Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મહાવગ્ગપાળિ • Mahāvaggapāḷi |
૧૭૦. યાગુમધુગોળકાનુજાનના
170. Yāgumadhugoḷakānujānanā
૨૮૨. અથ ખો ભગવા બારાણસિયં યથાભિરન્તં વિહરિત્વા યેન અન્ધકવિન્દં તેન ચારિકં પક્કામિ, મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં, અડ્ઢતેલસેહિ ભિક્ખુસતેહિ. તેન ખો પન સમયેન જાનપદા મનુસ્સા બહું લોણમ્પિ, તેલમ્પિ, તણ્ડુલમ્પિ, ખાદનીયમ્પિ સકટેસુ આરોપેત્વા બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ પિટ્ઠિતો પિટ્ઠિતો અનુબન્ધા હોન્તિ – યદા પટિપાટિં લભિસ્સામ તદા ભત્તં કરિસ્સામાતિ, પઞ્ચમત્તાનિ ચ વિઘાસાદસતાનિ. અથ ખો ભગવા અનુપુબ્બેન ચારિકં ચરમાનો યેન અન્ધકવિન્દં તદવસરિ. અથ ખો અઞ્ઞતરસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ પટિપાટિં અલભન્તસ્સ એતદહોસિ – ‘‘અતીતાનિ 1 ખો મે દ્વે માસાનિ બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં અનુબન્ધન્તસ્સ ‘યદા પટિપાટિં લભિસ્સામિ તદા ભત્તં કરિસ્સામી’તિ, ન ચ મે પટિપાટિ લબ્ભતિ, અહઞ્ચમ્હિ એકત્તકો 2, બહુ ચ મે ઘરાવાસત્થો હાયતિ. યંનૂનાહં ભત્તગ્ગં ઓલોકેય્યં; યં ભત્તગ્ગે નાસ્સ, તં પટિયાદેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો સો બ્રાહ્મણો ભત્તગ્ગં ઓલોકેન્તો દ્વે નાદ્દસ – યાગુઞ્ચ મધુગોળકઞ્ચ . અથ ખો સો બ્રાહ્મણો યેનાયસ્મા આનન્દો તેનુપસઙ્કમિ, ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં આનન્દં એતદવોચ – ‘‘ઇધ મે, ભો આનન્દ, પટિપાટિં અલભન્તસ્સ એતદહોસિ ‘અતીતાનિ ખો મે દ્વે માસાનિ બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં અનુબન્ધન્તસ્સ, યદા પટિપાટિં લભિસ્સામિ તદા ભત્તં કરિસ્સામીતિ. ન ચ મે પટિપાટિ લબ્ભતિ , અહઞ્ચમ્હિ એકત્તકો, બહુ ચ મે ઘરાવાસત્થો હાયતિ. યંનૂનાહં ભત્તગ્ગં ઓલોકેય્યં; યં ભત્તગ્ગે નાસ્સ, તં પટિયાદેય્ય’ન્તિ. સો ખો અહં, ભો આનન્દ, ભત્તગ્ગં ઓલોકેન્તો દ્વે નાદ્દસં – યાગુઞ્ચ મધુગોળકઞ્ચ. સચાહં, ભો આનન્દ, પટિયાદેય્યં યાગુઞ્ચ મધુગોળકઞ્ચ, પટિગ્ગણ્હેય્ય મે ભવં ગોતમો’’તિ? ‘‘તેન હિ, બ્રાહ્મણ, ભગવન્તં પટિપુચ્છિસ્સામી’’તિ. અથ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો એતમત્થં આરોચેસિ. તેન હાનન્દ, પટિયાદેતૂતિ. તેન હિ, બ્રાહ્મણ, પટિયાદેહીતિ. અથ ખો સો બ્રાહ્મણો તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન પહૂતં યાગુઞ્ચ મધુગોળકઞ્ચ પટિયાદાપેત્વા ભગવતો ઉપનામેસિ – પટિગ્ગણ્હાતુ મે ભવં ગોતમો યાગુઞ્ચ મધુગોળકઞ્ચાતિ. તેન હિ, બ્રાહ્મણ, ભિક્ખૂનં દેહીતિ. ભિક્ખૂ કુક્કુચ્ચાયન્તા ન પટિગ્ગણ્હન્તિ. પટિગ્ગણ્હથ, ભિક્ખવે, પરિભુઞ્જથાતિ. અથ ખો સો બ્રાહ્મણો બુદ્ધપ્પમુખં ભિક્ખુસઙ્ઘં પહૂતાય યાગુયા ચ મધુગોળકેન ચ સહત્થા સન્તપ્પેત્વા સમ્પવારેત્વા ભગવન્તં ધોતહત્થં ઓનીતપત્તપાણિં એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો તં બ્રાહ્મણં ભગવા એતદવોચ –
282. Atha kho bhagavā bārāṇasiyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena andhakavindaṃ tena cārikaṃ pakkāmi, mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ, aḍḍhatelasehi bhikkhusatehi. Tena kho pana samayena jānapadā manussā bahuṃ loṇampi, telampi, taṇḍulampi, khādanīyampi sakaṭesu āropetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa piṭṭhito piṭṭhito anubandhā honti – yadā paṭipāṭiṃ labhissāma tadā bhattaṃ karissāmāti, pañcamattāni ca vighāsādasatāni. Atha kho bhagavā anupubbena cārikaṃ caramāno yena andhakavindaṃ tadavasari. Atha kho aññatarassa brāhmaṇassa paṭipāṭiṃ alabhantassa etadahosi – ‘‘atītāni 3 kho me dve māsāni buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ anubandhantassa ‘yadā paṭipāṭiṃ labhissāmi tadā bhattaṃ karissāmī’ti, na ca me paṭipāṭi labbhati, ahañcamhi ekattako 4, bahu ca me gharāvāsattho hāyati. Yaṃnūnāhaṃ bhattaggaṃ olokeyyaṃ; yaṃ bhattagge nāssa, taṃ paṭiyādeyya’’nti. Atha kho so brāhmaṇo bhattaggaṃ olokento dve nāddasa – yāguñca madhugoḷakañca . Atha kho so brāhmaṇo yenāyasmā ānando tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘idha me, bho ānanda, paṭipāṭiṃ alabhantassa etadahosi ‘atītāni kho me dve māsāni buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ anubandhantassa, yadā paṭipāṭiṃ labhissāmi tadā bhattaṃ karissāmīti. Na ca me paṭipāṭi labbhati , ahañcamhi ekattako, bahu ca me gharāvāsattho hāyati. Yaṃnūnāhaṃ bhattaggaṃ olokeyyaṃ; yaṃ bhattagge nāssa, taṃ paṭiyādeyya’nti. So kho ahaṃ, bho ānanda, bhattaggaṃ olokento dve nāddasaṃ – yāguñca madhugoḷakañca. Sacāhaṃ, bho ānanda, paṭiyādeyyaṃ yāguñca madhugoḷakañca, paṭiggaṇheyya me bhavaṃ gotamo’’ti? ‘‘Tena hi, brāhmaṇa, bhagavantaṃ paṭipucchissāmī’’ti. Atha kho āyasmā ānando bhagavato etamatthaṃ ārocesi. Tena hānanda, paṭiyādetūti. Tena hi, brāhmaṇa, paṭiyādehīti. Atha kho so brāhmaṇo tassā rattiyā accayena pahūtaṃ yāguñca madhugoḷakañca paṭiyādāpetvā bhagavato upanāmesi – paṭiggaṇhātu me bhavaṃ gotamo yāguñca madhugoḷakañcāti. Tena hi, brāhmaṇa, bhikkhūnaṃ dehīti. Bhikkhū kukkuccāyantā na paṭiggaṇhanti. Paṭiggaṇhatha, bhikkhave, paribhuñjathāti. Atha kho so brāhmaṇo buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ pahūtāya yāguyā ca madhugoḷakena ca sahatthā santappetvā sampavāretvā bhagavantaṃ dhotahatthaṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho taṃ brāhmaṇaṃ bhagavā etadavoca –
કાલેન સક્કચ્ચ દદાતિ યાગું;
Kālena sakkacca dadāti yāguṃ;
દસસ્સ ઠાનાનિ અનુપ્પવેચ્છતિ;
Dasassa ṭhānāni anuppavecchati;
આયુઞ્ચ વણ્ણઞ્ચ સુખં બલઞ્ચ.
Āyuñca vaṇṇañca sukhaṃ balañca.
પટિભાનમસ્સ ઉપજાયતે તતો;
Paṭibhānamassa upajāyate tato;
ખુદ્દં પિપાસઞ્ચ બ્યપનેતિ વાતં;
Khuddaṃ pipāsañca byapaneti vātaṃ;
સોધેતિ વત્થિં પરિણામેતિ ભુત્તં;
Sodheti vatthiṃ pariṇāmeti bhuttaṃ;
ભેસજ્જમેતં સુગતેન વણ્ણિતં.
Bhesajjametaṃ sugatena vaṇṇitaṃ.
તસ્મા હિ યાગું અલમેવ દાતું;
Tasmā hi yāguṃ alameva dātuṃ;
નિચ્ચં મનુસ્સેન સુખત્થિકેન;
Niccaṃ manussena sukhatthikena;
દિબ્બાનિ વા પત્થયતા સુખાનિ;
Dibbāni vā patthayatā sukhāni;
મનુસ્સસોભગ્યતમિચ્છતા વાતિ.
Manussasobhagyatamicchatā vāti.
અથ ખો ભગવા તં બ્રાહ્મણં ઇમાહિ ગાથાહિ અનુમોદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના પક્કામિ. અથ ખો ભગવા એતસ્મિં નિદાને એતસ્મિં પકરણે ધમ્મિં કથં કત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, યાગુઞ્ચ મધુગોળકઞ્ચા’’તિ.
Atha kho bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ imāhi gāthāhi anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, yāguñca madhugoḷakañcā’’ti.
યાગુમધુગોળકાનુજાનના નિટ્ઠિતા.
Yāgumadhugoḷakānujānanā niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / વિનયપિટક (અટ્ઠકથા) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / મહાવગ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvagga-aṭṭhakathā / યાગુમધુગોળકાદિકથા • Yāgumadhugoḷakādikathā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / યાગુમધુગોળકાદિકથાવણ્ણના • Yāgumadhugoḷakādikathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / યાગુમધુગોળકાદિકથાવણ્ણના • Yāgumadhugoḷakādikathāvaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૧૭૦. યાગુમધુગોળકાદિકથા • 170. Yāgumadhugoḷakādikathā