Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
૧૦. વેલામસુત્તવણ્ણના
10. Velāmasuttavaṇṇanā
૨૦. દસમે અપિ નુ તે, ગહપતિ, કુલે દાનં દીયતીતિ નયિદં ભગવા ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ દાનં સન્ધાય પુચ્છતિ. સેટ્ઠિસ્સ હિ ઘરે ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ નિચ્ચં પણીતદાનં દીયતિ, ન તં સત્થા ન જાનાતિ. લોકિયમહાજનસ્સ પન દિય્યમાનદાનં અત્થિ, તં લૂખં હોતિ, સેટ્ઠિસ્સ ચિત્તં ન પીણેતિ. તં પુચ્છામીતિ પુચ્છતિ. કણાજકન્તિ સકુણ્ડકભત્તં, સકુણ્ડકેહિપિ કણિકતણ્ડુલેહેવ પક્કં. બિળઙ્ગદુતિયન્તિ કઞ્જિયદુતિયં. અસક્કચ્ચં દેતીતિ અસક્કરિત્વા દેતિ. અચિત્તીકત્વાતિ અચિત્તીકારેન દક્ખિણેય્ય અગારવેન દેતિ. અસહત્થા દેતીતિ સહત્થેન અદત્વા પરહત્થેન દેતિ, આણત્તિમત્તમેવ કરોતીતિ અત્થો. અપવિદ્ધં દેતીતિ ન નિરન્તરં દેતિ, સંવચ્છરિકં સોણ્ડબલિ વિય હોતિ. અનાગમનદિટ્ઠિકો દેતીતિ ન કમ્મઞ્ચ ફલઞ્ચ સદ્દહિત્વા દેતિ.
20. Dasame api nu te, gahapati, kule dānaṃ dīyatīti nayidaṃ bhagavā bhikkhusaṅghassa dānaṃ sandhāya pucchati. Seṭṭhissa hi ghare bhikkhusaṅghassa niccaṃ paṇītadānaṃ dīyati, na taṃ satthā na jānāti. Lokiyamahājanassa pana diyyamānadānaṃ atthi, taṃ lūkhaṃ hoti, seṭṭhissa cittaṃ na pīṇeti. Taṃ pucchāmīti pucchati. Kaṇājakanti sakuṇḍakabhattaṃ, sakuṇḍakehipi kaṇikataṇḍuleheva pakkaṃ. Biḷaṅgadutiyanti kañjiyadutiyaṃ. Asakkaccaṃ detīti asakkaritvā deti. Acittīkatvāti acittīkārena dakkhiṇeyya agāravena deti. Asahatthā detīti sahatthena adatvā parahatthena deti, āṇattimattameva karotīti attho. Apaviddhaṃ detīti na nirantaraṃ deti, saṃvaccharikaṃ soṇḍabali viya hoti. Anāgamanadiṭṭhiko detīti na kammañca phalañca saddahitvā deti.
યત્થ યત્થાતિ તીસુ કુલસમ્પદાસુ યસ્મિં યસ્મિં કુલે. ન ઉળારાય ભત્તભોગાયાતિઆદીસુ નાનગ્ગરસસુગન્ધસાલિભોજને ઉપનીતે ચિત્તં ન નમતિ, ‘‘હરથેતં રોગવડ્ઢન’’ન્તિ વત્વા યેન વા તેન વા ડાકેન સદ્ધિં સકુણ્ડકભત્તં અમતં વિય સમ્પિયાયમાનો ભુઞ્જતિ. કાસિકાદીસુ વરવત્થેસુ ઉપનીતેસુ ‘‘હરથેતાનિ નિવાસેન્તસ્સ પટિચ્છાદેતુમ્પિ ન સક્કોન્તિ, ગત્તેસુપિ ન સણ્ઠહન્તી’’તિ વત્વા નાળિકેરસાટકમૂલતચસદિસાનિ પન થૂલવત્થાનિ ‘‘ઇમાનિ નિવાસેન્તો નિવત્થભાવમ્પિ જાનાતિ, પટિચ્છાદેતબ્બમ્પિ પટિચ્છાદેન્તી’’તિ સમ્પિયાયમાનો નિવાસેતિ. હત્થિયાનઅસ્સયાનરથયાનસુવણ્ણસિવિકાદીસુ ઉપનીતેસુ ‘‘હરથેતાનિ ચલાચલાનિ, ન સક્કા એત્થ નિસીદિતુ’’ન્તિ વત્વા જજ્જરરથકે ઉપનીતે ‘‘અયં નિચ્ચલો, એત્થ સુખં નિસીદિતુ’’ન્તિ તં સાદિયતિ. ન ઉળારેસુ પઞ્ચસુ કામગુણેસૂતિ અલઙ્કતપટિયત્તા રૂપવતિયો ઇત્થિયો દિસ્વા ‘‘યક્ખિનિયો મઞ્ઞે, એતા ખાદિતુકામા, કિં એતાહી’’તિ યથાફાસુકેનેવ વીતિનામેતિ. ન સુસ્સૂસન્તીતિ સોતું ન ઇચ્છન્તિ, ન સદ્દહન્તીતિ અત્થો. ન સોતં ઓદહન્તીતિ કથિતસ્સ સવનત્થં ન સોતપસાદં ઓદહન્તિ. સક્કચ્ચન્તિઆદીનિ વુત્તવિપરિયાયેન વેદિતબ્બાનિ.
Yattha yatthāti tīsu kulasampadāsu yasmiṃ yasmiṃ kule. Na uḷārāya bhattabhogāyātiādīsu nānaggarasasugandhasālibhojane upanīte cittaṃ na namati, ‘‘harathetaṃ rogavaḍḍhana’’nti vatvā yena vā tena vā ḍākena saddhiṃ sakuṇḍakabhattaṃ amataṃ viya sampiyāyamāno bhuñjati. Kāsikādīsu varavatthesu upanītesu ‘‘harathetāni nivāsentassa paṭicchādetumpi na sakkonti, gattesupi na saṇṭhahantī’’ti vatvā nāḷikerasāṭakamūlatacasadisāni pana thūlavatthāni ‘‘imāni nivāsento nivatthabhāvampi jānāti, paṭicchādetabbampi paṭicchādentī’’ti sampiyāyamāno nivāseti. Hatthiyānaassayānarathayānasuvaṇṇasivikādīsu upanītesu ‘‘harathetāni calācalāni, na sakkā ettha nisīditu’’nti vatvā jajjararathake upanīte ‘‘ayaṃ niccalo, ettha sukhaṃ nisīditu’’nti taṃ sādiyati. Na uḷāresu pañcasu kāmaguṇesūti alaṅkatapaṭiyattā rūpavatiyo itthiyo disvā ‘‘yakkhiniyo maññe, etā khāditukāmā, kiṃ etāhī’’ti yathāphāsukeneva vītināmeti. Na sussūsantīti sotuṃ na icchanti, na saddahantīti attho. Na sotaṃ odahantīti kathitassa savanatthaṃ na sotapasādaṃ odahanti. Sakkaccantiādīni vuttavipariyāyena veditabbāni.
વેલામોતિ જાતિગોત્તરૂપભોગસદ્ધાપઞ્ઞાદીહિ મરિયાદવેલં અતિક્કન્તેહિ ઉળારેહિ ગુણેહિ સમન્નાગતત્તા એવંલદ્ધનામો. સો એવરૂપં દાનં અદાસિ મહાદાનન્તિ એત્થ અયં અનુપુબ્બીકથા – સો કિર અતીતે બારાણસિયં પુરોહિતગેહે પટિસન્ધિં ગણ્હિ, વેલામકુમારોતિસ્સ નામં અકંસુ. સો સોળસવસ્સકાલે બારાણસિરાજકુમારેન સદ્ધિં સિપ્પુગ્ગહણત્થં તક્કસિલં અગમાસિ. તે ઉભોપિ દિસાપામોક્ખસ્સ આચરિયસ્સ સન્તિકે સિપ્પં પટ્ઠપયિંસુ. યથા ચ તે, એવં અઞ્ઞેપિ જમ્બુદીપે ચતુરાસીતિસહસ્સરાજકુમારા. બોધિસત્તો અત્તના ગહિતટ્ઠાને પિટ્ઠિઆચરિયો હુત્વા ચતુરાસીતિ રાજકુમારસહસ્સાનિ સિક્ખાપેતિ, સયમ્પિ સોળસવસ્સેહિ ગહેતબ્બસિપ્પં તીહિ વસ્સેહિ ઉગ્ગણ્હિ. આચરિયો ‘‘વેલામકુમારસ્સ સિપ્પં પગુણ’’ન્તિ ઞત્વા, ‘‘તાતા, વેલામો મયા ઞાતં સબ્બં જાનાતિ, તુમ્હે સબ્બેપિ સમગ્ગા ગન્ત્વા એતસ્સ સન્તિકે સિપ્પં ઉગ્ગણ્હથા’’તિ ચતુરાસીતિ કુમારસહસ્સાનિ બોધિસત્તસ્સ નિય્યાદેસિ.
Velāmoti jātigottarūpabhogasaddhāpaññādīhi mariyādavelaṃ atikkantehi uḷārehi guṇehi samannāgatattā evaṃladdhanāmo. So evarūpaṃ dānaṃ adāsi mahādānanti ettha ayaṃ anupubbīkathā – so kira atīte bārāṇasiyaṃ purohitagehe paṭisandhiṃ gaṇhi, velāmakumārotissa nāmaṃ akaṃsu. So soḷasavassakāle bārāṇasirājakumārena saddhiṃ sippuggahaṇatthaṃ takkasilaṃ agamāsi. Te ubhopi disāpāmokkhassa ācariyassa santike sippaṃ paṭṭhapayiṃsu. Yathā ca te, evaṃ aññepi jambudīpe caturāsītisahassarājakumārā. Bodhisatto attanā gahitaṭṭhāne piṭṭhiācariyo hutvā caturāsīti rājakumārasahassāni sikkhāpeti, sayampi soḷasavassehi gahetabbasippaṃ tīhi vassehi uggaṇhi. Ācariyo ‘‘velāmakumārassa sippaṃ paguṇa’’nti ñatvā, ‘‘tātā, velāmo mayā ñātaṃ sabbaṃ jānāti, tumhe sabbepi samaggā gantvā etassa santike sippaṃ uggaṇhathā’’ti caturāsīti kumārasahassāni bodhisattassa niyyādesi.
બોધિસત્તો આચરિયં વન્દિત્વા ચતુરાસીતિ કુમારસહસ્સપરિવારો નિક્ખમિત્વા એકં આસન્નનગરં પત્વા નગરસામિકં રાજકુમારં ઉગ્ગણ્હાપેત્વા તસ્સ સિપ્પે પગુણે જાતે તં તત્થેવ નિવત્તેસિ. એતેનુપાયેન ચતુરાસીતિ નગરસહસ્સાનિ ગન્ત્વા ચતુરાસીતિયા રાજકુમારાનં સિપ્પં પગુણં કારેત્વા તસ્મિં તસ્મિં નગરે તં તં નિવત્તેત્વા બારાણસિરાજકુમારં આદાય બારાણસિં પચ્ચાગઞ્છિ. મનુસ્સા કુમારં પરિયોસિતસિપ્પં રજ્જે અભિસિઞ્ચિંસુ, વેલામસ્સ પુરોહિતટ્ઠાનં અદંસુ. તેપિ ચતુરાસીતિસહસ્સરાજકુમારા સકેસુ સકેસુ રજ્જેસુ અભિસેકં પત્વા અનુસંવચ્છરં બારાણસિરઞ્ઞો ઉપટ્ઠાનં આગચ્છન્તિ. તે રાજાનં દિસ્વા વેલામસ્સ સન્તિકં ગન્ત્વા, ‘‘આચરિય, અમ્હે રજ્જેસુ પતિટ્ઠિતા, વદેય્યાથ યેનત્થો’’તિ વત્વા ગચ્છન્તિ. તેસં ગમનાગમનકાલે સકટસન્દમાનિકગાવિગોણકુક્કુટસૂકરાદયો ગણ્હન્તાનં જનપદો અતિવિય ઉઉપદ્દુતો હોતિ, મહાજનો સન્નિપતિત્વા રાજઙ્ગણે કન્દતિ.
Bodhisatto ācariyaṃ vanditvā caturāsīti kumārasahassaparivāro nikkhamitvā ekaṃ āsannanagaraṃ patvā nagarasāmikaṃ rājakumāraṃ uggaṇhāpetvā tassa sippe paguṇe jāte taṃ tattheva nivattesi. Etenupāyena caturāsīti nagarasahassāni gantvā caturāsītiyā rājakumārānaṃ sippaṃ paguṇaṃ kāretvā tasmiṃ tasmiṃ nagare taṃ taṃ nivattetvā bārāṇasirājakumāraṃ ādāya bārāṇasiṃ paccāgañchi. Manussā kumāraṃ pariyositasippaṃ rajje abhisiñciṃsu, velāmassa purohitaṭṭhānaṃ adaṃsu. Tepi caturāsītisahassarājakumārā sakesu sakesu rajjesu abhisekaṃ patvā anusaṃvaccharaṃ bārāṇasirañño upaṭṭhānaṃ āgacchanti. Te rājānaṃ disvā velāmassa santikaṃ gantvā, ‘‘ācariya, amhe rajjesu patiṭṭhitā, vadeyyātha yenattho’’ti vatvā gacchanti. Tesaṃ gamanāgamanakāle sakaṭasandamānikagāvigoṇakukkuṭasūkarādayo gaṇhantānaṃ janapado ativiya uupadduto hoti, mahājano sannipatitvā rājaṅgaṇe kandati.
રાજા વેલામં પક્કોસિત્વા, ‘‘આચરિય, ઉપદ્દુતો જનપદો, રાજાનો ગમનાગમનકાલે મહાવિલોપં કરોન્તિ, મનુસ્સા સન્ધારેતું ન સક્કોન્તિ, જનપદપીળાય ઉપસમં એકં ઉપાયં કરોથા’’તિ . સાધુ મહારાજ, ઉપાયં કરિસ્સામિ, તુમ્હાકં યત્તકેન જનપદેન અત્થો, તં પરિચ્છિન્દિત્વા ગણ્હથાતિ. રાજા તથા અકાસિ. વેલામો ચતુરાસીતિયા રાજસહસ્સાનં જનપદે વિચારેત્વા ચક્કનાભિયં અરે વિય રઞ્ઞો જનપદસ્મિં ઓરોપેસિ. તતો પટ્ઠાય તે રાજાનો આગચ્છન્તાપિ ગચ્છન્તાપિ અત્તનો અત્તનો જનપદેનેવ સઞ્ચરન્તિ, અમ્હાકં જનપદોતિ વિલોપં ન કરોન્તિ. રાજગારવેન રઞ્ઞો જનપદમ્પિ ન પીળેન્તિ. જનપદા સન્નિસિન્ના નિસ્સદ્દા નિરવા અહેસું. સબ્બે રાજાનો હટ્ઠતુટ્ઠા ‘‘યેન વો, આચરિય, અત્થો, તં અમ્હાકં વદેથા’’તિ પવારયિંસુ.
Rājā velāmaṃ pakkositvā, ‘‘ācariya, upadduto janapado, rājāno gamanāgamanakāle mahāvilopaṃ karonti, manussā sandhāretuṃ na sakkonti, janapadapīḷāya upasamaṃ ekaṃ upāyaṃ karothā’’ti . Sādhu mahārāja, upāyaṃ karissāmi, tumhākaṃ yattakena janapadena attho, taṃ paricchinditvā gaṇhathāti. Rājā tathā akāsi. Velāmo caturāsītiyā rājasahassānaṃ janapade vicāretvā cakkanābhiyaṃ are viya rañño janapadasmiṃ oropesi. Tato paṭṭhāya te rājāno āgacchantāpi gacchantāpi attano attano janapadeneva sañcaranti, amhākaṃ janapadoti vilopaṃ na karonti. Rājagāravena rañño janapadampi na pīḷenti. Janapadā sannisinnā nissaddā niravā ahesuṃ. Sabbe rājāno haṭṭhatuṭṭhā ‘‘yena vo, ācariya, attho, taṃ amhākaṃ vadethā’’ti pavārayiṃsu.
વેલામો સીસંન્હાતો અત્તનો અન્તોનિવેસને સત્તરતનપરિપૂરાનં ગબ્ભાનં દ્વારાનિ વિવરાપેત્વા યાવ સત્તમા કુલપરિવટ્ટા ઠપિતં ધનં ઓલોકેત્વા આયવયં ઉપધારેત્વા ‘‘મયા સકલજમ્બુદીપં ખોભેન્તેન દાનં દાતું વટ્ટતી’’તિ રઞ્ઞો આરોચેત્વા ગઙ્ગાતીરે દ્વાદસયોજનિકા ઉદ્ધનપન્તિયો કારેત્વા તસ્મિં તસ્મિં ઠાને સપ્પિમધુફાણિતતેલતિલતણ્ડુલાદીનં ઠપનત્થાય મહાકોટ્ઠાગારાનિ પતિટ્ઠાપેત્વા ‘‘એકેકસ્મિં ઠાને એત્તકા એત્તકા જના સંવિદહથ, યંકિઞ્ચિ મનુસ્સાનં લદ્ધબ્બં નામ અત્થિ, તતો એકસ્મિમ્પિ અસતિ મય્હં આરોચેય્યાથા’’તિ મનુસ્સે સંવિધાય ‘‘અસુકદિવસતો પટ્ઠાય વેલામબ્રાહ્મણસ્સ દાનં ભુઞ્જન્તૂ’’તિ નગરે ભેરિં ચરાપેત્વા ‘‘દાનગ્ગં પરિનિટ્ઠિત’’ન્તિ દાનયુત્તેહિ આરોચિતે સહસ્સગ્ઘનકં વત્થં નિવાસેત્વા પઞ્ચસતગ્ઘનકં એકંસં કત્વા સબ્બાલઙ્કારભૂસિતો દાનવીમંસનત્થાય ફલિકવણ્ણસ્સ ઉદકસ્સ સુવણ્ણભિઙ્ગારં પૂરેત્વા ‘‘ઇમસ્મિં લોકે સચે ઇમં દાનં પટિગ્ગહેતું યુત્તરૂપા દક્ખિણેય્યપુગ્ગલા અત્થિ, ઇદં ઉદકં નિક્ખમિત્વા પથવિં ગણ્હાતુ. સચે નત્થિ, એવમેવ તિટ્ઠતૂ’’તિ સચ્ચકિરિયં કત્વા ભિઙ્ગારં અધોમુખં અકાસિ. ઉદકં ધમકરણેન ગહિતં વિય અહોસિ. બોધિસત્તો ‘‘સુઞ્ઞો વત, ભો, જમ્બુદીપો, એકપુગ્ગલોપિ દક્ખિણં પટિગ્ગહેતું યુત્તરૂપો નત્થી’’તિ વિપ્પટિસારં અકત્વા ‘‘સચે દાયકસ્સ વસેનાયં દક્ખિણા વિસુજ્ઝિસ્સતિ, ઉદકં નિક્ખમિત્વા પથવિં ગણ્હાતૂ’’તિ ચિન્તેસિ. ફલિકવણ્ણસદિસં ઉદકં નિક્ખમિત્વા પથવિં ગણ્હિ . ‘‘ઇદાનિ દાનં દસ્સામી’’તિ દાનગ્ગં પત્વા દાનં ઓલોકેત્વા યાગુવેલાય યાગું, ખજ્જકવેલાય ખજ્જકં, ભોજનવેલાય ભોજનં દાપેસિ. એતેનેવ નીહારેન દિવસે દિવસે દાનં દીયતિ.
Velāmo sīsaṃnhāto attano antonivesane sattaratanaparipūrānaṃ gabbhānaṃ dvārāni vivarāpetvā yāva sattamā kulaparivaṭṭā ṭhapitaṃ dhanaṃ oloketvā āyavayaṃ upadhāretvā ‘‘mayā sakalajambudīpaṃ khobhentena dānaṃ dātuṃ vaṭṭatī’’ti rañño ārocetvā gaṅgātīre dvādasayojanikā uddhanapantiyo kāretvā tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne sappimadhuphāṇitatelatilataṇḍulādīnaṃ ṭhapanatthāya mahākoṭṭhāgārāni patiṭṭhāpetvā ‘‘ekekasmiṃ ṭhāne ettakā ettakā janā saṃvidahatha, yaṃkiñci manussānaṃ laddhabbaṃ nāma atthi, tato ekasmimpi asati mayhaṃ āroceyyāthā’’ti manusse saṃvidhāya ‘‘asukadivasato paṭṭhāya velāmabrāhmaṇassa dānaṃ bhuñjantū’’ti nagare bheriṃ carāpetvā ‘‘dānaggaṃ pariniṭṭhita’’nti dānayuttehi ārocite sahassagghanakaṃ vatthaṃ nivāsetvā pañcasatagghanakaṃ ekaṃsaṃ katvā sabbālaṅkārabhūsito dānavīmaṃsanatthāya phalikavaṇṇassa udakassa suvaṇṇabhiṅgāraṃ pūretvā ‘‘imasmiṃ loke sace imaṃ dānaṃ paṭiggahetuṃ yuttarūpā dakkhiṇeyyapuggalā atthi, idaṃ udakaṃ nikkhamitvā pathaviṃ gaṇhātu. Sace natthi, evameva tiṭṭhatū’’ti saccakiriyaṃ katvā bhiṅgāraṃ adhomukhaṃ akāsi. Udakaṃ dhamakaraṇena gahitaṃ viya ahosi. Bodhisatto ‘‘suñño vata, bho, jambudīpo, ekapuggalopi dakkhiṇaṃ paṭiggahetuṃ yuttarūpo natthī’’ti vippaṭisāraṃ akatvā ‘‘sace dāyakassa vasenāyaṃ dakkhiṇā visujjhissati, udakaṃ nikkhamitvā pathaviṃ gaṇhātū’’ti cintesi. Phalikavaṇṇasadisaṃ udakaṃ nikkhamitvā pathaviṃ gaṇhi . ‘‘Idāni dānaṃ dassāmī’’ti dānaggaṃ patvā dānaṃ oloketvā yāguvelāya yāguṃ, khajjakavelāya khajjakaṃ, bhojanavelāya bhojanaṃ dāpesi. Eteneva nīhārena divase divase dānaṃ dīyati.
તસ્મિં ખો પન દાનગ્ગે ‘‘ઇદં નામ અત્થિ, ઇદં નામ નત્થી’’તિ વત્તબ્બં નત્થિ. ઇદાનિ તં દાનં એત્તકમત્તેનેવ ન નિટ્ઠં ગમિસ્સતીતિ રત્તસુવણ્ણં નીહરાપેત્વા સુવણ્ણપાતિયો કારેત્વા ચતુરાસીતિસુવણ્ણપાતિસહસ્સાદીનં અત્થાય ચતુરાસીતિરાજસહસ્સાનં સાસનં પહિણિ. રાજાનો ‘‘ચિરસ્સં વત મયં આચરિયેન અનુગ્ગહિતા’’તિ સબ્બં સમ્પાદેત્વા પેસેસું. દાને દિય્યમાનેયેવ સત્ત વસ્સાનિ સત્ત માસા અતિક્કન્તા. અથ બ્રાહ્મણો ‘‘હિરઞ્ઞં ભાજેત્વા દાનં દસ્સામી’’તિ મહન્તે ઓકાસે દાનં સજ્જાપેસિ. સજ્જાપેત્વા ચતુરાસીતિ સુવણ્ણપાતિસહસ્સાનિ આદિં કત્વા કોટિતો પટ્ઠાય અદાસિ.
Tasmiṃ kho pana dānagge ‘‘idaṃ nāma atthi, idaṃ nāma natthī’’ti vattabbaṃ natthi. Idāni taṃ dānaṃ ettakamatteneva na niṭṭhaṃ gamissatīti rattasuvaṇṇaṃ nīharāpetvā suvaṇṇapātiyo kāretvā caturāsītisuvaṇṇapātisahassādīnaṃ atthāya caturāsītirājasahassānaṃ sāsanaṃ pahiṇi. Rājāno ‘‘cirassaṃ vata mayaṃ ācariyena anuggahitā’’ti sabbaṃ sampādetvā pesesuṃ. Dāne diyyamāneyeva satta vassāni satta māsā atikkantā. Atha brāhmaṇo ‘‘hiraññaṃ bhājetvā dānaṃ dassāmī’’ti mahante okāse dānaṃ sajjāpesi. Sajjāpetvā caturāsīti suvaṇṇapātisahassāni ādiṃ katvā koṭito paṭṭhāya adāsi.
તત્થ રૂપિયપૂરાનીતિ રજતતટ્ટિરજતફાલરજતમાસકેહિ પૂરાનિ. પાતિયો પન ખુદ્દિકાતિ ન સલ્લક્ખેતબ્બા, એકકરીસપ્પમાણે ભૂમિભાગે ચતસ્સોવ પાતિયો ઠપયિંસુ. પાતિમકુળં નવરતનં હોતિ, મુખવટ્ટિતો પટ્ઠાય અટ્ઠરતનં, પાતિમુખવટ્ટિયા છયુત્તો આજઞ્ઞરથો અનુપરિયાયતિ, દદમાનો પાતિયા બાહિરન્તેન વગ્ગવગ્ગે પટિગ્ગાહકે ઠપેત્વા પઠમં પાતિયા પક્ખિત્તં દત્વા પચ્છા સન્ધિસન્ધિતો વિયોજેત્વા પાતિન્તિ એવં ચતુરાસીતિ પાતિસહસ્સાનિ અદાસિ. રૂપિયપાતિઆદીસુપિ એસેવ નયો. એત્થપિ ચ સુવણ્ણપૂરાનીતિ સુવણ્ણતટ્ટિસુવણ્ણફાલસુવણ્ણમાસકેહિ પૂરાનિ. હિરઞ્ઞપૂરાનીતિ સત્તવિધરતનપૂરાનિ. સોવણ્ણાલઙ્કારાનીતિ સુવણ્ણાલઙ્કારાનિ. કંસૂપધારણાનીતિ રજતમયખીરપટિચ્છકાનિ. તાસં પન ધેનૂનં સિઙ્ગાનિ સુવણ્ણકોસકપરિયોનદ્ધાનિ અહેસું, ગીવાય સુમનદામં પિળન્ધિંસુ, ચતૂસુ પાદેસુ નુપૂરાનિ, પિટ્ઠિયં વરદુકૂલં પારુતં, કણ્ઠે સુવણ્ણઘણ્ટં બન્ધિંસુ. વત્થકોટિસહસ્સાનીતિ લોકવોહારતો વીસતિવત્થયુગાનિ એકા કોટિ , ઇધ પન દસ સાટકાતિ વુત્તં. ખોમસુખુમાનન્તિઆદિમ્હિ ખોમાદીસુ યં યં સુખુમં, તં તદેવ અદાસિ. યાનિ પનેતાનિ ઇત્થિદાનં ઉસભદાનં મજ્જદાનં સમજ્જાદાનન્તિ અદાનસમ્મતાનિ, તાનિપિ એસ ‘‘વેલામસ્સ દાનમુખે ઇદં નામ નત્થી’’તિ વચનપથં પચ્છિન્દિતું પરિવારત્થાય અદાસિ. નજ્જો મઞ્ઞે વિસ્સન્દન્તીતિ નદિયો વિય વિસ્સન્દન્તિ.
Tattha rūpiyapūrānīti rajatataṭṭirajataphālarajatamāsakehi pūrāni. Pātiyo pana khuddikāti na sallakkhetabbā, ekakarīsappamāṇe bhūmibhāge catassova pātiyo ṭhapayiṃsu. Pātimakuḷaṃ navaratanaṃ hoti, mukhavaṭṭito paṭṭhāya aṭṭharatanaṃ, pātimukhavaṭṭiyā chayutto ājaññaratho anupariyāyati, dadamāno pātiyā bāhirantena vaggavagge paṭiggāhake ṭhapetvā paṭhamaṃ pātiyā pakkhittaṃ datvā pacchā sandhisandhito viyojetvā pātinti evaṃ caturāsīti pātisahassāni adāsi. Rūpiyapātiādīsupi eseva nayo. Etthapi ca suvaṇṇapūrānīti suvaṇṇataṭṭisuvaṇṇaphālasuvaṇṇamāsakehi pūrāni. Hiraññapūrānīti sattavidharatanapūrāni. Sovaṇṇālaṅkārānīti suvaṇṇālaṅkārāni. Kaṃsūpadhāraṇānīti rajatamayakhīrapaṭicchakāni. Tāsaṃ pana dhenūnaṃ siṅgāni suvaṇṇakosakapariyonaddhāni ahesuṃ, gīvāya sumanadāmaṃ piḷandhiṃsu, catūsu pādesu nupūrāni, piṭṭhiyaṃ varadukūlaṃ pārutaṃ, kaṇṭhe suvaṇṇaghaṇṭaṃ bandhiṃsu. Vatthakoṭisahassānīti lokavohārato vīsativatthayugāni ekā koṭi , idha pana dasa sāṭakāti vuttaṃ. Khomasukhumānantiādimhi khomādīsu yaṃ yaṃ sukhumaṃ, taṃ tadeva adāsi. Yāni panetāni itthidānaṃ usabhadānaṃ majjadānaṃ samajjādānanti adānasammatāni, tānipi esa ‘‘velāmassa dānamukhe idaṃ nāma natthī’’ti vacanapathaṃ pacchindituṃ parivāratthāya adāsi. Najjo maññe vissandantīti nadiyo viya vissandanti.
ઇમિના સત્થા વેલામસ્સ દાનં કથેત્વા, ‘‘ગહપતિ, એતં મહાદાનં નાઞ્ઞો અદાસિ, અહં અદાસિં. એવરૂપં પન દાનં દદન્તોપિ અહં પટિગ્ગહેતું યુત્તરૂપં પુગ્ગલં નાલત્થં, ત્વં માદિસે બુદ્ધે લોકસ્મિં દિટ્ઠમાને દાનં દદમાનો કસ્મા ચિન્તેસી’’તિ સેટ્ઠિસ્સ દેસનં વડ્ઢેન્તો સિયા ખો પન તેતિઆદિમાહ. નનુ ચ યાનિ તદા અહેસું રૂપવેદનાસઞ્ઞાસઙ્ખારવિઞ્ઞાણાનિ, તાનિ નિરુદ્ધાનિ? કસ્મા ‘‘અહં તેન સમયેન વેલામો બ્રાહ્મણો’’તિ આહાતિ? પવેણિયા અવિચ્છિન્નત્તા. તાનિ હિ રૂપાદીનિ નિરુજ્ઝમાનાનિ ઇમેસં પચ્ચયે દત્વા નિરુદ્ધાનિ અપરાપરં અવિચ્છિન્નં પવેણિં ગહેત્વા એવમાહ. ન તં કોચિ દક્ખિણં સોધેતીતિ કોચિ સમણો વા બ્રાહ્મણો વા દેવો વા મારો વા ઉટ્ઠાય તં દક્ખિણં સોધેતીતિ વત્તબ્બો નાહોસિ. તઞ્હિ દક્ખિણં સોધેન્તો ઉત્તમકોટિયા બુદ્ધો, હેટ્ઠિમકોટિયા ધમ્મસેનાપતિસારિપુત્તત્થેરસદિસો સાવકો સોધેય્ય.
Iminā satthā velāmassa dānaṃ kathetvā, ‘‘gahapati, etaṃ mahādānaṃ nāñño adāsi, ahaṃ adāsiṃ. Evarūpaṃ pana dānaṃ dadantopi ahaṃ paṭiggahetuṃ yuttarūpaṃ puggalaṃ nālatthaṃ, tvaṃ mādise buddhe lokasmiṃ diṭṭhamāne dānaṃ dadamāno kasmā cintesī’’ti seṭṭhissa desanaṃ vaḍḍhento siyā kho pana tetiādimāha. Nanu ca yāni tadā ahesuṃ rūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇāni, tāni niruddhāni? Kasmā ‘‘ahaṃ tena samayena velāmo brāhmaṇo’’ti āhāti? Paveṇiyā avicchinnattā. Tāni hi rūpādīni nirujjhamānāni imesaṃ paccaye datvā niruddhāni aparāparaṃ avicchinnaṃ paveṇiṃ gahetvā evamāha. Na taṃ koci dakkhiṇaṃ sodhetīti koci samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā uṭṭhāya taṃ dakkhiṇaṃ sodhetīti vattabbo nāhosi. Tañhi dakkhiṇaṃ sodhento uttamakoṭiyā buddho, heṭṭhimakoṭiyā dhammasenāpatisāriputtattherasadiso sāvako sodheyya.
દિટ્ઠિસમ્પન્નન્તિ દસ્સનસમ્પન્નં સોતાપન્નં. ઇદં તતો મહપ્ફલતરન્તિ ઇદં સોતાપન્નસ્સ દિન્નદાનં લોકિયમહાજનસ્સ સત્તમાસાધિકાનિ સત્ત સંવચ્છરાનિ એત્તકં હિરઞ્ઞસુવણ્ણં પરિચ્ચજન્તેન દિન્નદાનતો મહપ્ફલં.
Diṭṭhisampannanti dassanasampannaṃ sotāpannaṃ. Idaṃ tato mahapphalataranti idaṃ sotāpannassa dinnadānaṃ lokiyamahājanassa sattamāsādhikāni satta saṃvaccharāni ettakaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ pariccajantena dinnadānato mahapphalaṃ.
યો ચ સતં દિટ્ઠિસમ્પન્નાનન્તિ એત્થ એકસ્સ સકદાગામિસ્સ વસેન એકુત્તરસતં સોતાપન્ને કત્વા સોતાપન્નગણના વેદિતબ્બા. ઇમિના ઉપાયેન સબ્બવારેસુ હેટ્ઠા હેટ્ઠા આગતે અનન્તરેન સતગુણં કત્વા પુગ્ગલગણના વેદિતબ્બા.
Yo ca sataṃ diṭṭhisampannānanti ettha ekassa sakadāgāmissa vasena ekuttarasataṃ sotāpanne katvā sotāpannagaṇanā veditabbā. Iminā upāyena sabbavāresu heṭṭhā heṭṭhā āgate anantarena sataguṇaṃ katvā puggalagaṇanā veditabbā.
બુદ્ધપ્પમુખન્તિ એત્થ સમ્માસમ્બુદ્ધં સઙ્ઘત્થેરં કત્વા નિસિન્નો સઙ્ઘો બુદ્ધપ્પમુખો સઙ્ઘોતિ વેદિતબ્બો. ચાતુદ્દિસં સઙ્ઘં ઉદ્દિસ્સાતિ એત્થ ચાતુદ્દિસં સઙ્ઘં ઉદ્દિસ્સ કતવિહારો નામ યત્થ ચેતિયં પતિટ્ઠિતં હોતિ, ધમ્મસ્સવનં કરીયતિ, ચતૂહિ દિસાહિ અનુદિસાહિ ચ ભિક્ખૂ આગન્ત્વા અપ્પટિપુચ્છિત્વાયેવ પાદે ધોવિત્વા કુઞ્ચિકાય દ્વારં વિવરિત્વા સેનાસનં પટિજગ્ગિત્વા વસિત્વા યથાફાસુકં ગચ્છન્તિ. સો અન્તમસો ચતુરતનિયા પણ્ણસાલાપિ હોતુ, ચાતુદ્દિસં સઙ્ઘં ઉદ્દિસ્સ કતવિહારોત્વેવ વુચ્ચતિ.
Buddhappamukhanti ettha sammāsambuddhaṃ saṅghattheraṃ katvā nisinno saṅgho buddhappamukho saṅghoti veditabbo. Cātuddisaṃ saṅghaṃ uddissāti ettha cātuddisaṃ saṅghaṃ uddissa katavihāro nāma yattha cetiyaṃ patiṭṭhitaṃ hoti, dhammassavanaṃ karīyati, catūhi disāhi anudisāhi ca bhikkhū āgantvā appaṭipucchitvāyeva pāde dhovitvā kuñcikāya dvāraṃ vivaritvā senāsanaṃ paṭijaggitvā vasitvā yathāphāsukaṃ gacchanti. So antamaso caturataniyā paṇṇasālāpi hotu, cātuddisaṃ saṅghaṃ uddissa katavihārotveva vuccati.
સરણં ગચ્છેય્યાતિ એત્થ મગ્ગેનાગતં અનિવત્તનસરણં અધિપ્પેતં. અપરે પનાહુ – અત્તાનં નિય્યાદેત્વા દિન્નત્તા સરણાગમનં તતો મહપ્ફલતરન્તિ વુત્તં. સિક્ખાપદાનિ સમાદિયેય્યાતિ પઞ્ચ સીલાનિ ગણ્હેય્ય. સીલમ્પિ મગ્ગેન આગતં અનિવત્તનસીલમેવ કથિતં. અપરે પનાહુ – સબ્બસત્તાનં અભયદાનસ્સ દિન્નત્તા સીલં તતો મહપ્ફલતરન્તિ વુત્તં. ગન્ધોહનમત્તન્તિ ગન્ધઊહનમત્તં, દ્વીહઙ્ગુલીહિ ગણ્ડપિણ્ડં ગહેત્વા ઉપસિઙ્ઘનમત્તં. અપરે પન ‘‘ગદ્દોહનમત્ત’’ન્તિ પાળિં વત્વા ગાવિયા એકવારં થનઅઞ્છનમત્તન્તિ અત્થં વદન્તિ. મેત્તચિત્તન્તિ સબ્બસત્તાનં હિતાનુફરણચિત્તં. તં પન અપ્પનાવસેનેવ ગહિતં. અનિચ્ચસઞ્ઞન્તિ મગ્ગસ્સ અનન્તરપચ્ચયભાવેન સિખાપત્તબલવવિપસ્સનં.
Saraṇaṃ gaccheyyāti ettha maggenāgataṃ anivattanasaraṇaṃ adhippetaṃ. Apare panāhu – attānaṃ niyyādetvā dinnattā saraṇāgamanaṃ tato mahapphalataranti vuttaṃ. Sikkhāpadāni samādiyeyyāti pañca sīlāni gaṇheyya. Sīlampi maggena āgataṃ anivattanasīlameva kathitaṃ. Apare panāhu – sabbasattānaṃ abhayadānassa dinnattā sīlaṃ tato mahapphalataranti vuttaṃ. Gandhohanamattanti gandhaūhanamattaṃ, dvīhaṅgulīhi gaṇḍapiṇḍaṃ gahetvā upasiṅghanamattaṃ. Apare pana ‘‘gaddohanamatta’’nti pāḷiṃ vatvā gāviyā ekavāraṃ thanaañchanamattanti atthaṃ vadanti. Mettacittanti sabbasattānaṃ hitānupharaṇacittaṃ. Taṃ pana appanāvaseneva gahitaṃ. Aniccasaññanti maggassa anantarapaccayabhāvena sikhāpattabalavavipassanaṃ.
ઉપમાતો પન ઇમાનિ દાનાદીનિ પુઞ્ઞાનિ એવં વેદિતબ્બાનિ – સચેપિ હિ જમ્બુદીપં ભેરિતલસદિસં સમતલં કત્વા કોટિતો પટ્ઠાય પલ્લઙ્કે અત્થરિત્વા અરિયપુગ્ગલે નિસીદાપેય્ય, તત્થ સોતાપન્નાનં દસ પન્તિયો અસ્સુ, સકદાગામીનં પઞ્ચ, અનાગામીનં અડ્ઢતેય્યા, ખિણાસવાનં દિયડ્ઢા, પચ્ચેકબુદ્ધાનં એકા પન્તિ ભવેય્ય, સમ્માસમ્બુદ્ધો એકકોવ. એત્તકસ્સ જનસ્સ દિન્નદાનતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ દિન્નમેવ મહપ્ફલં. ઇતરં પન –
Upamāto pana imāni dānādīni puññāni evaṃ veditabbāni – sacepi hi jambudīpaṃ bheritalasadisaṃ samatalaṃ katvā koṭito paṭṭhāya pallaṅke attharitvā ariyapuggale nisīdāpeyya, tattha sotāpannānaṃ dasa pantiyo assu, sakadāgāmīnaṃ pañca, anāgāmīnaṃ aḍḍhateyyā, khiṇāsavānaṃ diyaḍḍhā, paccekabuddhānaṃ ekā panti bhaveyya, sammāsambuddho ekakova. Ettakassa janassa dinnadānato sammāsambuddhassa dinnameva mahapphalaṃ. Itaraṃ pana –
‘‘વિહારદાનં પણિપાતો, સિક્ખા મેત્તાય ભાવના;
‘‘Vihāradānaṃ paṇipāto, sikkhā mettāya bhāvanā;
ખયતો સમ્મસન્તસ્સ, કલં નાગ્ઘતિ સોળસિં’’.
Khayato sammasantassa, kalaṃ nāgghati soḷasiṃ’’.
તેનેવ ભગવા પરિનિબ્બાનસમયે ‘‘ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપત્તિ અનુત્તરા પૂજા’’તિ આહ. સેસં સબ્બત્થ ઉત્તાનત્થમેવાતિ.
Teneva bhagavā parinibbānasamaye ‘‘dhammānudhammappaṭipatti anuttarā pūjā’’ti āha. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
સીહનાદવગ્ગો દુતિયો.
Sīhanādavaggo dutiyo.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya / ૧૦. વેલામસુત્તં • 10. Velāmasuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૧૦. વેલામસુત્તવણ્ણના • 10. Velāmasuttavaṇṇanā