Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ધમ્મસઙ્ગણિ-અટ્ઠકથા • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā

    ૨. રૂપકણ્ડો

    2. Rūpakaṇḍo

    ઉદ્દેસવણ્ણના

    Uddesavaṇṇanā

    ઇદાનિ રૂપકણ્ડં ભાજેત્વા દસ્સેતું પુન કતમે ધમ્મા અબ્યાકતાતિઆદિ આરદ્ધં. તત્થ કિઞ્ચાપિ હેટ્ઠા ચિત્તુપ્પાદકણ્ડે વિપાકાબ્યાકતઞ્ચેવ કિરિયાબ્યાકતઞ્ચ નિસ્સેસં કત્વા ભાજિતં, રૂપાબ્યાકતનિબ્બાનાબ્યાકતાનિ પન અકથિતાનિ, તાનિ કથેતું ચતુબ્બિધમ્પિ અબ્યાકતં સમોધાનેત્વા દસ્સેન્તો કુસલાકુસલાનં ધમ્માનં વિપાકાતિઆદિમાહ. તત્થ કુસલાકુસલાનન્તિ ચતુભૂમકકુસલાનઞ્ચેવ અકુસલાનઞ્ચ. એવં તાવ વિપાકાબ્યાકતં કુસલવિપાકાકુસલવિપાકવસેન દ્વીહિ પદેહિ પરિયાદિયિત્વા દસ્સિતં. યસ્મા પન તં સબ્બમ્પિ કામાવચરં વા હોતિ, રૂપાવચરાદીસુ વા અઞ્ઞતરં, તસ્મા ‘કામાવચરા’તિઆદિના નયેન તદેવ વિપાકાબ્યાકતં ભૂમન્તરવસેન પરિયાદિયિત્વા દસ્સિતં. યસ્મા પન તં વેદનાક્ખન્ધોપિ હોતિ…પે॰… વિઞ્ઞાણક્ખન્ધોપિ, તસ્મા પુન સમ્પયુત્તચતુક્ખન્ધવસેન પરિયાદિયિત્વા દસ્સિતં.

    Idāni rūpakaṇḍaṃ bhājetvā dassetuṃ puna katame dhammā abyākatātiādi āraddhaṃ. Tattha kiñcāpi heṭṭhā cittuppādakaṇḍe vipākābyākatañceva kiriyābyākatañca nissesaṃ katvā bhājitaṃ, rūpābyākatanibbānābyākatāni pana akathitāni, tāni kathetuṃ catubbidhampi abyākataṃ samodhānetvā dassento kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākātiādimāha. Tattha kusalākusalānanti catubhūmakakusalānañceva akusalānañca. Evaṃ tāva vipākābyākataṃ kusalavipākākusalavipākavasena dvīhi padehi pariyādiyitvā dassitaṃ. Yasmā pana taṃ sabbampi kāmāvacaraṃ vā hoti, rūpāvacarādīsu vā aññataraṃ, tasmā ‘kāmāvacarā’tiādinā nayena tadeva vipākābyākataṃ bhūmantaravasena pariyādiyitvā dassitaṃ. Yasmā pana taṃ vedanākkhandhopi hoti…pe… viññāṇakkhandhopi, tasmā puna sampayuttacatukkhandhavasena pariyādiyitvā dassitaṃ.

    એવં વિપાકાબ્યાકતં કુસલાકુસલવસેન ભૂમન્તરવસેન સમ્પયુત્તક્ખન્ધવસેનાતિ તીહિ નયેહિ પરિયાદાય દસ્સેત્વા, પુન કિરિયાબ્યાકતં દસ્સેન્તો યે ચ ધમ્મા કિરિયાતિઆદિમાહ. તત્થ ‘કામાવચરા રૂપાવચરા અરૂપાવચરા વેદનાક્ખન્ધો…પે॰… વિઞ્ઞાણક્ખન્ધો’તિ વત્તબ્બં ભવેય્ય. હેટ્ઠા પન ગહિતમેવાતિ નયં દસ્સેત્વા નિસ્સજ્જિતં. ઇદાનિ અવિભત્તં દસ્સેન્તો સબ્બઞ્ચ રૂપં અસઙ્ખતા ચ ધાતૂતિ આહ. તત્થ ‘સબ્બઞ્ચ રૂપ’ન્તિ પદેન પઞ્ચવીસતિ રૂપાનિ છન્નવુતિરૂપકોટ્ઠાસા નિપ્પદેસતો ગહિતાતિ વેદિતબ્બા. ‘અસઙ્ખતા ચ ધાતૂ’તિ પદેન નિબ્બાનં નિપ્પદેસતો ગહિતન્તિ. એત્તાવતા ‘અબ્યાકતા ધમ્મા’તિ પદં નિટ્ઠિતં હોતિ.

    Evaṃ vipākābyākataṃ kusalākusalavasena bhūmantaravasena sampayuttakkhandhavasenāti tīhi nayehi pariyādāya dassetvā, puna kiriyābyākataṃ dassento ye ca dhammā kiriyātiādimāha. Tattha ‘kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho’ti vattabbaṃ bhaveyya. Heṭṭhā pana gahitamevāti nayaṃ dassetvā nissajjitaṃ. Idāni avibhattaṃ dassento sabbañca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātūti āha. Tattha ‘sabbañca rūpa’nti padena pañcavīsati rūpāni channavutirūpakoṭṭhāsā nippadesato gahitāti veditabbā. ‘Asaṅkhatā cadhātū’ti padena nibbānaṃ nippadesato gahitanti. Ettāvatā ‘abyākatā dhammā’ti padaṃ niṭṭhitaṃ hoti.

    ૫૮૪. તત્થ કતમં સબ્બં રૂપન્તિ ઇદં કસ્મા ગહિતં? હેટ્ઠા રૂપાબ્યાકતં સઙ્ખેપેન કથિતં. ઇદાનિ તં એકકદુકતિકચતુક્ક…પે॰… એકાદસકવસેન વિત્થારતો ભાજેત્વા દસ્સેતું ઇદં ગહિતં. તસ્સત્થો – યં વુત્તં ‘સબ્બઞ્ચ રૂપં, અસઙ્ખતા ચ ધાતૂ’તિ, તસ્મિં પદદ્વયે ‘કતમં સબ્બં રૂપં નામ’? ઇદાનિ તં દસ્સેન્તો ચત્તારો ચ મહાભૂતાતિઆદિમાહ . તત્થ ચત્તારોતિ ગણનપરિચ્છેદો. તેન તેસં ઊનાધિકભાવં નિવારેતિ. ‘ચ’-સદ્દો સમ્પિણ્ડનત્થો. તેન ન કેવલં ‘ચત્તારો મહાભૂતાવ’ રૂપં, અઞ્ઞમ્પિ અત્થીતિ ‘ઉપાદારૂપં’ સમ્પિણ્ડેતિ.

    584. Tattha katamaṃ sabbaṃ rūpanti idaṃ kasmā gahitaṃ? Heṭṭhā rūpābyākataṃ saṅkhepena kathitaṃ. Idāni taṃ ekakadukatikacatukka…pe… ekādasakavasena vitthārato bhājetvā dassetuṃ idaṃ gahitaṃ. Tassattho – yaṃ vuttaṃ ‘sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātū’ti, tasmiṃ padadvaye ‘katamaṃ sabbaṃ rūpaṃ nāma’? Idāni taṃ dassento cattāro ca mahābhūtātiādimāha . Tattha cattāroti gaṇanaparicchedo. Tena tesaṃ ūnādhikabhāvaṃ nivāreti. ‘Ca’-saddo sampiṇḍanattho. Tena na kevalaṃ ‘cattāro mahābhūtāva’ rūpaṃ, aññampi atthīti ‘upādārūpaṃ’ sampiṇḍeti.

    મહાભૂતાતિ એત્થ મહન્તપાતુભાવાદીહિ કારણેહિ મહાભૂતતા વેદિતબ્બા. એતાનિ હિ મહન્તપાતુભાવતો, મહાભૂતસામઞ્ઞતો, મહાપરિહારતો, મહાવિકારતો, મહન્તભૂતત્તા ચાતિ ઇમેહિ કારણેહિ મહાભૂતાનીતિ વુચ્ચન્તિ. તત્થ ‘મહન્તપાતુભાવતો’તિ, એતાનિ હિ અનુપાદિન્નકસન્તાનેપિ ઉપાદિન્નકસન્તાનેપિ મહન્તાનિ પાતુભૂતાનિ. તેસં અનુપાદિન્નકસન્તાને એવં મહન્તપાતુભાવતા વેદિતબ્બા – એકઞ્હિ ચક્કવાળં આયામતો ચ વિત્થારતો ચ યોજનાનં દ્વાદસ સતસહસ્સાનિ તીણિ સહસ્સાનિ ચત્તારિ સતાનિ પઞ્ઞાસઞ્ચ યોજનાનિ. પરિક્ખેપતો –

    Mahābhūtāti ettha mahantapātubhāvādīhi kāraṇehi mahābhūtatā veditabbā. Etāni hi mahantapātubhāvato, mahābhūtasāmaññato, mahāparihārato, mahāvikārato, mahantabhūtattā cāti imehi kāraṇehi mahābhūtānīti vuccanti. Tattha ‘mahantapātubhāvato’ti, etāni hi anupādinnakasantānepi upādinnakasantānepi mahantāni pātubhūtāni. Tesaṃ anupādinnakasantāne evaṃ mahantapātubhāvatā veditabbā – ekañhi cakkavāḷaṃ āyāmato ca vitthārato ca yojanānaṃ dvādasa satasahassāni tīṇi sahassāni cattāri satāni paññāsañca yojanāni. Parikkhepato –

    સબ્બં સતસહસ્સાનિ, છત્તિંસ પરિમણ્ડલં;

    Sabbaṃ satasahassāni, chattiṃsa parimaṇḍalaṃ;

    દસ ચેવ સહસ્સાનિ, અડ્ઢુડ્ઢાનિ સતાનિ ચ. (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧; વિસુદ્ધિ॰ ૧.૧૩૭);

    Dasa ceva sahassāni, aḍḍhuḍḍhāni satāni ca. (pārā. aṭṭha. 1.1; visuddhi. 1.137);

    તત્થ –

    Tattha –

    દુવે સતસહસ્સાનિ, ચત્તારિ નહુતાનિ ચ;

    Duve satasahassāni, cattāri nahutāni ca;

    એત્તકં બહલત્તેન, સઙ્ખાતાયં વસુન્ધરા. (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧; વિસુદ્ધિ॰ ૧.૧૩૭);

    Ettakaṃ bahalattena, saṅkhātāyaṃ vasundharā. (pārā. aṭṭha. 1.1; visuddhi. 1.137);

    તસ્સાયેવ સન્ધારકં –

    Tassāyeva sandhārakaṃ –

    ચત્તારિ સતસહસ્સાનિ, અટ્ઠેવ નહુતાનિ ચ;

    Cattāri satasahassāni, aṭṭheva nahutāni ca;

    એત્તકં બહલત્તેન, જલં વાતે પતિટ્ઠિતં.

    Ettakaṃ bahalattena, jalaṃ vāte patiṭṭhitaṃ.

    તસ્સાપિ સન્ધારકો –

    Tassāpi sandhārako –

    નવસતસહસ્સાનિ, માલુતો નભમુગ્ગતો;

    Navasatasahassāni, māluto nabhamuggato;

    સટ્ઠિ ચેવ સહસ્સાનિ, એસા લોકસ્સ સણ્ઠિતિ.

    Saṭṭhi ceva sahassāni, esā lokassa saṇṭhiti.

    એવં સણ્ઠિતે ચેત્થ યોજનાનં –

    Evaṃ saṇṭhite cettha yojanānaṃ –

    ચતુરાસીતિસહસ્સાનિ, અજ્ઝોગાળ્હો મહણ્ણવે;

    Caturāsītisahassāni, ajjhogāḷho mahaṇṇave;

    અચ્ચુગ્ગતો તાવદેવ, સિનેરુ પબ્બતુત્તમો.

    Accuggato tāvadeva, sineru pabbatuttamo.

    તતો ઉપડ્ઢુપડ્ઢેન, પમાણેન યથાક્કમં;

    Tato upaḍḍhupaḍḍhena, pamāṇena yathākkamaṃ;

    અજ્ઝોગાળ્હુગ્ગતા દિબ્બા, નાનારતનચિત્તિતા.

    Ajjhogāḷhuggatā dibbā, nānāratanacittitā.

    યુગન્ધરો ઈસધરો, કરવીકો સુદસ્સનો;

    Yugandharo īsadharo, karavīko sudassano;

    નેમિન્ધરો વિનતકો, અસ્સકણ્ણો ગિરિ બ્રહા.

    Nemindharo vinatako, assakaṇṇo giri brahā.

    એતે સત્ત મહાસેલા, સિનેરુસ્સ સમન્તતો;

    Ete satta mahāselā, sinerussa samantato;

    મહારાજાનમાવાસા દેવયક્ખનિસેવિતા.

    Mahārājānamāvāsā devayakkhanisevitā.

    યોજનાનં સતાનુચ્ચો, હિમવા પઞ્ચ પબ્બતો;

    Yojanānaṃ satānucco, himavā pañca pabbato;

    યોજનાનં સહસ્સાનિ, તીણિ આયતવિત્થતો;

    Yojanānaṃ sahassāni, tīṇi āyatavitthato;

    ચતુરાસીતિસહસ્સેહિ, કૂટેહિ પટિમણ્ડિતો.

    Caturāsītisahassehi, kūṭehi paṭimaṇḍito.

    તિપઞ્ચયોજનક્ખન્ધપરિક્ખેપા નગવ્હયા;

    Tipañcayojanakkhandhaparikkhepā nagavhayā;

    પઞ્ઞાસયોજનક્ખન્ધસાખાયામા સમન્તતો.

    Paññāsayojanakkhandhasākhāyāmā samantato.

    સતયોજનવિત્થિણ્ણા , તાવદેવ ચ ઉગ્ગતા;

    Satayojanavitthiṇṇā , tāvadeva ca uggatā;

    જમ્બૂ યસ્સાનુભાવેન, જમ્બુદીપો પકાસિતો. (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧; વિસુદ્ધિ॰ ૧.૧૩૭);

    Jambū yassānubhāvena, jambudīpo pakāsito. (pārā. aṭṭha. 1.1; visuddhi. 1.137);

    યઞ્ચેતં જમ્બુયા પમાણં તદેવ અસુરાનં ચિત્તપાટલિયા, ગરુળાનં સિમ્બલિરુક્ખસ્સ, અપરગોયાને કદમ્બરુક્ખસ્સ, ઉત્તરકુરુમ્હિ કપ્પરુક્ખસ્સ, પુબ્બવિદેહે સિરીસસ્સ, તાવતિંસેસુ પારિચ્છત્તકસ્સાતિ. તેનાહુ પોરાણા –

    Yañcetaṃ jambuyā pamāṇaṃ tadeva asurānaṃ cittapāṭaliyā, garuḷānaṃ simbalirukkhassa, aparagoyāne kadambarukkhassa, uttarakurumhi kapparukkhassa, pubbavidehe sirīsassa, tāvatiṃsesu pāricchattakassāti. Tenāhu porāṇā –

    પાટલી સિમ્બલી જમ્બૂ, દેવાનં પારિચ્છત્તકો;

    Pāṭalī simbalī jambū, devānaṃ pāricchattako;

    કદમ્બો કપ્પરુક્ખો ચ, સિરીસેન ભવતિ સત્તમન્તિ.

    Kadambo kapparukkho ca, sirīsena bhavati sattamanti.

    દ્વેઅસીતિસહસ્સાનિ, અજ્ઝોગાળ્હો મહણ્ણવે;

    Dveasītisahassāni, ajjhogāḷho mahaṇṇave;

    ઉઅચ્ચુગ્ગતો તાવદેવ, ચક્કવાળસિલુચ્ચયો;

    Uaccuggato tāvadeva, cakkavāḷasiluccayo;

    પરિક્ખિપિત્વા તં સબ્બં, લોકધાતુમયં ઠિતોતિ.

    Parikkhipitvā taṃ sabbaṃ, lokadhātumayaṃ ṭhitoti.

    ઉપાદિન્નકસન્તાનેપિ મચ્છકચ્છપદેવદાનવાદિસરીરવસેન મહન્તાનેવ પાતુભૂતાનિ. વુત્તઞ્હેતં ભગવતા – ‘‘સન્તિ, ભિક્ખવે, મહાસમુદ્દે યોજનસતિકાપિ અત્તભાવાતિ’’આદિ.

    Upādinnakasantānepi macchakacchapadevadānavādisarīravasena mahantāneva pātubhūtāni. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘santi, bhikkhave, mahāsamudde yojanasatikāpi attabhāvāti’’ādi.

    ‘મહાભૂતસામઞ્ઞતો’તિ એતાનિ હિ યથા માયાકારો અમણિંયેવ ઉદકં મણિં કત્વા દસ્સેતિ, અસુવણ્ણંયેવ લેડ્ડું સુવણ્ણં કત્વા દસ્સેતિ, યથા ચ સયં નેવ યક્ખો ન પક્ખી સમાનો યક્ખભાવમ્પિ પક્ખિભાવમ્પિ દસ્સેતિ, એવમેવ સયં અનીલાનેવ હુત્વા નીલં ઉપાદારૂપં દસ્સેન્તિ, અપીતાનિ… અલોહિતાનિ… અનોદાતાનેવ હુત્વા ઓદાતં ઉપાદારૂપં દસ્સેન્તીતિ માયાકારમહાભૂતસામઞ્ઞતો મહાભૂતાનિ. યથા ચ યક્ખાદીનિ મહાભૂતાનિ યં ગણ્હન્તિ નેવ તેસં તસ્સ અન્તો ન બહિઠાનં ઉપલબ્ભતિ, ન ચ તં નિસ્સાય ન તિટ્ઠન્તિ, એવમેવ એતાનિપિ નેવ અઞ્ઞમઞ્ઞસ્સ અન્તો ન બહિ ઠિતાનિ હુત્વા ઉપલબ્ભન્તિ, ન ચ અઞ્ઞમઞ્ઞં નિસ્સાય ન તિટ્ઠન્તીતિ. અચિન્તેય્યટ્ઠાનતાય યક્ખાદિમહાભૂતસામઞ્ઞતોપિ મહાભૂતાનિ.

    ‘Mahābhūtasāmaññato’ti etāni hi yathā māyākāro amaṇiṃyeva udakaṃ maṇiṃ katvā dasseti, asuvaṇṇaṃyeva leḍḍuṃ suvaṇṇaṃ katvā dasseti, yathā ca sayaṃ neva yakkho na pakkhī samāno yakkhabhāvampi pakkhibhāvampi dasseti, evameva sayaṃ anīlāneva hutvā nīlaṃ upādārūpaṃ dassenti, apītāni… alohitāni… anodātāneva hutvā odātaṃ upādārūpaṃ dassentīti māyākāramahābhūtasāmaññato mahābhūtāni. Yathā ca yakkhādīni mahābhūtāni yaṃ gaṇhanti neva tesaṃ tassa anto na bahiṭhānaṃ upalabbhati, na ca taṃ nissāya na tiṭṭhanti, evameva etānipi neva aññamaññassa anto na bahi ṭhitāni hutvā upalabbhanti, na ca aññamaññaṃ nissāya na tiṭṭhantīti. Acinteyyaṭṭhānatāya yakkhādimahābhūtasāmaññatopi mahābhūtāni.

    યથા ચ યક્ખિનીસઙ્ખાતાનિ મહાભૂતાનિ મનાપેહિ વણ્ણસણ્ઠાનવિક્ખેપેહિ અત્તનો ભયાનકભાવં પટિચ્છાદેત્વા સત્તે વઞ્ચેન્તિ, એવમેવ એતાનિપિ ઇત્થિપુરિસસરીરાદીસુ મનાપેન છવિવણ્ણેન, મનાપેન અઙ્ગપચ્ચઙ્ગસણ્ઠાનેન, મનાપેન ચ હત્થપાદઙ્ગુલિભમુકવિક્ખેપેન અત્તનો કક્ખળતાદિભેદં સરસલક્ખણં પટિચ્છાદેત્વા બાલજનં વઞ્ચેન્તિ, અત્તનો સભાવં દટ્ઠું ન દેન્તિ. ઇતિ વઞ્ચકટ્ઠેન યક્ખિનીમહાભૂતસામઞ્ઞતોપિ મહાભૂતાનિ.

    Yathā ca yakkhinīsaṅkhātāni mahābhūtāni manāpehi vaṇṇasaṇṭhānavikkhepehi attano bhayānakabhāvaṃ paṭicchādetvā satte vañcenti, evameva etānipi itthipurisasarīrādīsu manāpena chavivaṇṇena, manāpena aṅgapaccaṅgasaṇṭhānena, manāpena ca hatthapādaṅgulibhamukavikkhepena attano kakkhaḷatādibhedaṃ sarasalakkhaṇaṃ paṭicchādetvā bālajanaṃ vañcenti, attano sabhāvaṃ daṭṭhuṃ na denti. Iti vañcakaṭṭhena yakkhinīmahābhūtasāmaññatopi mahābhūtāni.

    ‘મહાપરિહારતો’તિ મહન્તેહિ પચ્ચયેહિ પરિહરિતબ્બતો. એતાનિ હિ દિવસે દિવસે ઉપનેતબ્બત્તા મહન્તેહિ ઘાસચ્છાદનાદીહિ ભૂતાનિ પવત્તાનીતિ મહાભૂતાનિ. મહાપરિહારાનિ વા ભૂતાનીતિ મહાભૂતાનિ.

    ‘Mahāparihārato’ti mahantehi paccayehi pariharitabbato. Etāni hi divase divase upanetabbattā mahantehi ghāsacchādanādīhi bhūtāni pavattānīti mahābhūtāni. Mahāparihārāni vā bhūtānīti mahābhūtāni.

    ‘મહાવિકારતો’તિ ભૂતાનં મહાવિકારતો. એતાનિ હિ ઉપાદિણ્ણાનિપિ અનુપાદિણ્ણાનિપિ મહાવિકારાનિ હોન્તિ. તત્થ અનુપાદિણ્ણાનં કપ્પવુટ્ઠાને વિકારમહત્તં પાકટં હોતિ, ઉપાદિણ્ણાનં ધાતુક્ખોભકાલે. તથા હિ –

    ‘Mahāvikārato’ti bhūtānaṃ mahāvikārato. Etāni hi upādiṇṇānipi anupādiṇṇānipi mahāvikārāni honti. Tattha anupādiṇṇānaṃ kappavuṭṭhāne vikāramahattaṃ pākaṭaṃ hoti, upādiṇṇānaṃ dhātukkhobhakāle. Tathā hi –

    ભૂમિતો વુટ્ઠિતા યાવ, બ્રહ્મલોકા વિધાવતિ;

    Bhūmito vuṭṭhitā yāva, brahmalokā vidhāvati;

    અચ્ચિ અચ્ચિમતો લોકે, દય્હમાનમ્હિ તેજસા.

    Acci accimato loke, dayhamānamhi tejasā.

    કોટિસતસહસ્સેકં, ચક્કવાળં વિલીયતિ;

    Koṭisatasahassekaṃ, cakkavāḷaṃ vilīyati;

    કુપિતેન યદા લોકો, સલિલેન વિનસ્સતિ.

    Kupitena yadā loko, salilena vinassati.

    કોટિસતસહસ્સેકં , ચક્કવાળં વિકીરતિ;

    Koṭisatasahassekaṃ , cakkavāḷaṃ vikīrati;

    વાયોધાતુપ્પકોપેન, યદા લોકો વિનસ્સતિ.

    Vāyodhātuppakopena, yadā loko vinassati.

    પત્થદ્ધો ભવતિ કાયો, દટ્ઠો કટ્ઠમુખેન વા;

    Patthaddho bhavati kāyo, daṭṭho kaṭṭhamukhena vā;

    પથવીધાતુપ્પકોપેન, હોતિ કટ્ઠમુખેવ સો.

    Pathavīdhātuppakopena, hoti kaṭṭhamukheva so.

    પૂતિયો ભવતિ કાયો, દટ્ઠો પૂતિમુખેન વા;

    Pūtiyo bhavati kāyo, daṭṭho pūtimukhena vā;

    આપોધાતુપ્પકોપેન, હોતિ પૂતિમુખેવ સો.

    Āpodhātuppakopena, hoti pūtimukheva so.

    સન્તત્તો ભવતિ કાયો, દટ્ઠો અગ્ગિમુખેન વા;

    Santatto bhavati kāyo, daṭṭho aggimukhena vā;

    તેજોધાતુપ્પકોપેન, હોતિ અગ્ગિમુખેવ સો.

    Tejodhātuppakopena, hoti aggimukheva so.

    સઞ્છિન્નો ભવતિ કાયો, દટ્ઠો સત્થમુખેન વા;

    Sañchinno bhavati kāyo, daṭṭho satthamukhena vā;

    વાયોધાતુપ્પકોપેન, હોતિ સત્થમુખેવ સો. (સં॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૩.૪.૨૩૮);

    Vāyodhātuppakopena, hoti satthamukheva so. (saṃ. ni. aṭṭha. 3.4.238);

    ઇતિ મહાવિકારાનિ ભૂતાનીતિ મહાભૂતાનિ.

    Iti mahāvikārāni bhūtānīti mahābhūtāni.

    ‘મહન્તભૂતત્તા ચા’તિ એતાનિ હિ મહન્તાનિ મહતા વાયામેન પરિગ્ગહેતબ્બત્તા, ભૂતાનિ વિજ્જમાનત્તાતિ, મહન્તભૂતત્તા ચ મહાભૂતાનિ. એવં મહન્તપાતુભાવાદીહિ કારણેહિ મહાભૂતાનિ.

    ‘Mahantabhūtattā cā’ti etāni hi mahantāni mahatā vāyāmena pariggahetabbattā, bhūtāni vijjamānattāti, mahantabhūtattā ca mahābhūtāni. Evaṃ mahantapātubhāvādīhi kāraṇehi mahābhūtāni.

    ચતુન્નઞ્ચ મહાભૂતાનં ઉપાદાય રૂપન્તિ ઉપયોગત્થે સામિવચનં. ચત્તારિ મહાભૂતાનિ ઉપાદાય, નિસ્સાય, અમુઞ્ચિત્વા પવત્તરૂપન્તિ અત્થો. ઇદં વુચ્ચતિ સબ્બં રૂપન્તિ ઇદં ચત્તારિ મહાભૂતાનિ, પદપટિપાટિયા નિદ્દિટ્ઠાનિ તેવીસતિ ઉપાદારૂપાનીતિ, સત્તવીસતિપ્પભેદં સબ્બં રૂપં નામ.

    Catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpanti upayogatthe sāmivacanaṃ. Cattāri mahābhūtāni upādāya, nissāya, amuñcitvā pavattarūpanti attho. Idaṃ vuccati sabbaṃ rūpanti idaṃ cattāri mahābhūtāni, padapaṭipāṭiyā niddiṭṭhāni tevīsati upādārūpānīti, sattavīsatippabhedaṃ sabbaṃ rūpaṃ nāma.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / ધમ્મસઙ્ગણીપાળિ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / માતિકા • Mātikā

    ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ધમ્મસઙ્ગણી-મૂલટીકા • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ઉદ્દેસવણ્ણના • Uddesavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ધમ્મસઙ્ગણી-અનુટીકા • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ઉદ્દેસવણ્ણના • Uddesavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact