ઠકથા • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / ૩. તતિયવગ્ગવણ્ણના • 3. Tatiyavaggavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact