Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi

    ૫. વાયામકરણપઞ્હો

    5. Vāyāmakaraṇapañho

    . રાજા આહ ‘‘ભન્તે નાગસેન, તુમ્હે ભણથ ‘કિન્તિ ઇમં દુક્ખં નિરુજ્ઝેય્ય, અઞ્ઞઞ્ચ દુક્ખં નુપ્પજ્જેય્યા’તિ . એતદત્થા, મહારાજ, અમ્હાકં પબ્બજ્જા’’તિ. ‘‘કિં પટિકચ્ચેવ વાયમિતેન, નનુ સમ્પત્તે કાલે વાયમિતબ્બ’’ન્તિ? થેરો આહ ‘‘સમ્પત્તે કાલે, મહારાજ, વાયામો અકિચ્ચકરો ભવતિ, પટિકચ્ચેવ વાયામો કિચ્ચકરો ભવતી’’તિ.

    5. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘kinti imaṃ dukkhaṃ nirujjheyya, aññañca dukkhaṃ nuppajjeyyā’ti . Etadatthā, mahārāja, amhākaṃ pabbajjā’’ti. ‘‘Kiṃ paṭikacceva vāyamitena, nanu sampatte kāle vāyamitabba’’nti? Thero āha ‘‘sampatte kāle, mahārāja, vāyāmo akiccakaro bhavati, paṭikacceva vāyāmo kiccakaro bhavatī’’ti.

    ‘‘ઓપમ્મં કરોહી’’તિ. ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, મહારાજ, યદા ત્વં પિપાસિતો ભવેય્યાસિ, તદા ત્વં ઉદપાનં ખણાપેય્યાસિ, તળાકં ખણાપેય્યાસિ ‘પાનીયં પિવિસ્સામી’તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, સમ્પત્તે કાલે વાયામો અકિચ્ચકરો ભવતિ, પટિકચ્ચેવ વાયામો કિચ્ચકરો ભવતી’’તિ.

    ‘‘Opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yadā tvaṃ pipāsito bhaveyyāsi, tadā tvaṃ udapānaṃ khaṇāpeyyāsi, taḷākaṃ khaṇāpeyyāsi ‘pānīyaṃ pivissāmī’ti? ‘‘Na hi, bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, sampatte kāle vāyāmo akiccakaro bhavati, paṭikacceva vāyāmo kiccakaro bhavatī’’ti.

    ‘‘ભિય્યો ઓપમ્મં કરોહી’’તિ. ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, મહારાજ, યદા ત્વં બુભુક્ખિતો ભવેય્યાસિ, તદા ત્વં ખેત્તં કસાપેય્યાસિ, સાલિં રોપાપેય્યાસિ, ધઞ્ઞં અતિહરાપેય્યાસિ ‘ભત્તં ભુઞ્જિસ્સામી’તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, સમ્પત્તે કાલે વાયામો અકિચ્ચકરો ભવતિ, પટિકચ્ચેવ વાયામો કિચ્ચકરો ભવતીતિ.

    ‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yadā tvaṃ bubhukkhito bhaveyyāsi, tadā tvaṃ khettaṃ kasāpeyyāsi, sāliṃ ropāpeyyāsi, dhaññaṃ atiharāpeyyāsi ‘bhattaṃ bhuñjissāmī’ti? ‘‘Na hi, bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, sampatte kāle vāyāmo akiccakaro bhavati, paṭikacceva vāyāmo kiccakaro bhavatīti.

    ‘‘ભિય્યો ઓપમ્મં કરોહી’’તિ. ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, મહારાજ, યદા તે સઙ્ગામો પચ્ચુપટ્ઠિતો ભવેય્ય, તદા ત્વં પરિખં ખણાપેય્યાસિ, પાકારં કારાપેય્યાસિ, ગોપુરં કારાપેય્યાસિ, અટ્ટાલકં કારાપેય્યાસિ, ધઞ્ઞં અતિહરાપેય્યાસિ, તદા ત્વં હત્થિસ્મિં સિક્ખેય્યાસિ, અસ્સસ્મિં સિક્ખેય્યાસિ, રથસ્મિં સિક્ખેય્યાસિ, ધનુસ્મિં સિક્ખેય્યાસિ, થરુસ્મિં સિક્ખેય્યાસી’’તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, સમ્પત્તે કાલે વાયામો અકિચ્ચકરો ભવતિ, પટિકચ્ચેવ વાયામો કિચ્ચકરો ભવતિ. ભાસિતમ્પેતં મહારાજ ભગવતા –

    ‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yadā te saṅgāmo paccupaṭṭhito bhaveyya, tadā tvaṃ parikhaṃ khaṇāpeyyāsi, pākāraṃ kārāpeyyāsi, gopuraṃ kārāpeyyāsi, aṭṭālakaṃ kārāpeyyāsi, dhaññaṃ atiharāpeyyāsi, tadā tvaṃ hatthismiṃ sikkheyyāsi, assasmiṃ sikkheyyāsi, rathasmiṃ sikkheyyāsi, dhanusmiṃ sikkheyyāsi, tharusmiṃ sikkheyyāsī’’ti? ‘‘Na hi, bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, sampatte kāle vāyāmo akiccakaro bhavati, paṭikacceva vāyāmo kiccakaro bhavati. Bhāsitampetaṃ mahārāja bhagavatā –

    ‘‘‘પટિકચ્ચેવ તં કયિરા, યં જઞ્ઞા હિતમત્તનો;

    ‘‘‘Paṭikacceva taṃ kayirā, yaṃ jaññā hitamattano;

    ન સાકટિકચિન્તાય, મન્તા ધીરો પરક્કમે.

    Na sākaṭikacintāya, mantā dhīro parakkame.

    ‘‘‘યથા સાકટિકો મટ્ઠં 1, સમં હિત્વા મહાપથં;

    ‘‘‘Yathā sākaṭiko maṭṭhaṃ 2, samaṃ hitvā mahāpathaṃ;

    વિસમં મગ્ગમારુય્હ, અક્ખચ્છિન્નોવ ઝાયતિ.

    Visamaṃ maggamāruyha, akkhacchinnova jhāyati.

    ‘‘‘એવં ધમ્મા અપક્કમ્મ, અધમ્મમનુવત્તિય;

    ‘‘‘Evaṃ dhammā apakkamma, adhammamanuvattiya;

    મન્દો મચ્ચુ મુખં પત્તો, અક્ખચ્છિન્નોવ ઝાયતી’’’તિ 3.

    Mando maccu mukhaṃ patto, akkhacchinnova jhāyatī’’’ti 4.

    ‘‘કલ્લોસિ, ભન્તે નાગસેના’’તિ.

    ‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.

    વાયામકરણપઞ્હો પઞ્ચમો.

    Vāyāmakaraṇapañho pañcamo.







    Footnotes:
    1. નામ (સી॰ પી॰ ક॰) સં॰ નિ॰ ૧.૧૦૩
    2. nāma (sī. pī. ka.) saṃ. ni. 1.103
    3. સોચતીતિ (સબ્બત્થ)
    4. socatīti (sabbattha)

    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact