Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi |
૧૫. વિઞ્ઞાણનાનત્થપઞ્હો
15. Viññāṇanānatthapañho
૧૫. રાજા આહ ‘‘ભન્તે નાગસેન, ‘વિઞ્ઞાણ’ન્તિ વા ‘પઞ્ઞા’તિ વા ‘ભૂતસ્મિં જીવો’તિ વા ઇમે ધમ્મા નાનત્થા ચેવ નાનાબ્યઞ્જના ચ, ઉદાહુ એકત્થા બ્યઞ્જનમેવ નાન’’ન્તિ ? ‘‘વિજાનનલક્ખણં, મહારાજ, વિઞ્ઞાણં, પજાનનલક્ખણા પઞ્ઞા, ભૂતસ્મિં જીવો નુપલબ્ભતી’’તિ. ‘‘યદિ જીવો નુપલબ્ભતિ, અથ કો ચરહિ ચક્ખુના રૂપં પસ્સતિ, સોતેન સદ્દં સુણાતિ, ઘાનેન ગન્ધં ઘાયતિ, જિવ્હાય રસં સાયતિ, કાયેન ફોટ્ઠબ્બં ફુસતિ, મનસા ધમ્મં વિજાનાતી’’તિ? થેરો આહ ‘‘યદિ જીવો ચક્ખુના રૂપં પસ્સતિ…પે॰… મનસા ધમ્મં વિજાનાતિ, સો જીવો ચક્ખુદ્વારેસુ ઉપ્પાટિતેસુ મહન્તેન આકાસેન બહિમુખો સુટ્ઠુતરં રૂપં પસ્સેય્ય, સોતેસુ ઉપ્પાટિતેસુ, ઘાને ઉપ્પાટિતે, જિવ્હાય ઉપ્પાટિતાય, કાયે ઉપ્પાટિતે મહન્તેન આકાસેન સુટ્ઠુતરં સદ્દં સુણેય્ય, ગન્ધં ઘાયેય્ય, રસં સાયેય્ય, ફોટ્ઠબ્બં ફુસેય્યા’’તિ? ‘‘ન હિ , ભન્તે’’તિ. ‘‘તેન હિ, મહારાજ, ભૂતસ્મિં જીવો નુપલબ્ભતી’’તિ.
15. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, ‘viññāṇa’nti vā ‘paññā’ti vā ‘bhūtasmiṃ jīvo’ti vā ime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā ca, udāhu ekatthā byañjanameva nāna’’nti ? ‘‘Vijānanalakkhaṇaṃ, mahārāja, viññāṇaṃ, pajānanalakkhaṇā paññā, bhūtasmiṃ jīvo nupalabbhatī’’ti. ‘‘Yadi jīvo nupalabbhati, atha ko carahi cakkhunā rūpaṃ passati, sotena saddaṃ suṇāti, ghānena gandhaṃ ghāyati, jivhāya rasaṃ sāyati, kāyena phoṭṭhabbaṃ phusati, manasā dhammaṃ vijānātī’’ti? Thero āha ‘‘yadi jīvo cakkhunā rūpaṃ passati…pe… manasā dhammaṃ vijānāti, so jīvo cakkhudvāresu uppāṭitesu mahantena ākāsena bahimukho suṭṭhutaraṃ rūpaṃ passeyya, sotesu uppāṭitesu, ghāne uppāṭite, jivhāya uppāṭitāya, kāye uppāṭite mahantena ākāsena suṭṭhutaraṃ saddaṃ suṇeyya, gandhaṃ ghāyeyya, rasaṃ sāyeyya, phoṭṭhabbaṃ phuseyyā’’ti? ‘‘Na hi , bhante’’ti. ‘‘Tena hi, mahārāja, bhūtasmiṃ jīvo nupalabbhatī’’ti.
‘‘કલ્લોસિ, ભન્તે નાગસેના’’તિ.
‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.
વિઞ્ઞાણનાનત્થપઞ્હો પન્નરસમો.
Viññāṇanānatthapañho pannarasamo.